«Μαγικά μανιτάρια»: Μια νέα θεραπεία για την κατάθλιψη;

Το τελευταίο διάστημα όλο και περισσότερο αυξάνονται οι έρευνες, και μαζί μ’ αυτές και οι συζητήσεις, για την αποτελεσματικότητα των ψυχεδελικών ουσιών στην αντιμετώπιση κάποιων ψυχικών διαταραχών. Αν και, προς το παρόν, η χρήση των ουσιών αυτών ως επί το πλείστον ακόμα και σε ιατρικό πλαίσιο θεωρείται παράνομη, ωστόσο την τελευταία δεκαετία μερικά από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια παγκοσμίως έχουν εντατικοποιήσει τις έρευνές τους προς αυτή την κατεύθυνση μελετώντας κατά βάση 4 από αυτές τις ουσίες: το LSD κυρίως για εθιστικές διαταραχές, την κεταμίνη για αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη και σχιζοφρένεια, το MDMA (γνωστό ως ecstasy ή molly) για τη διαταραχή μετα-τραυματικού στρες και την ψιλοκυβίνη (δραστική ουσία των «μαγικών μανιταριών»), η οποία έχει χρησιμοποιηθεί στις περισσότερες από αυτές τις μελέτες, για την κατάθλιψη και τις διαταραχές χρήσης ουσιών όπως το αλκοόλ και η νικοτίνη.

Η χρήση παραισθησιογόνων ουσιών δεν είναι καινούρια. Έχει ξεκινήσει εκατοντάδες χρόνια πριν και αποτελούσε κομμάτι της ζωής διάφορων πολιτισμών. Η πρώτη αναφορά των ουσιών αυτών στις Δυτικές επιστήμες έρχεται το 1897 από τον Arthur Heffter, ο οποίος κατάφερε να απομονώσει τη μεσκαλίνη από τον κάκτο πεγιότ. Η μεγάλη επανάσταση, όμως, έγινε με την ανακάλυψη του LSD από τον Albert Hofmann το 1943, ο οποίος αργότερα έκανε και την ταυτοποίηση της ψιλοκυβίνης. Έως το 1967, που επήλθε κι η απαγόρευση των ουσιών αυτών, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχαν χρηματοδοτήσει εκατοντάδες έρευνες όσον αφορά την ιατρική χρήση του LSD και της ψιλοκυβίνης.

Παρ’ όλα αυτά, επειδή σε κάποιες περιπτώσεις οι χρήστες αυτών εμφάνιζαν παρόμοια συμπτώματα με την ψύχωση, τη διαταραχή της σκέψης, τη διάσχιση καθώς, επίσης, διαπιστώθηκε και διαστρέβλωση αντίληψης, δημιουργήθηκε ο φόβος πως οι ουσίες αυτές μπορεί να προκαλούσαν σχιζοφρένεια (Nutt, 2019). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να απαγορευτεί η χρήση τους ακόμα κι αν για πολλές από αυτές, όπως η ψιλοκυβίνη, είχαν ελάχιστα στοιχεία για την επικινδυνότητά τους. Για τουλάχιστον 40 χρόνια, λοιπόν, οι έρευνες σταμάτησαν για να ξεκινήσουν ξανά δειλά-δειλά πριν 10 χρόνια προσπάθειες να αντιστραφεί το κλίμα που δημιουργήθηκε ώστε οι ουσίες αυτές να αξιοποιηθούν για θεραπευτικούς σκοπούς εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις (Nutt, 2019).

Οι πρώτες έρευνες για τα ψυχεδελικά επικεντρώθηκαν στη θεραπεία των ψυχικών ασθενειών και τα πρώτα αποτελέσματα κρίνονται ενθαρρυντικά. H Amy Morin, ψυχοθεραπεύτρια κι αρχισυντάκτρια στο περιοδικό VeryWell Mind αναφέρει στην ιστοσελίδα USA Today πως παρ’ όλο που μέχρι τώρα τα ψυχεδελικά τα θεωρούσαμε «ψυχαγωγικά» ναρκωτικά, πλέον με μια πιο κοντινή ματιά βλέπουμε πως μπορούν να έχουν θεραπευτικά αποτελέσματα σε περιπτώσεις κατάθλιψης, αγχώδους διαταραχής ακόμα και σε περιπτώσεις κατάχρησης ουσιών (Moniuszko , 2022) και μετα-τραυματικού στρες. Οι σύγχρονες έρευνες υποστηρίζουν αυτή της τη δήλωση και αναφέρουν, μάλιστα, πως η ψυχεδελική θεραπεία είναι ασφαλής, μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά σε μια ταχεία βελτίωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και του άγχους κι επιπλέον παράγει παρατεταμένα αποτελέσματα (Romeo, Karila, Martelli, & Benyamina, 2020), (Muttoni, Ardissino, & John, 2019). Παρόμοια αποτελέσματα αναφέρουν και μελέτες που εστίασαν στην κατάχρηση ουσιών, όπως το αλκοόλ και η νικοτίνη (DiVito& Leger, 2020) και στη θεραπεία του μετα-τραυματικού στρες (Krediet, et al., 2020).

