Ταμάμα: Η ιστορία του μικρού κοριτσιού που χάθηκε στον διωγμό των Ποντίων

Εκτοπισμοί, κακουχίες, πείνα, δίψα, βασανιστήρια είναι μόνο μερικά από αυτά που υπέστησαν οι Έλληνες του Πόντου από το κεμαλικό κίνημα το 1914- 1923. Μέσα σ’ αυτές τις πορείες θανάτου βρισκόντουσαν άντρες, γυναίκες και παιδιά. Πολλά απ’ αυτά τα παιδιά χάθηκαν μέσα στους μαζικούς διωγμούς που συνέβησαν την περίοδο εκείνη. Προσφυγόπουλα φοβισμένα, δίχως να γνωρίζουν την πραγματική τους ταυτότητα, χωρίς να μπορούν να βρουν τους οικείους τους, γεμάτα με φόβο για το τι θ’ απογίνουν. Έβλεπαν ανθρώπους να τους απλώνουν το χέρι για να τα βοηθήσουν να φύγουν μαζί τους, ωστόσο δεν εμπιστευόντουσαν κανέναν. Κι όχι άδικα. Ένα απ’ αυτά ήταν κι η Ταμάμα, η αγνοούμενοι του Πόντου, ή αλλιώς Ελένη.

Πολλοί ήταν αυτοί που κράτησαν τα ασυνόδευτα παιδιά κατά τις ανταλλαγές πληθυσμών και τα μεγάλωσαν σαν δικά τους, βάζοντας μπροστά την ηθική και θέλοντας να τα προστατεύσουν. Ακόμη περισσότεροι είναι εκείνοι, όμως, που τα έχασαν και ποτέ δεν ξαναμίλησαν γι’ αυτό. Έτσι κι η Ταμάμα, η οποία επέζησε από τη γενοκτονία και κούρνιασε στο σπίτι ενός Τούρκου αξιωματικού βρίσκοντας καταφύγιο. Πάρα πολλά χρόνια ζούσε με το όνομα που της έδωσαν κι όχι με το πραγματικό της. Ο φόβος που ένιωθε ως παιδί για την κατάσταση που επικρατούσε τότε αλλά και το αίσθημα της επιβίωσης, την οδήγησαν στην πόρτα του.

Μεγαλώνοντας, στα γεράματά της πια, άρχισε να μιλάει τη μητρική γλώσσα. Άρχισε να ψάχνει για την καταγωγή της, για το χωριό της, για τους δικούς της ανθρώπους. Ήθελε να γνωρίσει από πού προέρχεται και ποιες είναι οι ρίζες της. Κι όλο αυτό αποτελεί την απόδειξη πως η ταυτότητά μας δε χάνεται μέχρι το τέλος της ζωής μας. Η ταυτότητά μας μάς ακολουθεί σ’ όλη τη διάρκεια της οντότητάς μας, πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη.

Η ιστορία της Ταμάμα έγινε γνωστή μέσα από το ομώνυμο βιβλίο του Γεωργίου Ανδρεάδη, ένα λογοτέχνημα που διαβάζοντάς το μπορεί κανείς να νιώσει το δράμα που υπέστησαν οι Έλληνες του Πόντου από τότε μέχρι και σήμερα. Χαρακτηριστικά, ο συγγραφέας αναφέρει πως η ιστορία ξεκίνησε από μια γνωστή του που είχε χάσει την αδερφή της, τότε. Μέσω κάποιων ανθρώπων που ήταν λίγο πιο επίμονοι στην αναζήτηση από άλλους, ξεκίνησε να έρχεται πιο κοντά στα στίγματά της. Η ιστορία του βιβλίου δημιουργήθηκε μέσα από μαρτυρίες πολλών ανθρώπων που έζησαν αυτές τις φρικιαστικές σκηνές, συγγενών καθώς κι από ιστορικές πηγές.

Το βιβλίο αυτό μας δείχνει πολλά από τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν τότε αλλά και το άλλο πρόσωπο του τότε «εχθρού», την τρυφερότητα που έβγαζαν οι Τούρκοι απέναντι στα χαμένα παιδιά αλλά και στους ανθρώπους που έμειναν πίσω καθώς και τη φιλία που δένει τους δυο λαούς με τα μάτια των απλών ανθρώπων. Το βιβλίο μεταφράστηκε στην Ποντιακή διάλεκτο καθώς και σε άλλες 8 γλώσσες, ανάμεσα στις οποίες βρίσκεται η Τουρκική και η Κινεζική. Μάλιστα, στην Τουρκία το βιβλίο έγινε best seller με πάνω από 250.000 αντίτυπα. Ο συγγραφέας, δε, κι η μεταφράστρια της κινεζικής έκδοσης εκχώρησαν τα δικαιώματά τους, υπέρ της ίδρυσης Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού στη Σανγκάη. Από την άλλη, τα δικαιώματα της Τουρκικής έκδοσης έχουν δοθεί στην Unesco με σκοπό την αναστήλωση της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο. Επίσης η Ταμάμα έγινε και ταινία, η οποία έφερε τον τίτλο «Περιμένοντας τα σύννεφα», μια τουρκική, γαλλική, γερμανική κι ελληνική παραγωγή που κέρδισε το βραβείο κριτικής επιτροπής στο φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης και προβλήθηκε και στο φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης.

Πόντιοι και μη θα έπρεπε να έχουν αυτό το βιβλίο στη βιβλιοθήκη τους, και κάποια στιγμή ίσως να δουν την ταινία όπου διηγείται όλα αυτά που πέρασαν οι Έλληνες του Πόντου. Για να τιμούμε τις ρίζες μας, για να μαθαίνουμε, για να θυμόμαστε. Γιατί αυτά είναι που μας συντροφεύουν για όλη μας τη ζωή.