Tελικά βοήθησαν ή έβλαψαν τα φετινά θέματα έκθεσης τον φεμινισμό;

Εντύπωση προκαλεί η επιλογή των θεμάτων για τα μαθήματα της νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας για το έτος που διανύουμε στις πανελλήνιες. Σύμφωνα με τη επιλογή αυτή, δόθηκαν στους μαθητές τρία στο σύνολο κείμενα με τίτλο «ημέρα καταδίκης της βίας εναντίον γυναικών», ενώ ακολούθησε η συνέντευξη της δόκτορoς συγκριτικής λογοτεχνίας Μπελίντα Κανόν, η οποία εστιάζει σε όρους που συνδέονται με την αιτιοκρατία του φεμινισμού, τον πραγματικό σκοπό του σε αντίθεση με αυτό που προάγεται σήμερα και τις αιτίες αυτού. Ακόμα θίγεται ο νεοφεμινισμός όπως τον γνωρίζουμε και συντηρείται, ενώ ερχόμαστε σε επαφή με έννοιες όπως η τοξική αρρενωπότητα.

Εν τέλει, στους μαθητές παραδόθηκε απόσπασμα του Οικονόμου, από το διήγημα «οι κόρες του Ηφαίστου». Οι μαθητές κλήθηκαν να γράψουν μια ομιλία, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στοχεύοντας ν’ αναφερθούν σε φαινόμενα παραβίασης των δικαιωμάτων των γυναικών στην εποχή μας, στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο, παραθέτοντας τη γνώμη τους γύρω απ’ το πώς μπορεί κανείς έμπρακτα, να συμβάλλει στη ρεαλιστική επίτευξη της ισότητας των φύλων. Όπως φαίνεται, για πρώτη φορά έγινε μια τόσο επικοδομητική μελετημένη κι αξιόλογη επιλογή, η οποία φυσικά προκύπτει από την επικαιρότητα και τα τεκταινόμενα, σύμφωνα με τα οποία αυξήθηκαν δραματικά οι γυναικοκτονίες τα τελευταία έτη στη χώρα μας.

Τα κείμενα, παρέχουν τη δυνατότητα στους μαθητές ν’ αντιληφθούν τη κατάσταση που επικρατεί και ν’ αποδώσουν βιωματικά οξύνοντας την κριτική ικανότητά τους, τις απόψεις τους, καλλιεργώντας σκέψη ισότητας. Πρόκειται για κείμενα πυκνής γραφής που μπορεί βατά να προσεγγίσει ο μαθητής και να τ’ απορροφήσει σε βάθος. Οι μαθητές καλούνται να επισκοπήσουν την κοινωνική θέση της γυναίκας στο σήμερα, τα βασανιστικά στερεότυπα που αντιμετωπίζουν οι άντρες και πολλές φορές δέσμιοι αυτών βιώνουν μειωμένη ποιότητα ζωής και τις ευρύτερες σχέσεις μεταξύ των φύλων. Ο σύγχρονος φεμινισμός, αποδοκιμάζεται από την Κανόν, ως μη λειτουργικός και του αποδίδεται αρνητικό πρόσημο με πεσιμιστική χροιά ντετερμινισμού, που ροκανίζει τα πόδια του φεμινισμού ο οποίος ως τώρα συνήθιζε να είναι παραδοσιακά, καινοτόμα, αποδοτικός. Προσανατολισμένη λοιπόν η θεματολογία κι εύκολη στην ανάπτυξη, μόνο για τους πολύ καλά προετοιμασμένους, καλεί τη νέα γενιά να πάρει θέση και ν’ αντλήσει από την καθημερινή εμπειρία.

Υψηλής αξίας το κείμενο του καθηγητή νομικής σχολής Αθηνών Σταύρου Τσακυράκη, από το βιβλίο «Δικαιοσύνη: η ουσία της πολιτικής», που όπως αναφέρει: «Δεν υπάρχει στην ιστορία της ανθρωπότητας διαρκέστερη και διαστροφικότερη καθυπόταξη ανθρώπων από αυτή που υπέστησαν οι γυναίκες από τους άντρες. Αρχίζοντας από τον Αριστοτέλη, αναρίθμητα ήταν τα μεγάλα πνεύματα που αρνούνταν σ’ αυτές την ανθρώπινη αξία. Μέχρι τον 20ό αιώνα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όλες οι συζητήσεις για την ισότητα θεωρούσαν ως δεδομένο ότι αυτή δεν περιλαμβάνει τις γυναίκες. Η αντίληψη ότι είναι κατώτερα πλάσματα, φτιαγμένα για να εξυπηρετήσουν την αναπαραγωγή του κόσμου των ανδρών, είχε ως συνέπεια μια τέτοια κακομεταχείριση, βία κι εκμετάλλευση, που όμοιά της δεν έχει υποστεί καμία άλλη ομάδα ανθρώπων (ούτε οι μαύροι ούτε η εργατική τάξη, κανείς). Σε πολλά μέρη του κόσμου, ακόμη και σήμερα, η ωμή βία εναντίον των γυναικών είναι καθημερινή πρακτική. Στις δικές μας κοινωνίες, οι ωμότητες είναι παράνομες. Τα φαινόμενα, όμως, βιασμού, οικογενειακής βίας, σεξουαλικής παρενόχλησης και ποικίλων άλλων προσβολών των γυναικών κάθε άλλο παρά σπάνια είναι. Ξέρω ότι οι καθιερωμένες ημέρες μνήμης δε συγκινούν. Σήμερα, όμως, ημέρα κατά της βίας εναντίον των γυναικών, δεν μπορεί παρά ν’ αναλογιζόμαστε με ενοχή τη μεγαλύτερη αδικία που υπήρξε από καταβολής κόσμου, να συμπονούμε τις αμέτρητες γυναίκες θύματα, και να προσπαθούμε να οραματιζόμαστε δικαιοσύνη.»

