Ήταν 11 Ιουλίου του 1995 όταν πάνω από 8.000 μουσουλμάνοι άνδρες εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από τους Σερβοβόσνιους στη Σρεμπρένιτσα. Η περιοχή στην οποία διαδραματίστηκε η «εθνοκάθαρση», είχε χαρακτηρισθεί ζώνη υπό την προστασία του ΟΗΕ. Αναφερόμαστε σε μια πραγματικά στυγερή εκτέλεση ενορχηστρωτής της οποίας ήταν ο -μέχρι το 2011- καταζητούμενος Ράτκο Μλάντιτς. Ο εμφύλιος πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας ξεκίνησε το 1991, το 1992 επεκτάθηκε στη Βοσνία και το 1995, όπου ο πόλεμος ήταν σε εξέλιξη η διεθνής κοινότητα πίεσε τους Σέρβους να αποχωρήσουν από τη Σρεμπρέντισα. Εκείνοι αρνούνταν πεισματικά. Οι χιλιάδες πρόσφυγες από την περιοχή ζητούσαν σωτηρία στη βάση του ΟΗΕ, ενώ είχαν συγκεντρωθεί στη βάση των Ολλανδών κυανόκρανων. Όταν τελικά ανακοινώθηκε η παράδοση της Σρεμπρένιτσα στους Σέρβους έγινε ένα σκληρό μακελειό το οποίο κι αρχικά αποκρύφτηκε. Αφότου ξεκίνησαν μια μια οι καταγγελίες, όμως, και οι μαρτυρίες για τους νεκρούς, φανερώθηκε η ασύλληπτη πραγματικότητα, με μαρτυρίες μιλούν για «ένα γήπεδο γεμάτο με αίμα» και για μια «επιχείρηση-κουκούλωμα».
Η rosa progressive, έκανε ένα δημοσίευμα για τα 29 χρόνια που συμπληρώθηκαν από εκείνη την τρομερή μέρα, η οποία και καθιερώθηκε -παρόλη τη μη αναγνώριση από πολλά κράτη και την αποχή μερικών, μαζί και του δικού μας- ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία στην Σρεμπρένιτσα» στις 11 Ιουλίου, με ψήφισμα από τον ΟΗΕ για το 2025 και στο εξής.
View this post on Instagram
Ως κίνηση ευαισθητοποίησης και μνήμης, λοιπόν, η Aida Sehonic, με μια διαδραστική εγκατάσταση, παρουσίασε 8.372 κούπες καφέ για 8.372 ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους. Αφορμή υπήρξε η ερώτηση που έγινε στις γυναίκες εκείνων που χάθηκαν, για το «τι τους λείπει περισσότερο από τους συζύγους τους» με εκείνες να απαντούν πως «τους λείπει πιο πολύ να πίνουν καφέ παρέα».
Η Sehovic ξεκίνησε το έργο το 2006 στο Σαράγεβο, φέρνοντας μαζί της 923 κύπελλα, ή αλλιώς fildzan στα βοσνιακά, για να δημιουργήσουν το μνημείο. Ο αριθμός αυτός αυξάνεται σε κάθε ετήσια εκδήλωση μνήμης που διοργανώνει στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη και στην Κωνσταντινούπολη, τη Γενεύη, το Τορόντο και την Τούζλα. Πέρυσι, υπήρχαν 7.714 κύπελλα. Η δημιουργός αναφέρει για την αρχή του εγχειρήματος: «Όταν το ξεκίνησα το 2006, είχε σχεδιαστεί ως μια εφάπαξ παράσταση, κάτι που θα γινόταν μόνο μία φορά. Εκείνο το στήσιμο στο Σαράγεβο δεν ήταν διαδραστικό, καθώς μόνο εγώ γέμιζα τα φλιτζάνια με καφέ», είπε στο BIRN. «Όλα κάπως μπήκαν στη θέση τους και ο κύκλος έκλεισε. Ο αριθμός των φλιτζανιών είναι πλέον κοντά στον αριθμό των θυμάτων.»
Σχεδόν 30 χρόνια μετά από τη μέρα εκείνη, -για την οποία υπάρχει και η ταινία «Quo Vadis- Aida» για όποιον θέλει να μάθει περισσότερα-, η διεθνής κοινότητα γνωρίζει, η βαρβαρότητα συνεχίζεται και τα θύματα, -μεταξύ άλλων άμαχοι και παιδιά-, πληρώνουν ακόμη τη βαρβαρότητα του πολέμου. Αντί λίγο πολύ ο καθένας μας ξεχωριστά να προσπαθήσει να βάλει το δικό του λιθαράκι ώστε να σταματήσει η αγριότητα, μοιάζει σαν να πασχίζει ο πλανήτης να ενισχύσει τη βία και την απληστία, καταδικασμένος να ζει μια αιματηρή κι εσαεί «επανάληψη της ιστορίας».
Συντάκτης: Βάσω Καπνιάζη
