Ποια ήταν η Matilda που ξεμπρόστιασε άντρες επιστήμονες για κλεμμένες ιδέες

Πολυάριθμες διακεκριμένες αστροφυσικοί ιατροί, φιλόσοφοι ως κι εφευρέτες, σύμφωνα με την ιστορία και τις έρευνες, έχουν βιώσει το επίπονο κι άκρως άδικο φαινόμενο Μatilda. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, το φαινόμενο χαρακτηρίζεται από τη διαιώνιση μιας σειράς μη ηθικών μηχανισμών, που προάγουν την απόδοση μιας επιτυχίας ή την επιβράβευση για ένα επιστημονικό επίτευγμα σε άνδρες, αντί για τις γυναίκες που το εφηύραν ή το πραγμάτωσαν.

Σύμφωνα με την ιστορία, τα ονόματα αρκετών γυναικών που κατάφεραν υψηλούς στόχους, παραγκωνίστηκαν ή εντέχνως πέρασαν στα πολύ ψιλά γράμματα, ενώ πολλά απ’ αυτά αγνοήθηκαν κι αντ’ αυτού συνδέθηκαν με διάσημους άντρες, που έμειναν έπειτα στην ιστορία, χωρίς στην πραγματικότητα ουδείς από αυτούς να τους έχει φέρει σε πέρας, ή να εργάστηκαν σκληρά γι’ αυτό. Το φαινόμενο έλαβε το όνομα της γνωστής ακτιβίστριας κοινωνιολόγου Matilda Joslyn Gage το 1870, η οποία ασχολήθηκε λεπτομερώς με την προκατάληψη αυτή: την επιλεκτική προτίμηση δηλαδή της ιστορίας, γυναικών σε θέση επιστημονικής/γνωστικής ισχύος.

Η Matilda Joslyn Cage, αποφάσισε να συμπεριλάβει και ν’ αναγνωρίσει όλες τις γυναίκες οι οποίες συνεισέφεραν σε πάμπολλους κλάδους της καθημερινής ζωής της επιστήμης και της εκλεπτυσμένης σκέψης κι επιμελώς πέρασαν σε δεύτερη μοίρα, ενώ ουδέποτε αναγνωρίστηκαν. Με μια πρόχειρη ματιά, κάνεις ανακαλύπτει ότι δυστυχώς το φαινόμενο με βαθιά ρίζα στο παρελθόν, αναπαράγεται και σήμερα σε μικρότερο -αλλά προφανώς ακόμα και τώρα σε ενοχλητικό- βαθμό. Το 1870 λοιπόν, ξεκινάει για πρώτη φορά η σταδιακή προσπάθεια της δίκαιης αναγνώρισης της θέσης της γυναίκας στο επίτευγμα και για πρώτη φορά παύουν λευκοί ομοιογενείς ατσαλάκωτοι άντρες να καρπώνονται τα εύσημα και τα πρωτεία από γυναίκες που έγιναν αόρατες και δεν ακούστηκαν ποτέ.

Το “woman as an inventor” της Cage, διαφαίνεται να είναι αυτό που θα φέρει την πολυπόθητη αλλαγή. Ο όρος επινοήθηκε αιώνες μετά από τη Margaret Rossiter το 1993, η οποία σαν φόρο τιμής απέδωσε τη σκληρή δουλειά της εξάλειψης της προκατάληψης, δικαίως, στη Matilda Cage. Για πρώτη φορά, ένα τσιτάτο όπως «πίσω από έναν επιτυχημένο άντρα κρύβεται μια σπουδαία γυναίκα», λαμβάνει σάρκα κι οστά, καθώς πράγματι, η γυναίκα αυτή, σπουδαία μεν, στην άκρη αόρατη δε, έχει αλλάξει τον κόσμο με τη θεώρησή της. Χαρακτηριστική η περίπτωση της Rosalind Franklin, της βιοφυσικού, που μελέτησε τη μοριακή δομή του DNA μέσω ακτίνων Χ. Η ιστορία αναγνώρισε τους νομπελίστες Watson και Crick, ενώ ο Wilkins την υποβάθμισε σε μια απλή βοηθό του, από μια νοητή κερκόπορτα, παρέδωσε τη περίφημη φωτογραφία 51 της Franklin στους προαναφερθέντες. Συνέβη λοιπόν το απίστευτο: Η Franklin ήρθε στο ίδιο της το έργο δεύτερη και καταϊδρωμένη. Τα έργα και των δύο πλευρών παραδόθηκαν στον ίδιο χρόνο και φυσικά έντεχνα, το έργο της δημοσιεύθηκε δεύτερο.

