10 ταινίες που μας μίλησαν για ψυχικές διαταραχές

Δεν είναι λίγες οι φορές που η έβδομη τέχνη επιχείρησε να κάνει βουτιά στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχολογίας. Τα εγχειρήματα πάμπολλα και το ενδιαφέρον του θέματος έγκειται στη ποικιλία που κατάφερε να δημιουργηθεί. Από ρομαντικές κομεντί και κωμωδίες, μέχρι κοινωνικά δράματα και βαριά θρίλερ από αυτά που σε αφήνουν ξάγρυπνο τη νύχτα, σε κάθε κατηγορία θα βρεις και από κάτι. Μερικές από αυτές τις ταινίες έγραψαν ιστορία, ενώ κάποιες άλλες έμειναν στην αφάνεια να θεωρούνται μικρά κρυμμένα διαμαντάκια του είδους. Πάμε, λοιπόν, να δούμε 10 ταινίες που μίλησαν για ψυχολογικές διαταραχές και που σίγουρα αξίζουν -καθεμία για τους δικούς της λόγους- την προσοχή μας.

1.Split (2016)

Ένα ψυχολογικό θρίλερ από τον M. Night Shyamalan, ο οποίος έχει καταφέρει ουκ ολίγες φορές να εντυπωσιάσει με τις ταινίες του. Ένας άντρας ο οποίος πάσχει από διαταραχής διασχιστικής προσωπικότητας -για την ακρίβεια κρύβει 24 διαφορετικές προσωπικότητες-, απαγάγει 3 κορίτσια τα οποία έντρομα ανακαλύπτουν ότι κάθε φορά που τα επισκέπτεται ο απαγωγέας τους, στην ουσία τα επισκέπτεται και ένας διαφορετικός άνθρωπος. Κάποιες από τις προσωπικότητες θέλουν να βοηθήσουν τα κορίτσια και κάποιες όχι. Κάποιες είναι κυρίαρχες και κάποιες όχι. Κάποιες είναι γυναίκες και κάποιοι άλλοι άντρες. Κάποιοι παιδιά στην προεφηβεία ακόμη και κάποιοι άλλοι ενήλικες. Η ταινία αν και έχει στοιχεία του μεταφυσικού παρουσιάζει με ρεαλισμό πόσο αυτόνομες και ανεξάρτητες είναι οι προσωπικότητες και η εκπληκτική ερμηνεία του James McAvoy σίγουρα παίζει καθοριστικό ρόλο ως προς αυτό.

2. Stockholm (2018)

Όλοι έχουμε ακουστά το σύνδρομο της Στοκχόλμης, η ταινία λοιπόν που ανέλαβε να μας πει την ιστορία πίσω από το όνομα δε θα μπορούσε να λείπει από τη λίστα μας. Το έτος 1973 ένας ένοπλος άντρας εισβάλει στη μεγαλύτερη τράπεζα της Στοκχόλμης με σκοπό να τη ληστέψει, αλλά και να απαιτήσει να αφεθεί ελεύθερος ένας φίλος του κατάδικος. Κρατάει ομήρους τους υπαλλήλους και οι διαπραγματεύσεις διαρκούν 5 μέρες, κατά τις οποίες όμως οι όμηροι αρχίζουν να συμπαθούν και να εμπιστεύονται τον απαγωγέα τους περισσότερο από την αστυνομία. Η ερμηνεία του Ethan Hawke στο ρόλο του ληστή προσδίδει αρκετά στη ταινία, η οποία κυμαίνεται σε κωμικό ύφος και σε αρκετές στιγμές της φλερτάρει έντονα με τη σάτιρα. Αν και είναι ανάλαφρη καταφέρνει να παρουσιάσει με ενδιαφέροντα τρόπο τη μετάβαση από το φόβο στην οικειότητα.

3. Heavenly creatures (1994)

Folie à deux στα γαλλικά σημαίνει «τρέλα που μοιράζεται στα δύο» και στην ουσία πρόκειται για μία σπάνια διαταραχή κατά την οποία δύο άτομα μοιράζονται την ίδια ψύχωση, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει παραισθήσεις και αυταπάτες. Δεν υπάρχει, λοιπόν, ταινία που να καταφέρνει να αποδώσει καλύτερα την έννοια του όρου από τα  «Ουράνια Πλάσματα» του Peter Jackson. Βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα μας λέει την ιστορία δύο έφηβων κοριτσιών, τα οποία όταν βρίσκονται στο ίδιο σχολείο ενώνουν τη φαντασία τους και δημιουργούν ένα δικό τους βασίλειο, ονόματι Borovnia. Το δέσιμο τον δύο κοριτσιών καταλήγει εξάρτηση και το φανταστικό βασίλειο παίρνει σάρκα και οστά ξεφεύγοντας από τα όρια της απλής φαντασίας, με καταστροφικά αποτελέσματα. Η ταινία ξεχωρίζει για τις καταπληκτικές ερμηνείες και τη δυνατή σκηνοθεσία και μπορεί να έχασε το όσκαρ καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου για λίγο, αλλά κατάφερε να κερδίσει πάνω από 15 άλλα βραβεία κινηματογράφου.

