Ας παραδεχτούμε ότι σ’ αρκετές περιπτώσεις στη ζωή μας, έχουμε έρθει αντιμέτωποι με γνωριμίες που ακόνισαν τις υπαρξιακές μας συνειδήσεις και τις πήραμε κομματάκι αρνητικά. Πάμπολλες οι περιπτώσεις που είχαμε άδικα κρίνει και καταδικάσει κάποιο άτομο, πετώντας το στα κατάστιχά μας, χωρίς να έχουμε αφιερώσει το απαιτούμενο χρόνο ώστε να μάθουμε συνολικά τη θεώρηση της ζωής του. Εντελώς κοινότοπα και συνειρμικά έρχεται στο νου η αρχή των ανθρωπίνων γνωριμιών: “Don’t judge a book by its cover”.
Οι Άγγλοι ξανά εδώ πρωτοστατούν, παραλληλίζοντας την ανθρώπινη φυσιογνωμία με το εξώφυλλο ενός βιβλίου. Όμορφα δοσμένη εξάλλου, αναδύεται η αντιπαράθεση του εσωτερικού κόσμου ενός ανθρώπου με αυτό που επιλέγει να αποκαλύψει και να εκθέσει, τα χρώματα του και τη φιγούρα του. Εκεί ανάμεσα στα σύνορα της πραγματικότητας και του φαίνεσθαι, κρύβεται ο άνθρωπος που εξ απαλών ονύχων βιάζεται να κρίνει και έτσι δημιουργεί μια πρόχειρη εικόνα στο μυαλό σου για αυτόν για τ’ άλλο άτομο. Η εμπειρία λοιπόν, συχνά μας δείχνει ότι η πραγματική γνώμη που έχει κάποιος για έναν άνθρωπο, είναι κάτι το ευμετάβλητο και συνήθως είναι στατιστικά λανθασμένο σε σχέση με την πραγματικότητα. Σε πολλές περιπτώσεις δε, είναι κι επικίνδυνο.
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μελέτη πάνω στο αντικείμενο του cognitive dissonance. Σε επιστημονική γλώσσα, το οδυνηρό κενό που αντιμετωπίζει κανείς ανάμεσα στην εικόνα που έχει δημιουργήσει ιδεατά για έναν άνθρωπο και στη ρεαλιστική απ’ τη διάσταση του ατόμου. Μερικά επικίνδυνα παραδείγματα cognitive dissonance, αποτελούν σε πολλές περιπτώσεις τον προάγγελο τοξικών ερωτικών σχέσεων στις μέρες μας. Πράγματι, ο ερωτευμένος κρίνει με τα μάτια της καρδιάς, έως ότου η πραγματικότητά του συνθλίψει τις προσδοκίες που μόνος του έχτισε, με ένα φύσημα του ανέμου.
Αναρίθμητοι λόγοι οδηγούν καθημερινά στα ατοπήματα της βιαστικής εκτίμησης που κάνει ο ανθρώπινος νους, ερήμην πραγματικών ρεαλιστικών δεδομένων. Πάμπολλες επιστήμες μάλιστα, καταπιάστηκαν με το να εξηγήσουν τη ροπή της ανθρώπινης φύσης σ’ αυτό το φαινόμενο αιτιολογικά, με την ψυχολογία στα ηνία της μελέτης. Το οικογενειακό περιβάλλον διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό την αντίληψη του ανθρώπου για τ’ άλλα άτομα, βάσει της θεωρίας του γονεϊκού προτύπου. Αυτό συμβαίνει, γιατί οι άνθρωποι εξηγούμε τον κόσμο βασισμένοι, σε ό,τι θεωρούν υγιές καλό, κακό, η άσεμνο οι οικείοι μας υπό το πρίσμα των προσωπικών τους αξιών. Έτσι, μέσα σ’ ένα κλίμα παραπραξίας, και εσωτερικευμένων αναγκών η παλαιότερων τραυμάτων έχουμε δημιουργήσει ενδόμυχα -κι άθελά μας- κάποιους μηχανισμούς αντίδρασης στη ζωή. Μέσα λοιπόν από τις άμυνές μας, σαν ελεύθερα όντα που είμαστε στη βούληση, απορρίπτουμε κάθε τι που έχουμε συνδυάσει με αρνητική εμπειρία σχεδόν, αυτόματα. Επομένως φορτισμένοι αρνητικά, εν τέλει λαϊκά δε χωνεύουμε ανθρώπους που είναι -δυστυχώς η ευτυχώς- καλύτεροι από εμάς στο μπαλέτο, καθώς -ξανά υπό γονεϊκή σκοπιά- ένας γονέας κάποτε μας πίεζε να διαπρέψουμε σ’ αυτό. Τι κρίμα που εμείς λατρεύαμε το σκάκι.
Έτσι ασυνείδητα λοιπόν αντιπαθούμε έναν νέο -σε μας- άνθρωπο, κυριολεκτικά, αναίτια. Παράλληλα μ’ αυτήν την αντιπάθεια, κινείται κι η ανάγκη μας να συγκρινόμαστε διαρκώς μ’ εκείνον, εξαιτίας της ανασφάλειας που μας διακατέχει. Από μια άλλη οπτική, οι άνθρωποι συχνά έχουμε την τάση σ’ οτιδήποτε δεν εμπλεκόμαστε συναισθηματικά να είμαστε απόκοσμα καταδικαστικοί. Στη σφαίρα της ηρεμίας του καναπέ μας, κρίνουμε αδιάκοπα τους πάντες και ειδικά δε, όσους δεν ξέρουμε! Καθόλου απίθανο μάλιστα, να προβάλλουμε στους άλλους ανθρώπους τον φόβο μας ή οποιοδήποτε αρνητικό συναίσθημα βάσει προτέρων εμπειριών ή παλαιότερων τραυμάτων. Πόσες φορές δεν κρίναμε κάποιον άσχημα και δεν προδικάσαμε τη γνωριμία μας με αυτόν, γιατί προβάλλαμε τη δειλία μας να τον προσεγγίσουμε;
Κάποιοι δε νοιάζονται ποτέ για το τι πιστεύεις για αυτούς, πράγμα πολλές φορές πλήρως αποδοτικό και κάποιοι ίσως να πληγωθούν καθώς το μόνο που σου προσέφεραν ήταν μια υγιής αντιπαράθεση! Μονόπλευρο αποκύημα της φαντασίας μας εν τέλει, η γνώμη μας για όσους δεν τους ζήσαμε και δεν μπήκαμε για λίγο στα ρούχα τους, να δούμε πώς ζουν και πώς σκέφτονται. Το μόνο δίδαγμα που θα μπορούσαμε να έχουμε στη συνεχή μας αμφισβήτηση, οδηγό για πάντα, είναι η αποδοχή πως είμαστε όλοι κρυφά σύνολα από μαγεία και πληγές.
Συντάκτης: Ελένη Χριστοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Ζηνοβία Τσαρτσίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ζηνοβία Τσαρτσίδου
