Ο Έρως, ο Θάνατος κι ο Φρόιντ

Ακόμα κι αν δεν έχεις διαβάσει ποτέ κάποιο άρθρο ή βιβλίο σχετικό με θέματα ψυχολογίας, σίγουρα έχεις ακούσει για τον Φρόιντ, τον «πατέρα» της ψυχανάλυσης. Το έργο του κινήθηκε γύρω από την εξερεύνηση του ασυνείδητου, στο οποίο εδράζονται όλες οι αποφάσεις που βασίζονται στα ένστικτα ή ορμές των ανθρώπων. Έτσι, γεννήθηκε η «θεωρία των ενστίκτων» ή αλλιώς «θεωρία των ενορμήσεων» με την οποία ο Φρόιντ επιχειρεί να εξηγήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Κύριοι πυλώνες αυτής της θεωρίας είναι τα δύο βασικά, αλλά αντιδιαμετρικά αντίθετα ένστικτα που βρίσκονται μονίμως σε διαμάχη μέσα μας: ο Έρως και ο Θάνατος. Έρως είναι η ενέργεια του ενστίκτου της ζωής, κομμάτι της οποίας αποτελεί η λίμπιντο, η σεξουαλική ενέργεια, που ωθεί τους ανθρώπους να αποζητούν τη στενή φυσική επαφή. Ο Θάνατος από την άλλη είναι η ενέργεια της καταστροφής που εμπερικλείει τη βία, την επιθετικότητα και το τέλος.

Οι ορμές αποτελούν την κινητήριο δύναμη των ανθρώπων και καθορίζουν τον τρόπο που θα συμπεριφερθεί, θα δράσει και θ’ αντιδράσει. Σύμφωνα με τον Φρόιντ, οι ορμές μπορούν ν’ αλλάξουν ή να τροποποιηθούν κατά τα 5 πρώτα χρόνια της ζωής μας, παρ’ όλα αυτά εξακολουθούν να καθορίζονται από τη βιολογία μας. Το ένστικτο του Έρωτα είναι η πηγή της σεξουαλικής μας ζωής, της δημιουργικότητας και της διανοητικότητάς μας. Μάς κρατάει στη ζωή, μάς ωθεί να συντηρήσουμε τον εαυτό μας και να διατηρήσουμε ζωντανό το είδος μας. Να σημειωθεί πως ο Φρόιντ χρησιμοποιεί τους όρους «σεξ» και «σεξουαλική ζωή» με μια διευρυμένη οπτική που συμπεριλαμβάνει όλες τις συμπεριφορές των ανθρώπων που έρχονται σε στενή φυσική επαφή και όχι μόνο τις σεξουαλικές σχέσεις.

Όσο εδραιωμένος μέσα μας είναι ο Έρως, το ένστικτο της ζωής, άλλο τόσο είναι και ο Θάνατος, το ένστικτο της επιθετικότητας, που εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως κι εκφράζεται είτε κρυφά είτε φανερά. Κρυφή επιθετικότητα είναι αυτή που στρέφουμε προς τα μέσα μας, όπως στην περίπτωση της αυτοκτονίας, ενώ φανερή αυτή που έχει αποδέκτη κάτι ή κάποιον έξω από εμάς, όπως στην περίπτωση του φόνου. Κάθε καταστροφική κι επιθετική συμπεριφορά υποκινείται από το ένστικτο αυτό. Η επίκριση, η κακεντρέχεια, ο χλευασμός, η αυτο-καταστροφική τάση, η βίαιη σεξουαλική δραστηριότητα και οποιουδήποτε είδους εχθρική κι επιθετική συμπεριφορά.

Η εργασία του Φρόιντ με τους ασθενείς του τον οδήγησε στην παρατήρηση πως αν κι οι ορμές της ζωής και του θανάτου είναι άκρως αντίθετες, παρ’ όλα αυτά δεν αναιρεί η μία την άλλη. Αντίθετα, συνυπάρχουν και η μία μπλέκεται μέσα στην άλλη. Αυτό σημαίνει πως μια συμπεριφορά η οποία πηγάζει από το ένστικτο της ζωής είναι πιθανό να περιλαμβάνει στοιχεία που προέρχονται από το ένστικτο του θανάτου και το αντίθετο. Κατ΄ επέκταση, μέσα στην αγάπη υπάρχει το μίσος, μέσα στην ευχαρίστηση ο πόνος, μέσα στη δημιουργία η καταστροφή. Κατά τον Φρόιντ, η επιθυμία για αγάπη δεν μπορεί να διαχωριστεί από την επιθυμία για επιθετικότητα. Έτσι, η αγάπη ενός ανθρώπου για κάποιον άλλον έχει ένα ισοδύναμο που αντιστοιχεί στο μίσος γι’ αυτόν και την επιθυμία για καταστροφή. Σε πολλές ερωτικές σχέσεις, εξάλλου, ο έρωτας μετατρέπεται σε εχθρικότητα, όπως και σε φιλικές, η αγάπη και το ενδιαφέρον σε αδιαφορία και αντιπαλότητα αν δοθούν τα κατάλληλα ερεθίσματα ή αν δημιουργηθούν οι ανάλογες συνθήκες.

Ο Έρως και ο Θάνατος ως βασικά συστατικά της ύπαρξης έχουν την ίδια βαρύτητα, την ίδια σπουδαιότητα και συνυπάρχουν στην ίδια αναλογία μέσα μας. Αντιμάχονται, αλλά ταυτόχρονα το ένα είναι κομμάτι του άλλου και δε μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτό. Καμία ανθρώπινη σχέση και κανένα άτομο δε μπορεί να ξεφύγει από αυτό το δίπολο. Ό,τι προκαλεί ευχαρίστηση, μπορεί να προκαλέσει πόνο. Η ικανοποίηση δε μπορεί να υπάρξει χωρίς τη δυσαρέσκεια. Η ζωή μας είναι μια συνεχιζόμενη αλχημεία ανάμεσα σ΄ αυτά τα δίπολα και ανάλογα ποιο θα κυριαρχήσει θα δημιουργήσει την αντίστοιχη πραγματικότητα για εμάς.

Εμείς, με τη σειρά μας, για να συνυπάρξουμε, να διατηρηθούμε και να εξελιχτούμε ως είδος και ως ατομικότητες, χρειάζεται καταρχάς να αναγνωρίσουμε πως όσο δημιουργικοί μπορεί να είμαστε, τόσο καταστροφικοί μπορεί να γίνουμε. Όσο αγάπη μπορεί να εκπέμπουμε, τόσο μίσος μπορεί να παράγουμε. Παρόλα αυτά, δεν είμαστε έρμαια των ενστίκτων μας. Ο νους μας μπορεί να γίνει εξισορροπιστής για μια αρμονική συνύπαρξη των αντιθέτων μέσα μας. Για να συμβεί αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποιο ένστικτο θέλουμε να ικανοποιήσουμε περισσότερο. Κάθε άτομο, το οποίο δε ταλαιπωρείται από οποιαδήποτε διαταραχή, είναι ικανό να αποφασίσει ποια ορμή να δυναμώσει και ποια να κατευνάσει και αντίστοιχα να καθορίζει τις αντιδράσεις και τα μοτίβα συμπεριφοράς του.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!