Τι κάνει έναν άνθρωπο βαρετό;

«Ίσως το δεύτερο χειρότερο έγκλημα στον κόσμο είναι η πλήξη. Το πρώτο είναι να είσαι βαρετός» (Cecil Beaton, n.d.).

Η πλήξη είναι ένα συναίσθημα που χαρακτηρίζεται από χαμηλή συναισθηματική διέγερση και προκύπτει κυρίως όταν υπάρχει η αίσθηση της έλλειψης νοήματος. Συνοδεύεται από έλλειψη ενδιαφέροντος, ικανοποίησης κι ευχαρίστησης, δυσκολία εστίασης της προσοχής, έλλειψη αντίληψης της σκοπιμότητας μιας κατάστασης ή μιας πληροφορίας κι αίσθηση διαστολής του χρόνου (νιώθουμε πως είτε ο χρόνος έχει σταματήσει είτε προχωράει πολύ αργά). Πλήξη μπορεί να νιώσουμε όταν είμαστε μόνοι μας, αλλά κι όταν συναναστρεφόμαστε με ανθρώπους που θα τους χαρακτηρίζαμε ως «βαρετούς». Ποια χαρακτηριστικά, όμως, έχει ένας άνθρωπος που φέρει την ταμπέλα του βαρετού;

Σ’ αυτό το ερώτημα θέλησαν να δώσουν απάντηση ο κλινικός ψυχολόγος από το πανεπιστήμιο του Έσσεξ, Wijnand Van Tilburg κι η ομάδα του, μέσα από την πρόσφατη έρευνά τους σχετικά με τα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά των βαρετών ανθρώπων και τις κοινωνικές συμπεριφορές απέναντί τους. Πέρα από προσωπικά χαρακτηριστικά, η μελέτη εξέτασε, επιπρόσθετα, την ύπαρξη επαγγελμάτων και χόμπι που συνδέονται με την έννοια του βαρετού ατόμου. Με βάση την έρευνά τους, τα επαγγέλματα αυτά έχουν να κάνουν με την ανάλυση δεδομένων κι ό,τι αφορά λογιστικά και φορολογικά κομμάτια. Ακόμη, βαρετό χαρακτηρίστηκε ένα άτομο που προτιμάει στον ελεύθερο χρόνο του να κοιμάται ή να παρακολουθεί τηλεόραση, όπως, επίσης, κι όποιος ασχολείται εντατικά με θέματα θρησκείας.

Τα άτομα αυτά βιώνουν κατά κύριο λόγο κοινωνική απομόνωση, ενώ η διατήρηση συναναστροφής μαζί τους είναι πιθανό να συνοδεύεται από κάποιο ψυχολογικό κόστος. Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα πως σε γενικές γραμμές οι άνθρωποι που διαθέτουν βαρετά χαρακτηριστικά είναι αντιπαθείς. Πέρα από το κομμάτι του κοινωνικού αποκλεισμού που προκαλούν στις διαπροσωπικές τους σχέσεις λείπει η θέρμη, ενώ θεωρούνται λιγότερο ικανοί. Αν και τα στοιχεία της έρευνας δε μας προκαλούν κάποια έκπληξη, ωστόσο είναι σημαντικό να σημειωθεί πως, όπως κάθε έρευνα, υπόκεινται κι αυτή σε περιορισμούς που -εκτός των άλλων- έχουν να κάνουν με το σχετικά μικρό αριθμό των συμμετεχόντων, όπως, επίσης και με το γεγονός πως το μεγαλύτερο κομμάτι αυτών ζούσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πιθανόν, διαφορετικές κουλτούρες να κατατάσσουν με διαφορετική σειρά επαγγέλματα, χόμπι και χαρακτηριστικά που περιγράφουν ένα βαρετό χαρακτήρα.

Σε πολλές περιπτώσεις τα βαρετά άτομα δεν αντιλαμβάνονται ότι προκαλούν πλήξη στον συνομιλητή τους. Μεγάλο ρόλο σε αυτό παίζει το γεγονός πως δεν καταλαβαίνουν τα σήματα που δίνει η γλώσσα του σώματος των ατόμων γύρω τους. Οι συζητήσεις στις οποίες συμμετέχουν διακρίνονται τις περισσότερες φορές από μια ανισορροπία, αφού τα είτε μιλάνε συνεχώς -συνήθως χωρίς ν’ ακούν ταυτόχρονα- είτε δε μιλάνε σχεδόν καθόλου. Το χιούμορ δεν είναι ένα στοιχείο που τους χαρακτηρίζει ή ο τρόπος που το επικοινωνούν δε γίνεται αντιληπτός από τους συνομιλητές τους. Τους αρέσει να λένε ή να κάνουν τα ίδια πράγματα, δεν υπάρχει ποικιλία στα θέματα που επιλέγουν να συζητήσουν, συνήθως δεν έχουν ξεκάθαρη γνώμη ή υιοθετούν εύκολα τη γνώμη ενός άλλου. Δεν έχουν κάποια νέα να μοιραστούν ή όταν το κάνουν οι περιγραφές τους είναι ανιαρές, μπορεί να έχουν πολλές λεπτομέρειες ή να προσθέτουν εμβόλιμα άσχετα θέματα που κάνουν τον συνομιλητή τους να χάνει τη ροή ή το νόημα. Δυσκολεύονται να προκαλέσουν το ενδιαφέρον στον άλλον ώστε να συμμετέχει στη συζήτηση και δίνουν την εντύπωση ότι τους λείπει η ενσυναίσθηση και δεν μπορούν ν’ αντιληφθούν την οπτική γωνία των άλλων ανθρώπων.

