Άλλο ειλικρινής κι άλλο αγενής

Μπερδεμένες οι εποχές ή μπερδεμένοι εμείς; Απάντηση για το ποιος μπέρδεψε τι δεν έχει κάποιος εύκαιρη, αλλά το σίγουρο είναι πως έχουμε μπλέξει τα μπούτια μας. Έχουμε μπερδέψει τον έρωτα με το σεξ, την κολακεία με την εκτίμηση και την αγένεια με την ειλικρίνεια.

Σπουδαίο προσόν η ειλικρίνεια, ε; Αν οι άνθρωποι ήμασταν ειλικρινείς, θα φτιάχναμε κι αντίστοιχες σχέσεις χωρίς ψέματα, κοροϊδία κι υποκρισία. Σπουδαίο προτέρημα, μα τόσο δύσκολο να είσαι ειλικρινής παντού και πάντα. Καταπιεζόμαστε απ’ τις συνθήκες και τις περιστάσεις. Δεν μπορείς να πεις στο αφεντικό σου πως είναι μαλάκας, γιατί ο ΟΑΕΔ σου κλείνει το μάτι, δε θα πεις στο δημόσιο υπάλληλο να σταματήσει να ξύνεται και να σε εξυπηρετήσει, γιατί η δουλειά σου θα γίνει περίπου ποτέ, δε θα βρίσεις το λιγούρη που σου την πέφτει χυδαία, γιατί δεν ξέρεις πότε θα γυρίσει η βίδα του καθενός. Άπειρες καταστάσεις που καταπίνεις τις ειλικρινείς σου σκέψεις, διότι οι εξελίξεις δε θα είναι υπέρ σου.

Βρίσκεις, λοιπόν, καταφύγιο στις προσωπικές σου σχέσεις. Στις παρέες, στην οικογένεια, στη σχέση σου και πάει λέγοντας. Εκεί, όχι μόνο μπορείς να είσαι όσο ειλικρινής θες, μα επιβάλλεται κιόλας. Μπορείς να ανοίξεις το στοματάκι σου και να πεις στην κολλητή σου πως ο δικός της είναι βλήμα, να πεις και στη δικιά σου πως έχει παραμελήσει τον εαυτό της τόσο, ώστε να σου φέρνει στη θεία σου τη Μαρίκα και στο φίλο σου, πως με τις κρυάδες του, μόνο αυτός γελάει. Ή μήπως όχι;

Κάποια παρανόηση έχει γίνει. Η ειλικρίνεια δεν εμπεριέχει την έννοια της αγένειας. Ο ειλικρινής άνθρωπος, ο ντόμπρος, δεν είναι αγενής. Αντιθέτως, προσπαθεί να εκφράσει την άποψή του με όσο το δυνατόν πιο ευγενικό τρόπο γίνεται, γιατί ο σκοπός του δεν είναι να προσβάλει το συνομιλητή του. Ξέρει πως, ενδεχομένως, θα γίνει δυσάρεστος ή η αιτία να πληγωθεί κάποιος και καταλαβαίνει ότι η αλήθεια πονάει και δεν είναι πάντα εύπεπτη. Θα την πει, όμως, όσο κι αν φοβάται τις συνέπειες.

Ο αγενής, αντίθετα, δεν έχει τέτοιες ευαισθησίες ούτε κάποια λεπτότητα στους τρόπους του. Ο αγενής, ο αυθάδης αν θέλετε, ανοίγει το στόμα του κι εκτοξεύει προσβολές, χοντράδες κι άκομψους χαρακτηρισμούς που πασάρει ως ειλικρίνεια. Κι αν κάποιος αντιδράσει, θα επιτεθεί ισχυριζόμενος πως αυτός απλά λέει την ειλικρινή του άποψη, χωρίς διάθεση να υποτιμήσει κανένα. Το πρόβλημα έγκειται στον παραλήπτη της αγένειας, ο οποίος έχει ευαίσθητο στομάχι. Θα θιχτεί και θα δώσει μια τέτοια ερμηνεία παρεξηγημένου, που ο Τζακ Νίκολσον θα έτρωγε τα όσκαρ του.

Κι όμως, αυτός ακριβώς ήταν ο στόχος του. Ο αγενής έχει όλη τη διάθεση να σε προσβάλει και να σε μειώσει. Στην πλειοψηφία τους είναι άτομα κομπλεξικά, που σαν μόνο μέσο να επιβληθούν και να κερδίσουν το σεβασμό έχουν το δήθεν θάρρος της γνώμης τους. Θρασύδειλοι στην ουσία τους, καθώς αν τους απαντήσεις αντίστοιχα ή –ακόμα χειρότερα– απαξιώσεις να συζητήσεις μαζί τους, μαζεύονται. Νομίζουν πως είναι μαγκάκια, πως ο ψευτοτσαμπουκάς τους εμπνέει δέος, ενώ στην πραγματικότητα προκαλούν μόνο αντιπάθεια.

Όχι πως είναι απαραίτητα ψεύτες. Κάπου θα υπάρχει δόση αλήθειας, μα ο τρόπος τους είναι τέτοιος που σε οδηγεί να εστιάσεις σ’ αυτόν κι όχι στο περιεχόμενο όσων λένε. Η ειλικρίνεια έχει δεκάδες τρόπους να εκφραστεί, τώρα γιατί μερικοί επιλέγουν το χειρότερο, δε νομίζω να απασχολήσει ποτέ όποιον έχει δεχτεί τα πυρά τους.

Δεν είναι όλοι δεκτικοί στο να ακούνε όσα δεν τους συμφέρουν, είναι γεγονός. Πολλοί αντιδρούν στην αλήθεια που τους αποκαλύπτεται κι ας έχει ο άλλος τις καλύτερες των προθέσεων. Κι ίσως από εκεί να ξεκινά το πρόβλημα. Ίσως αυτοί να είναι που εξισώσουν τον ειλικρινή με τον αγενή, απλά και μόνο επειδή κανείς δε χαϊδεύει τ’ αυτάκια τους κι ας έχει η μια συμπεριφορά με την άλλη απόσταση μερικών δισεκατομμυρίων ετών φωτός.

Όπως και να έχει, η ουσία είναι μία. Ο ειλικρινής ενδιαφέρεται να έχει καθαρές παρτίδες με τους άλλους, ο αγενής να επιβάλλει τη γνώμη του. Ο ειλικρινής, πολλές φορές, στεναχωριέται περισσότερο κι απ’ το συνομιλητή του όταν γνωρίζει πως τον πληγώνει, ο αγενής έχει σαν προτεραιότητα να βγει από πάνω. Ο ειλικρινής θα χάσει ή θα διώξει ανθρώπους είτε επειδή η αλήθεια του δε θα εκτιμηθεί, είτε επειδή θα διαλέξει να απομακρύνει διάφορους με αυτή. Ο αγενής αργά ή γρήγορα θα τους χάσει όλους. Κανείς δε θα ανεχτεί για πολύ κάποιον που δεν υπολογίζει τίποτα και κανένα στο όνομα μιας μασκαρεμένης ειλικρίνειας.