Σταυρός του Νότου: Ένα διαμάντι της ελληνικής δισκογραφίας

Την Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου 2022, επισκέφθηκαν τη Θεσσαλονίκη ο Μίλτος Πασχαλίδης και ο Χρήστος Θηβαίος. Δύο ξεχωριστοί τραγουδοποιοί της γενιάς τους, αλλά και δυο πολύ καλοί φίλοι που όταν ανταμώνουν, το πάντρεμα της μακροχρόνιας φιλίας τους με την εξίσου μακροχρόνια συνεργασία τους, κάνει τις εμφανίσεις τους μοναδικές. Άλλη μια τέτοια εμφάνιση ήρθαν να μας χαρίσουν στην πόλη μου, με τον τίτλο «Εμπάργκο και άλλες ιστορίες».

Επρόκειτο για ένα αφιέρωμα στον πνευματικό τους πατέρα, τον τεράστιο Θάνο Μικρούτσικο και μια αναδρομή στο έργο του μεγάλου μας συνθέτη. Αν με ρωτήσετε, θα σας πω τελείως υποκειμενικά πως η ενότητα που με συνεπήρε περισσότερο ήταν αυτή του «Σταυρού του Νότου». Οι στίχοι του Νίκου Καββαδία, ντυμένοι με τη μουσική του Θάνου, με έκαναν να νιώθω πως χορεύω πάνω στο φτερό του καρχαρία. Σκέφτηκα, λοιπόν, να κάνουμε παρέα μια αναδρομή στην πορεία αυτού του εμβληματικού έργου της ελληνικής δισκογραφίας.

Το 1977 ο εφοπλιστής και κινηματογραφικός παραγωγός Γιώργος Παπαλιός αποφάσισε να δημιουργήσει την τηλεοπτική σειρά «Πορεία 090», που πραγματευόταν τις περιπέτειες των μελών του πληρώματος του φορτηγού πλοίου Αργώ και το μακρινό τους ταξίδι από την Πύλο έως και την Ιαπωνία. Τη σκηνοθεσία, καθώς και το σενάριο, ανέλαβε ο Τάσος Ψαρράς, ενώ το καστ αποτελούνταν από μεγάλους ηθοποιούς, όπως η Αιμιλία Υψηλάντη, ο Βασίλης Τσάγκλος, η Δώρα Σιτζάνη, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ και πολλοί άλλοι.

Οι συντελεστές της σειράς έκριναν πως ο καταλληλότερος για τη μουσική επένδυση ήταν ο Θάνος Μικρούτσικος. Όταν του πρότειναν να γράψει τη μουσική, αυτός τους αντιπρότεινε να μελοποιήσει ορισμένα ποιήματα του Νίκου Καββαδία, που αν μη τι άλλο ήταν συνυφασμένα με τη θάλασσα και τη ζωή των ναυτικών. Αυτοί δέχτηκαν κι έτσι ο Θάνος επέλεξε επτά ποιήματα του Καββαδία και επένδυσε μουσικά τη σειρά. Όπως ο ίδιος είχε δηλώσει σε συνέντευξή του, είχε τόσο πολύ ενθουσιαστεί στην ιδέα που συνέθεσε και τα επτά ποιήματα μέσα σε μια νύχτα. Για την ιστορία ας αναφέρουμε πως η σειρά προβλήθηκε μια και μοναδική φορά το 1980, από την τότε ΥΕΝΕΔ.

Ωστόσο, ο Θάνος αγάπησε τόσο πολύ τον Καββαδία που δεν ήθελε το έργο αυτό να σταματήσει σε μια τηλεοπτική σειρά. Συνέχισε να μελοποιεί στίχους του μεγάλου ποιητή, ώσπου θεώρησε πως είχε έναν επαρκή αριθμό τραγουδιών για να ηχογραφηθεί ένας δίσκος – αφιέρωμα στο Νίκο Καββαδία. Έγραψε συνολικά έντεκα τραγούδια, τα οποία ερμήνευσαν ο Γιάννης Κούτρας, η Αιμιλία Σαρρή και ο νεαρός τότε Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Έντεκα μοναδικά κομμάτια, τραγουδισμένα από μοναδικές φωνές με μοναδικές ερμηνείες. Κι έτσι το 1979 ηχογραφήθηκε ο «Σταυρός του Νότου».

