Δε σε χρησιμοποίησαν αν ήξερες τις προθέσεις τους

Εκμετάλλευση. Άσχημη λέξη έτσι; Σκέψου έναν άνθρωπο που έχει από κοντά κάποιον άλλον απλά και μόνο για όσα μπορεί να αποκομίσει. Δημιούργησε μια εικόνα στο μυαλό σου για τον άνθρωπο αυτό. Με τι λέξεις θα τον χαρακτήριζες; Επίτρεψέ μου, έστω και αυθαίρετα, να συμπεράνω ότι μάλλον η εικόνα που δημιούργησες δεν είναι η θετικότερη και οι λέξεις που πέρασαν από το μυαλό σου είχαν αρνητική χροιά.

Πάμπολλες οι περιπτώσεις που συμβαίνει κάτι τέτοιο για τον οποιονδήποτε λόγο αν και συνήθως ο στόχος είναι κάποια κοινωνική ή επαγγελματική διευκόλυνση. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις μπορεί τα κίνητρα να είναι ψυχολογικού ή προσωπικού τύπου. Όποιο και αν είναι το κίνητρο όμως το μόνο σίγουρο είναι ότι μιλάμε για μια όχι απλά μη αποδεκτή αλλά κατακριτέα κατάσταση και σε αυτό νομίζω συμφωνούμε οι περισσότεροι, αν όχι όλοι.

Ωραία τα συμφωνήσαμε, όμως να θυμάστε πως το κάθε τι έχει και μια άλλη πλευρά αν όχι παραπάνω. Οπότε, να θέσουμε ένα δίλημμα; Τι γίνετε αν οι άνθρωποι οι οποίοι δέχονται την εκμετάλλευση γνωρίζουν τελικά το ρόλο τους στη ζωή σου και δεν είναι κάτι που γίνεται πίσω από τη πλάτη τους; Μήπως τελικά το ανήθικο του πράγματος παύει να υφίσταται από τη στιγμή που ο άμεσα ενδιαφερόμενος είναι ενήμερος για τη κατάσταση και την αποδέχεται;

Πολύ λεπτό το ζήτημα για να μιλήσουμε απόλυτα. Κάθε κατάσταση είναι διαφορετική αλλά σε γενικές γραμμές ο λόγος για τον οποίο θα δεχόταν ένας άνθρωπος μια τέτοια συμπεριφορά είναι ότι στη τελική έχει και ο ίδιος κάποιο όφελος από τον άνθρωπο που έχει απέναντί του.

Αν το όφελος και για τους δύο είναι κάτι πρακτικό και χειροπιαστό (σε επαγγελματικά, κοινωνικά ή και οικονομικά θέματα), τότε ενδεχομένως παύουμε να μιλάμε για εκμετάλλευση. Μιλάμε για ένα ξεκάθαρο αλισβερίσι συμφερόντων. Μα θα μου πεις, δε μιλάμε για μια τίμια ανταλλαγή εδώ πέρα. Προφανώς το όφελος του ενός είναι πολύ μεγαλύτερο από του άλλου, αλλιώς δε θα μπαίναμε καν στον κόπο να το εντάξουμε στην κατηγορία.

Δε θα σου πω ότι έχεις άδικο. Όντως οι πιθανότητες όταν το κοιτάς εξωτερικά κλίνουν στο ότι ο ένας από τους δύο βγαίνει πιο κερδισμένος, αλλά και πάλι πού ακριβώς εντοπίζεις εσύ το ανήθικο σε αυτό; Ο άμεσα ενδιαφερόμενος γνώριζε εξ’ αρχής τα κίνητρα του ατόμου που είχε απέναντί του. Είδε το όφελος για τον ίδιο, ζύγισε την κατάσταση και αποφάσισε ότι ήταν κάτι που για τον άλφα ή βήτα λόγο ήθελε να κάνει και τον εξυπηρετούσε μια χαρά. Η απόφαση ήταν δική του, την έκανε με καθαρό μυαλό και είχε τους λόγους του άσχετα με το αν τους καταλαβαίνεις εσύ ή όχι. Καμία εκμετάλλευση δεν υπάρχει εδώ πέρα.