Στην ίδια ιστοσελίδα ο Dr. Matthew W. Johnson, καθηγητής ψυχιατρικής και συμπεριφορικών επιστημών στο Johns Hopkins κι εν ενεργεία διευθυντής του Johns Hopkins Center of Psychedelics and Consciousness Research, τονίζει τη διαφορά ανάμεσα στην ψυχαγωγική και τη θεραπευτική χρήση των ψυχεδελικών κι επισημαίνει πως στην ψυχεδελική θεραπεία «δεν είναι μόνο η χορήγηση του φαρμάκου. Περιλαμβάνει μια θεραπευτική σχέση, όπου κάποιος ενθαρρύνεται να βουτήξει στην εμπειρία και να μάθει κάτι από την εμπειρία που έχει σχετικά με την ουσία και στη συνέχεια να την επεξεργαστεί, να την ενσωματώσει (και) να τη συζητήσει τις επόμενες μέρες» (Moniuszko, 2022)

Η ψυχεδελική θεραπεία, όπως εξάλλου και κάθε άλλη θεραπεία που περιλαμβάνει τη χορήγηση ουσιών, εμπεριέχει και κάποιους κινδύνους. Για παράδειγμα, αυτού του είδους η θεραπεία δε συνίσταται σε άτομα με κληρονομικό ιστορικό ψυχωτικών διαταραχών. Από την άλλη, λόγω των ιδιαίτερων και σε πολλές περιπτώσεις έντονων εμπειριών που βιώνει ο θεραπευόμενος, ο Dr. Matthew W. Johnson τονίζει την αυξημένη υπευθυνότητα που χρειάζεται να φέρει ο ψυχοθεραπευτής που θα επιλέξει να εμπλακεί σ’ αυτή τη διαδικασία ώστε να μην εκμεταλλευτεί τη συνθήκη προσδίδοντας στην πρακτική μια cult ατμόσφαιρα και διαστρεβλώνοντας τελικά τον ρόλο της.

Με βάση τα στοιχεία των ερευνών που υπάρχουν μέχρι σήμερα η χρήση ψυχεδελικών, παρ’ όλο που ακόμη παραμένει παράνομη, κρίνεται πολλά υποσχόμενη για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών και οι ψυχεδελικές θεραπείες διεκδικούν σθεναρά μια θέση στην παλέτα των ψυχοθεραπευτικών μεθόδων. Η ψιλοκυβίνη των «μαγικών μανιταριών» είναι η ουσία που χρησιμοποιείται ίσως πιο συχνά στις μελέτες αυτές, οι οποίες απαιτούν ειδική άδεια για να εκπονηθούν και το δείγμα τους αφορά κυρίως άτομα με σοβαρή μορφή κατάθλιψης, ανθεκτική στη θεραπεία, και σε άτομα με άλλες ψυχικές διαταραχές που, επίσης, δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες.

Τα ψυχεδελικά είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία φαρμάκων, γι’ αυτό η χρήση τους απαιτεί και ιδιαίτερη μεταχείριση. Κατά πόσο αποτελεσματικά θα αποδειχθούν σε θεραπευτικό επίπεδο και αν υπάρχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις είναι θέμα χρόνου και ερευνών να φανεί. Απ’ ό,τι φαίνεται, όμως, τα επόμενα χρόνια η ψυχεδελική θεραπεία θα είναι διαθέσιμη και θα αποτελεί μια ακόμα επιλογή.

Βιβλιογραφία:

DiVito, J. A., & Leger, F. R. (2020). Psychedelics as an emerging novel intervention in the treatment of substance use disorder: a review. Molecular Biology Reports, 47, 9791–9799.

Krediet, E., Bostoen, T., Breeksema, J., van Schagen, A., Passie, T., & Vermetten, E. (2020). Reviewing the Potential of Psychedelics for the Treatment of PTSD. International Journal of Neuropsychopharmacology, 23(6), 385–400.

Moniuszko , S. M. (2022, January 7). Life: Health Wellness. Retrieved from USA TODAY: https://eu.usatoday.com/story/life/health-wellness/2022/01/07/psychedelic-therapy-emerging-mental-health-wellness-trend/9078842002/?fbclid=IwAR1IJ8_g-1k3U-kFq-x1ytij4Xd7UzRbbJJSe1BClA5SsVt_EJvrgq3QYTY

Muttoni, S., Ardissino, M., & John, C. (2019). Classical psychedelics for the treatment of depression and anxiety: a systematic review. Journal of Affective Disorders, 258, 11-24.

Nutt, D. (2019). Psychedelic drugs—a new era in psychiatry? Dialogues in Clinical Neuroscience, 139-147.

Romeo, B., Karila, L., Martelli, C., & Benyamina, A. (2020). Efficacy of psychedelic treatments on depressive symptoms: A meta-analysis. Journal of Psychopharmacology, 34(10), 1079-1085.