Αναμφίβολα, σε οποιαδήποτε συνθήκη, η έλλειψη ενθουσιασμού μπορεί να πυροδοτήσει το αίσθημα της πλήξης είτε το νιώθουμε για τον εαυτό μας είτε μας το προκαλεί κάποιος άλλος. Στη δεύτερη περίπτωση αν δεν είναι εφικτό να αποφύγουμε τη συναναστροφή, προσπαθούμε να την ελαττώσουμε ή στην τελική, αν χρειάζεται, κάνουμε υπομονή, όπως για παράδειγμα σε μια διάλεξη που τελικά δεν είχε το ενδιαφέρον που προσδοκούσαμε. Όσον αφορά την πρώτη περίπτωση, όμως, πώς αντιμετωπίζουμε το γεγονός πως μπορεί να νιώθουμε ότι εμείς είμαστε βαρετοί ως άτομα; Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να αναρωτηθούμε αν νιώθουμε έτσι είναι τι είναι αυτό που μας κάνει να πιστεύουμε κάτι τέτοιο για εμάς και πώς θα ήταν αν δεν ήμασταν βαρετοί; Τι θα κάναμε, πώς θα αλληλεπιδρούσαμε με τους άλλους και πώς θα μιλούσαμε; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δίνουν μια κατεύθυνση, ένα χάρτη που μας δείχνει πιο ξεκάθαρα έναν δρόμο που μπορεί να μας οδηγήσει στην αλλαγή.

Αν η αίσθηση ότι είμαστε βαρετοί πηγάζει από την πεποίθηση πως δεν είμαστε ενδιαφέρουσες προσωπικότητες, τότε θα χρειαστεί να αναλογιστούμε τι θα μας έκανε να διευρύνουμε την γκάμα των ενδιαφερόντων μας. Ένα καινούριο χόμπι για παράδειγμα, η επιλογή να αντικαταστήσουμε τις ειδήσεις με κάποια ντοκιμαντέρ, να διαβάσουμε διαφορετικό είδος βιβλίων από αυτά που επιλέγουμε συνήθως, να αφαιρέσουμε χρόνο από το κινητό και να ενδιαφερθούμε σε μεγαλύτερο βαθμό για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Ίσως να νιώθουμε βαρετοί, γιατί κατά βάθος καταλήγουμε να υπερεστιάζουμε στα δικά μας προβλήματα και τις δικές μας ανάγκες και αυτό να μονοπωλεί το ενδιαφέρον μας ακόμα και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Θα χρειαστεί να αναρωτηθούμε, επίσης, μήπως οι φόβοι και οι δικαιολογίες μας μάς έχουν εγκλωβίσει σε μια ζωή με μονότονους ρυθμούς κι έχουμε επαναπαυτεί στη ζώνη άνεσής μας.

Από την άλλη, βέβαια, μήπως απλώς δεν έχουμε βρει τους κατάλληλους ανθρώπους να συνδεθούμε; Η εξέλιξη, η αναζήτηση καινούριων ερεθισμάτων και το να πρεσβεύουμε στη ζωή μας την αξία της έννοιας του «γηράσκω αεί διδασκόμενος» είναι πάντα ωφέλιμο, ανανεωτικό και συμβάλλει στη διεύρυνση των ενδιαφερόντων μας. Χρειάζεται, όμως, ακόμα ένα κομμάτι για να συμπληρωθεί το παζλ μιας αλληλοεπίδρασης απαλλαγμένης από την αίσθηση της πλήξης: το κοινό που απευθυνόμαστε. Πολλές φορές γινόμαστε βαρετοί, όχι για αυτά που λέμε, αλλά γιατί τα λέμε σε λάθος ανθρώπους. Αν, λοιπόν, τα ενδιαφέροντά σου δε συμβαδίζουν με αυτά των συνομιλητών σου τότε είναι πολύ εύκολο να νιώσεις ότι είσαι βαρετός.

Η πλήξη είναι ένα συναίσθημα συνήθως δυσάρεστο και μπορεί να επιφέρει σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις όταν βιώνεται συνεχόμενα και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε αυτή την περίπτωση είναι επιτακτική η ανάγκη να υπάρξει κινητοποίηση ώστε να διερευνηθούν τα αίτια που την προκαλούν. Από την άλλη, αν της δώσουμε μια θετική χροιά, μπορεί να αποτελέσει την αφορμή να πυροδοτηθεί μια αλλαγή που την έχουμε ανάγκη. Η πλήξη μπορεί, επίσης, να είναι απόρροια της συναναστροφής μας με άτομα που θεωρούμε βαρετά. Αν και το τι θεωρούμε βαρετό είναι υποκειμενικό, επειδή τέτοιοι τύποι ανθρώπων συναντώνται συχνά στην καθημερινότητά μας, έρευνες στον κλάδο της ψυχολογίας φαίνεται πως έχουν αρχίσει να μελετούν τα γενικά χαρακτηριστικά που μπορούν να σκιαγραφήσουν μια τέτοια προσωπικότητα. Δεν είναι σπάνιο να συναναστρεφόμαστε ή να συναναστραφούμε κάποια στιγμή στη ζωή μας μ’ έναν βαρετό άνθρωπο, προτού μείνουμε μόνο στη αίσθηση της πλήξης που μας προκαλούν, ας αναρωτηθούμε μήπως, τελικά, έχουμε κάτι να μάθουμε κι απ’ αυτούς.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!