Η προδοσία κι η ανισότητα της πατριαρχίας δε ρεγουλάρεται και προφανώς έννοιες όπως εργασιακή ηθική κι εντιμότητα καταπατούνται. Η Τροτούλα του Σαλέρνο, αποτελεί ένα άλλο αδιάσειστα εύστοχο παράδειγμα του φαινομένου, καθώς η γιατρός συνέβαλε στην καθοριστική καμπή της ιατρικής στην εποχή του μεσαίωνα κι όχι μόνο έλαβε αμφισβήτηση στο έργο της, αλλά σύμφωνα με την ιστορία, αμφισβητήθηκε κι ολάκερή της η ύπαρξη. Στα αρχικά στάδια της έρευνάς της, η επιτυχία της αποδόθηκε στο γιο και τον σύζυγό της, ενώ μετέπειτα πολλοί μετέτρεψαν το όνομά της σε αντρικό.

Στην ίδια μοίρα με την Τροτούλα του Σαλέρνο κινείται κι η υποτίμηση που αντιμετώπισε η Marthe Gautier, αφού όχι μόνο εκλάπη το έργο της, αλλά το όνομά της μεταφέρθηκε φυσικά δεύτερο και μάλιστα κακογραμμένο και με λάθη. Το 1958, η Gautier στην αδυναμία της -ελλείψει τεχνολογικού εξοπλισμού- να φωτογραφίσει το 47ο χρωμόσωμα, που παρατήρησε στη μελέτη του συνδρόμου down, ζήτησε τη συνδρομή του Jérôme Lejeune, o οποίος 6 μήνες μετά την έφερε προ τετελεσμένου γεγονότος με το όνομά του να φιγουράρει πρώτο. Ο Lejeune όχι μόνο καρπώθηκε τον κόπο της, αλλά κατόρθωσε να την εκθρονίσει και να την υποτιμήσει κι όλα αυτά σε μια βολή.

Η Ελληνίδα Θεανώ η Θουρία, αστρονόμος  μαθήτρια και σύζυγος του Πυθαγόρα με τη “χρυσή τομή’ της, όπως φαίνεται ενέπνευσε αρκετούς άντρες οι οποίοι βρήκαν τη χρυσή τομή τους εύκολα κι αγόγγυστα στο έργο της και μάλιστα η ιστορία μετέπειτα τους αντέμειψε με αναγνώριση. Το φαινόμενο δε σταμάτησε να εξελίσσεται, ενώ τον 20 αιώνα, στα χρόνια που η λέπρα μαστίζει κι εξολοθρεύει τη Χαβάη, γεννιέται η μέθοδος Dean, η οποία δεν είναι άλλη παρά μια ακόμα σκληρή δουλειά γυναίκας επιστήμονα. Πράγματι, η χημικός Αlice Ball εργάζεται σκληρά στη θεραπευτική προσέγγιση της νόσου και παρ’ ότι υπήρξε η πρώτη Αφροαμερικανή που έλαβε μεταπτυχιακό στο πανεπιστήμιο, μετά τον θάνατό της στα 24 της έτη, ξεχάστηκε κι έτσι το έργο της αποδόθηκε σε κάποιον ακόμα άντρα. Σημαντικά ακόμα ονόματα που αξίζει να θυμόμαστε σαν θύματα του φαινομένου, είναι η Nettie stevens (η οποία μελέτησε το χρωμόσωμα Υ και διατύπωση για πρώτη φορά πως το φύλο έχει γενετική βάση) κι η Mileva maric (σύζυγος του Einstein η οποία ήταν υπεύθυνη για την επίλυση πολλών δύσκολων μαθηματικών εξισώσεων).

Μια εκτενής μελέτη λοιπόν της προκατάληψης που ενέχει το φαινόμενο, αποδεικνύει ότι παρά το πέρασμα του χρόνου, σταθερά η υποβάθμιση έχει τη ρίζα της στην πατριαρχία κι ακόμη και σήμερα διαιωνίζεται. H Cage τουλάχιστον έφερε την αλλαγή, μιλώντας καθαρά με ονόματα κι αποδείξεις κι έτσι, άνοιξε τον δρόμο στην έγκαιρη κι αμερόληπτη αναγνώριση, όσων δίκαια συνέβαλλαν στην επιστήμη και τη φιλοσοφία.