Ακόμα και όταν το όφελος είναι συναισθηματικό και από τις δυο πλευρές τότε και πάλι μιλάμε για ανταλλαγή. Μπορεί ας πούμε ο ένας να έχει ανάγκη να πει τον πόνο του και ο άλλος να έχει ανάγκη να ξεχαστεί από τα δικά του προβλήματα. Κοιτώντας εξωτερικά αυτή τη κατάσταση εσύ θα δεις έναν άνθρωπο να μιλάει μόνο για τον εαυτό του και έναν άλλον μόνο να ακούει και να βοηθάει. Θα βιαστείς ίσως να το βαφτίσεις εκμετάλλευση. Σκέψου το όμως λίγο καλύτερα και θα δεις ότι και οι δύο κερδισμένοι βγαίνουν. Παίρνει ο καθένας αυτό που έχει ανάγκη τη δεδομένη στιγμή.

Αν τώρα το όφελος για τον άνθρωπο που κατηγορούμε είναι πρακτικό ενώ για τη δεύτερη πλευρά το όφελος είναι συναισθηματικού χαρακτήρα, τότε το πράγμα μπορεί να γίνει λίγο πιο περίπλοκο, γιατί μιλάμε για ανταλλαγή άνισων και διαφορετικά μετρήσιμων πραγμάτων. Αλλά και πάλι αν το σκεφτούμε λίγο ανοιχτά το θέμα και χωρίς πολλές προκαταλήψεις, θα δούμε ότι από τη στιγμή που ο άμεσα ενδιαφερόμενος γνωρίζει την κατάσταση και όχι απλά τη δέχεται αλλά εν γνώση του αντλεί και ο ίδιος κάτι από αυτό, τότε η λέξη «εκμετάλλευση» δεν κολλάει στην όλη κατάσταση. Προφανώς εκείνη τη δεδομένη στιγμή υπήρχε ένα κενό το οποίο έπρεπε να γεμίσει και αυτό ακριβώς συνέβη. Όσο οι δύο πλευρές είναι ξεκάθαρες ως προς το τι δίνουν και το τι παίρνουν, εκμετάλλευση δεν υφίσταται.

Όπως σε όλα τα θέματα έτσι και σε αυτό η ηθική είναι προσωπικό ζήτημα και οι απόψεις μπορεί να διίστανται. Ανήθικο ας πούμε μπορεί να θεωρηθεί υποκρισία και η προσπάθεια κάποιου να αποκτήσει κάτι με ύπουλο τρόπο και όχι τόσο στα ξεκάθαρα πράγματα και στους ανθρώπους που έχουν ανοίξει διάπλατα τα χαρτιά τους.

Σκέψου απλά ότι όταν ο άλλος είναι ντόμπρος και ξέρεις τι ζητάει είναι 100% στο χέρι σου το αν θα δεχτείς ή αν θα απορρίψεις το ό,τι έχει πέσει στο τραπέζι. Αν το δεχτείς και πάρεις και εσύ κάτι από αυτό, μην πέσεις μετά στην παγίδα να κατηγορήσεις κανένα γιατί αν το κάνεις υποβιβάζεις άθελά σου τον εαυτό σου και τη νοημοσύνη σου.

Και αν στο τέλος νιώσεις αδικημένος ή καταλάβεις ότι ήθελες τελικά κάτι παραπάνω, εξέτασε το ενδεχόμενο να ήσουν εσύ αυτός που δε ήταν ειλικρινής είτε με το άτομο που είχες απέναντι σου κρύβοντας το τι ήθελες πραγματικά για αντάλλαγμα είτε ακόμη χειρότερα με τον εαυτό σου.

Και πριν βιαστείς να πεις ότι σε εκμεταλλεύτηκαν μην ξεχνάς ότι ανταλλαγές, αλισβερίσια, συμφωνίες και γενικότερα τέτοιου είδους επαφές μεταξύ ενήλικων ανθρώπων απαιτούν πάνω απ’ όλα ωριμότητα. Ο άλλος την είχε και το απέδειξε όντας ανοιχτός για τις προθέσεις του. Εσύ;