4. A beautiful mind (2001)

Μια ταινία χωρισμένη σε κομμάτια, μιας και μας αφηγείται αποσπασματικά διάφορες στιγμές της ζωής του John Forbes Nash Jr. ενός βραβευμένου με νόμπελ μαθηματικού. Ξεκινάει μιλώντας μας για τα χρόνια που σπούδαζε και μας συστήνει τον πραγματικά εκπληκτικό εγκέφαλό του, ο οποίος συναρπάζεται από τα μαθηματικά και παθιάζεται με το να δει μέσα από αυτά κάτι που οι υπόλοιποι δεν μπορούν και να διακριθεί για αυτό. Στο δεύτερο κομμάτι της ταινίας ωστόσο κάνουμε μια βουτιά στα άδυτα της σχιζοφρένιας βλέποντας μέσα από το δικό του μυαλό όσα ο ίδιος θεωρεί αληθινά, μα εν τέλει απέχουν πολύ απ’ την πραγματικότητα.

5. No letting go (2015)

Πολλές οι ταινίες που τόλμησαν να ακουμπήσουν τους τομείς ψυχικής υγείας, ελάχιστες όμως αυτές που τόλμησαν να μιλήσουν για ένα θέμα τόσο ευαίσθητο όσο η παιδική ψυχολογία. Βασισμένο σε αληθινή ιστορία μας μιλάει για τον Τιμ, ένα παιδί το οποίο μόλις στα 10 του χρόνια αρχίζει να υποφέρει από παιδικό άγχος, κατάθλιψη και μία μορφή διπολικής διαταραχής. Η ταινία τον ακολουθεί και κατά τη διάρκεια της εφηβείας και ασχολείται έντονα με την επίδραση που έχει η όλη κατάσταση στην οικογένειά του και κυρίως στη συμπεριφορά της μητέρας, η οποία κάνει τα πάντα για να βοηθήσει το παιδί της αλλά και να κρατήσει τις ισορροπίες στην οικογένειά της.

6. As good as it gets (1997)

Ο Μέλβιν είναι ένας μοναχικός συγγραφέας, ο οποίος πάσχει από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, το γνωστό σε όλους μας OCD. Η ρουτίνα του είναι ίσως το σημαντικότερο κομμάτι της καθημερινότητάς του και οποιαδήποτε αλλαγή είναι ικανή να τον αποσυντονίσει. Έχει φοβίες σχετικές με τα μικρόβια, πράγμα που τον οδηγεί στο να πλένεται πάντα με καινούριο σαπούνι, το οποίο μετά από λίγα δευτερόλεπτα χρήσης πετάει, να φοράει συνέχεια γάντια όταν είναι έξω και να φέρνει τα δικά του μαχαιροπίρουνα όταν πηγαίνει για φαΐ. Οργανώνει τα πάντα, χωρίζει τις καραμέλες του σε διαφορετικές συσκευασίες ανάλογα με το χρώμα και δεν πατάει ποτέ τις γραμμές στα πλακάκια του δρόμου. Η ταινία ανήκει στη κατηγορία των ρομαντικών, ωστόσο καταφέρνει να συμπεριλάβει στοιχεία κωμωδίας και δράματος. Τα συμπτώματα που παρουσιάζει αντικατοπτρίζουν ρεαλιστικά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας άνθρωπος με OCD και η ερμηνεία του Jack Nicholson, που δικαίως του χάρισε το όσκαρ, καθώς και η εξέλιξη του ρόλου του μέσα στη ταινία την κάνουν σίγουρα να αξίζει την προσοχή μας.

