Πόσο τυχαία είναι τελικά μια απόφαση της στιγμής;

Οι αποφάσεις είναι εικασίες που ανάγονται σε σχέδια του μέλλοντος. Οι άνθρωποι, έχοντας τη λογική και την ελεύθερη βούληση, έχουν υπάρξει έστω και μια φορά στη ζωή τους λήπτες αποφάσεων. Κάποιοι αποφασίζουν για μια ολόκληρη κοινωνία, όπως οι πολιτικοί, άλλοι για τον τρόπο λειτουργίας μιας ομάδας ή μιας επιχείρησης κι άλλοι για τον τρόπο διαχείρισης καταστάσεων που αντιβαίνουν στους νόμους που έχει ορίσει το εκάστοτε κράτος (για παράδειγμα για την αντιμετώπιση μιας ληστείας στο δικαστήριο αποφασίζει το σώμα των δικαστών). Όλοι, ανεξαρτήτως επαγγέλματος ή κοινωνικής θέσης, κάνουν όνειρα για το ατομικό τους μέλλον, σκέφτονται πώς να δράσουν για να λύσουν ένα πρόβλημα, ποια κατεύθυνση να ακολουθήσουν ή πώς να συμπεριφερθούν.

Όταν παίρνεις μια απόφαση, ουσιαστικά  οραματίζεσαι το αύριο και σιγά σιγά ξεδιπλώνουν μπροστά σου εικόνες από αυτό. Στα σχέδια, συμπεριλαμβάνεται και μια διαδικασία προετοιμασίας, σωστής οργάνωσης και μελέτης, ώστε η απόφαση να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες που έχουν τεθεί. Για να μπορέσει ένας άνθρωπος να πάρει μια απόφαση, σημαίνει ότι έχει ήδη σκεφτεί εκ των προτέρων τον τρόπο δράσης του και έχει ερευνήσει όλες τις πιθανές εκδοχές. Έτσι, είναι ελεύθερος να κατευθυνθεί στο δρόμο που νιώθει πιο οικεία, εκεί που βλέπει τις σκέψεις του να παίρνουν σάρκα κι οστά, ακριβώς επειδή πήρε μια συγκεκριμένη απόφαση. Τι έκβαση έχει η κάθε απόφαση στην εξέλιξη των γεγονότων;

Ο Kant αποπειράθηκε να εξηγήσει γιατί η ελευθερία, η οποία κατοχυρώνει τη λήψη αποφάσεων, είναι ένα προνόμιο πρακτικής φύσεως και δε σχετίζεται με την εμπειρική πραγματικότητα. Η πραγματικότητα δεν μπορεί να παρατηρηθεί, μονάχα τα φαινόμενα που συμβαίνουν γύρω μας. Επομένως, η ικανότητα λήψης αποφάσεων είναι μια υπόθεση που για να έχει υπόσταση, θα πρέπει οι φυσικοί νόμοι και το σύμπαν να είναι συνεργάσιμα. Κάπου εδώ, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι, εν τέλει, η ελευθερία μας είναι οριοθετημένη. Υπακούμε μόνο σε φυσικούς νόμους; Ή υπάρχει και η ηθική που περιπλέκει λίγο τα πράματα; Πόσο ελεύθεροι είμαστε στη λήψη αποφάσεων οι οποίες είναι ενάντια στην ευτυχία κάποιου άλλου; Μήπως τα δικαιώματά μας στο να παίρνουμε αποφάσεις είναι μέχρι το σημείο που δε βλάπτουμε τους συνανθρώπους μας και τον εαυτό μας;

Πολύ συχνά παρατηρείται το δίλημμα, «τι θα γινόταν αν δεν έπαιρνα την τάδε απόφαση εκείνη τη στιγμή». «Πώς θα εξελισσόταν η ζωή μου σήμερα αν αντί για μουσικός γινόμουν γιατρός; Αν είχα δεχτεί την πρόταση να δουλέψω στη θέση που μου προσέφεραν στην Αγγλία μήπως τώρα είχα μια πιο δυνατή καριέρα; Αν είχα χωρίσει ένα χρόνο νωρίτερα θα ήμουν πιο ευτυχισμένος;» Σε κάθε φάση της ζωής, αναλόγως με τους στόχους και τη ψυχοσύνθεσή μας, αξιολογούμε διαφορετικά τις καταστάσεις. Παίρνεις την απόφαση για μια συγκεκριμένη επαγγελματική σταδιοδρομία ή για την κατάληξη της σχέσης σου, επειδή είναι αυτό ακριβώς που ζητάς. Αποφασίζεις να χωρίσεις γιατί αυτό έχεις ανάγκη κι αν σου στείλει και το σύμπαν μερικά ακόμη σημάδια τότε σίγουρα κινείσαι σωστά και φυσικά δε βλάπτεις και κανέναν. Αντιθέτως, αν έμενες θα έβλαπτες τον εαυτό σου. Φεύγεις γιατί αναζητάς την ευτυχία. Και σίγουρα δε βρίσκεται εκεί.

Όλοι δεν έχουμε σκεφτεί, άραγε, πόσα τυχαία συμβαίνουν όλα; Το κάθε λεπτό, η κάθε στιγμή, μπορεί να αλλάξει τα πάντα. Μικρά πράματα μπορούν να έχουν σημαντικές μη γραμμικές επιπτώσεις σε ένα πολύπλοκο σύστημα. Σαν το φαινόμενο της πεταλούδας. Μερικές μη αναγνωρίσιμες λεπτομέρειες μπορούν να διαταράξουν μια ισορροπία. Οι προβλέψεις που κάνουμε δεν μπορούν να είναι ακριβείς, διότι δε γνωρίζουμε τι μπορεί να μεσολαβήσει.

Οι αποφάσεις μας εισέρχονται μέσα από πύλες που πυροδοτούν μια σειρά από ανεπαίσθητες αλλαγές. Αυτές οι αλλαγές καθορίζουν την πορεία μας. Κι ίσως, αυτή είναι και η μαγεία που αντανακλούν, το ακαθόριστο σχήμα τους. Η θεωρία του χάους. Ένα χαοτικό σύμπαν, που καλείσαι να το εξερευνήσεις. Πόσο κοντά είσαι σε αυτή την απόφαση, λοιπόν;