Ο καθηγητής κατορθώνει να αποδώσει εύστοχα τα μελανά σημεία της βιαιοπραγίας απέναντι στη γυναίκα, αιτιολογώντας με έντονα επιχειρήματα το γιατί πράγματι η γυναίκα αποτέλεσε το πιο καταπιεσμένο ον της ιστορίας. Αυτό το πετυχαίνει αναπτύσσοντας την αιτιολογία σε αντιπαραβολή και σύγκριση με τους αγώνες της εργατικής τάξης, της οποίας η γυναίκα πολλές φορές έχει καταπιεστεί εντονότερα, κατά τον καθηγητή.

Εν συνεχεία, με το κείμενο της Κανόν ο μαθητής εισάγεται σε μια πληθώρα όρων, όπως ο νεοφεμινισμός, τον οποίον και καταδικάζει αυστηρά, την πατριαρχία, την ταυτότητα φύλου και την τοξική αρρενωπότητα. Σύμφωνα με την Κανόν, ο νεοφεμινισμός καταστρεπτικά οδηγεί σε αγεφύρωτη σύγκρουση τα φύλα, κάνοντας τις μεταξύ τους σχέσεις πεδίο μάχης εστιασμένο στις διάφορες τους, αντί να εστιάζει με θετική χροιά στα δικαιώματα και τις υγιείς λογικές απαιτήσεις που μπορούν να επιδιώξουν οι γυναίκες. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο νεοφεμινισμός στέκεται στην επιφάνεια, την αιτιοκρατία και δε διεισδύει στην ευρύτερη εικόνα, που είναι μια καλύτερη ζωή με επιδιώξεις και θετικό συναίσθημα με κίνητρο.

Το κατά πόσο αυτό όντως ισχύει, νομίζω ότι μόνο ο χρόνος μπορείς να το δείξει, αφού υπήρξαν κι οι φωνές που κατέκριναν το εν λόγω περιεχόμενο ως προσπάθεια να αμφισβητηθούν οι δυναμικοί αγώνες για την ισότητα. Ότι γίνεται λόγος για καλό και κακό φεμινισμό κι ότι χάνεται ο ορατότητα των γυναικών πίσω από την ομπρέλα του “ανθρώπου”. Σύμφωνα και με το κέντρο Διοτίμα: «Ζητάται με άλλα λόγια να εγκαταλείψουν την κινητοποίηση και διεκδίκηση ενός κόσμου χωρίς έμφυλη βία, η οποία αποτελεί τον σκληρό πυρήνα των έμφυλων διακρίσεων, καθώς έτσι προτάσσουν ότι οι γυναίκες είναι μια ομάδα θυμάτων. Φυσικά εδώ αποσιωπάται η σκληρή κι αιματηρή στατιστική, με τα εκατομμύρια θύματα έμφυλης βίας και τις χιλιάδες γυναικοκτονίες παγκοσμίως, ενώ ο απολύτως υπαρκτός κίνδυνος να υποστεί κάθε γυναίκα έμφυλη βία παρουσιάζεται σχεδόν σαν ιδεοληψία των «νεοφεμινιστριών» που θεωρούν ότι “το να είσαι θύμα είναι εύσημο”».

Εν τέλει, στο διήγημα του Οικονόμου, δίνεται μια γροθιά στο στομάχι από τη βλαπτική σκέψη της πλειονότητας των αντρών. Σύμφωνα με αυτή, κατάλοιπα και στερεότυπα που απορροφούν καθημερινά οι άνδρες, διαιωνίζονται ώστε εκείνοι να μαραζώνουν λόγω τοξικής αρρενωπότητας. Όπως αναφέρεται στο απόσπασμα «οι αληθινοί άντρες προχωράνε μπροστά, δεν κάνουν κύκλους». Ως εκ τούτου, υποτίθεται πως οι άντρες πρέπει να λειτουργούν μέσα από φάσμα μηχανικής τελειότητας κι απαγορεύεται να αποτύχουν, ή να κάνουν ανθρώπινα λάθη, ενώ πρέπει συνεχώς να είναι στο νούμερο ένα της επίδοσής τους. Αψεγάδιαστοι, χωρίς συναισθήματα και περιθώριο ατέλειας. Σύμφωνα με τον Οικονόμου, έτσι δυστυχώς δημιουργούνται μη ρεαλιστικές αγχώδεις προσδοκίες και δυσάρεστες απαιτήσεις, από τον σύγχρονο άντρα, που μόνο κακό μπορούν να κάνουν, αμφότερα στα φύλα.

Σαφώς κι υπάρχει διττή ανάγνωση κι αν θελήσουμε να το δούμε ρομαντικά ίσως έγινε μια προσπάθεια να τεθούν βασικά ζητήματα έμφυλης βίας, όμως τι γίνεται όταν αυτό δε συμβαίνει σωστά; Θα κλείσω με μια ανάρτηση δασκάλας που κοινοποίησαν οι “υπέροχες γυναίκες” κι αφήνω τη σκέψη σ΄εσάς: «Η μαθήτριά μου σήμερα, έγραψε τον όρο γυναικοκτονία στην έκθεσή της, όμως τον έσβησε έπειτα γιατί δεν ήξερε αν θα τον λάβουν ως δόκιμο.» Ίσως αυτό, τα λέει όλα.