7. Black Swan (2010)

Ένα εξαιρετικό θρίλερ, το οποίο μας μιλάει για τη Νίνα, μια μπαλαρίνα που παλεύει να πάρει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη λίμνη των κύκνων του Τσαϊκόφσκι. Η ταινία κάνει βουτιά στον ψυχικό της κόσμο και μας δείχνει πως πέρα από τον εμφανή ναρκισσισμό που παρουσιάζει, παλεύει ταυτόχρονα με έντονο στρες και ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές. Η ταινία αγγίζει θέματα όπως η χρήση ουσιών, ο αυτοτραυματισμός και οι διατροφικές διαταραχές στήνοντας, μιλώντας επίσης για διαταραχές προσωπικότητας και έντονα ψυχωσικά επεισόδια. Η πρωταγωνίστρια κέρδισε το όσκαρ καλύτερου γυναικείου ρόλου, αλλά πέρα από αυτό η ταινία φέρει τον εντυπωσιακό αριθμό των συνολικά 98 βραβείων και 277 υποψηφιοτήτων.

8. Sherlock Holmes (1900-2017)

Ο πιο αγαπημένος ντετέκτιβ όλων των εποχών. Ένας ρόλος που ερμηνεύτηκε από πολλούς και διαφορετικούς ηθοποιούς και που καθένας κατάφερε να προσδώσει από κάτι σ’ έναν τόσο εκκεντρικό χαρακτήρα. Μπορεί οι ταινίες να μη μιλάνε άμεσα για κάποια διαταραχή, ωστόσο είναι ελάχιστοι οι ρόλοι που έχουν μελετηθεί τόσο πολύ από ειδικούς, και όχι μόνο για το τι μπορεί να κρύβουν από πίσω τους. Οι θεωρίες κοινού, κριτικών, αλλά και ψυχολόγων είναι πάμπολλες και διαφέρουν. Ωστόσο οι πιο συνήθεις εκδοχές είναι αυτές που μιλάνε για κατάθλιψη, η οποία ευθύνεται για την είσοδό του στο «νοητικό βασίλειό» του, για κάποια μορφή αυτισμού -και πιο συγκεκριμένα σύνδρομο Άσπεργκερ-, το οποίο εξηγεί τις δυσκολίες στην επικοινωνία και τα τόσο επιλεκτικά και συγκεκριμένα ενδιαφέροντα, καθώς και κοινωνιοπάθεια (και όχι ψυχοπάθεια), η οποία φαίνεται έντονα στην αδυναμία του να καταλαβαίνει τα συναισθήματα των άλλον. Για αυτό άλλωστε και μία από τις ατάκες που μας έχουν μείνει πιο έντονα από το συγκεκριμένο ρόλο είναι το “I’m not a psychopath, I’m a high-functioning sociopath. Do your research.”

9. Silver lining playbook/Οδηγός αισιοδοξίας (2012)

Μία ρομαντική κομεντί με έντονο το στοιχείο του κωμικοτραγικού και του black humor. Μας μιλάει για τον Pat Solitano, έναν αρκετά αντισυμβατικό τύπο, διαγνωσμένο με διπολική διαταραχή, ο οποίος έχει μόλις βγει από το ψυχιατρείο και προσπαθεί να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της ζωής του. Στο δρόμο του θα συναντήσει την Tiffany, μία κοπέλα καταθλιπτική και προσφάτως χήρα. Δύο αρκετά ασταθείς χαρακτήρες οι οποίοι καταφέρνουν να ισορροπήσουν στη λεπτή γραμμή που θα κάνει το θεατή να νιώσει άβολα, αλλά ταυτόχρονα να τους συμπαθήσει. Οι δυο τους καταφέρνουν μέσα από τα προβλήματα που τους κυνηγάνε να δουν τη ζωή αισιόδοξα και ταυτόχρονα να δώσουν και στο κοινό μαθήματα αισιοδοξίας.

10. Fight Club (1999)

Για το τέλος άφησα μία από τις δυνατότερες ταινίες του είδους. Ο πρωταγωνιστής, ένας άνθρωπος που υποφέρει από αϋπνίες (insomnia), και όχι μόνο, ψάχνει να βρει τη λύση στα προβλήματά του μέσα από διάφορες ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης, μέχρι που μπαίνει στη ζωή του το Fight Club. Ο πρώτος όμως κανόνας του Fight Club είναι ότι ποτέ δε μιλάμε για το Fight Club. Ο δεύτερος κανόνας του Fight Club είναι ότι ποτέ δε μιλάμε για το Fight Club! Οπότε και εγώ λέω να μην παραβιάσω τους δύο πρώτους κανόνες, έτσι ώστε αν υπάρχει κάποιος που δεν την έχει δει ακόμη, να έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει μόνος του το τόσο ιδιαίτερο story σε μία από τις καλύτερες ταινίες του David Fincher.