Παραδόξως, τον ενθουσιασμό του Θάνου για το έργο αυτό δε συμμερίστηκαν ούτε οι εμπορικοί δημιουργοί, ούτε οι μουσικοί κριτικοί της εποχής. Αντιθέτως, όλοι μιλούσαν για μια άτυχη στιγμή του Θάνου Μικρούτσικου και μια κακή παρένθεση στην πορεία του. Πρώτος όλων ο ιδιοκτήτης της δισκογραφικής εταιρείας Lyra, Αλέξανδρος Πατσιφάς, έλεγε στον Θάνο πως η ηχογράφηση του δίσκου ήταν ένα δώρο προς αυτόν, μιας και πίστευε πως ο δίσκος θα είχε πολύ χαμηλές πωλήσεις. Παρόλα αυτά και χάριν της φιλίας τους, του έκανε το χατίρι. Αλλά και ο ίδιος του ο αδερφός, Ανδρέας Μικρούτσικος, που τότε αρθρογραφούσε ανώνυμα σε διάφορες μουσικές στήλες, έγραφε πως ήταν κρίμα για έναν τέτοιο συνθέτη να ηχογραφεί έναν τέτοιο δίσκο. Η αρνητική αυτή κριτική που έφτανε στα όρια της προκατάληψης ως προς τον δίσκο είχε συγκεκριμένο όνομα. Νίκος Καββαδίας. Ο Καββαδίας ως ποιητής θεωρούνταν δυσνόητος και φυσικά δεν είχε την αίγλη του Ελύτη ή του Σεφέρη. Οπότε, οι ειδήμονες μιλούσαν για μια προδιαγεγραμμένη αποτυχία.

Η διάψευση όμως των δυσοίωνων προβλέψεων ήρθε σχεδόν αμέσως με την κυκλοφορία του δίσκου. Πριν καν περάσει ο πρώτος χρόνος κυκλοφορίας του, είχε ήδη πουλήσει πάνω από 50000 αντίτυπα. Και αν συνυπολογίσουμε και τις δύο του επανεκδόσεις «Γραμμές των Οριζόντων» (1991) και τη ζωντανή ηχογράφηση «Σταυρός του Νότου» στο Μέγαρο Μουσικής (2005), μιλάμε για πάνω από 2 εκατομμύρια πωλήσεις! Αλλά δε θα σταθούμε στο εμπορικό κομμάτι του δίσκου. Θα μείνουμε στην αγάπη που έδειξε ο κόσμος στο μεγάλο αυτό έργο. Θα μείνουμε στους διηγηματικούς στίχους του Καββαδία. Κάθε ποίημα είναι και μια ξεχωριστή ιστορία, μια περιπέτεια που όταν την ακούς είναι σαν να έχεις μπροστά σου εκείνο τον γερό ναυτικό που με την πίπα στο στόμα στη διηγείται. Μένουμε στις μουσικές του Θάνου, που χρωμάτισε μουσικά αυτούς τους στίχους και ακούγοντας τα τραγούδια, νοερά ταξιδεύουμε μέχρι της Ιντίας τα φανάρια, καπνίζοντας παρέα με τον Γουίλι, τον μαύρο θερμαστή από το Τζιμπουτί. Και κάπως έτσι μάθαμε το Νίκο Καββαδία και κάπως έτσι αγαπήσαμε τον «Σταυρό του Νότου».

Θυμάμαι, όταν έπεφτε στα χέρια μου ο «Σταυρός του Νότου», ένιωθα πως αποκτούσα ένα διαμάντι της ελληνικής δισκογραφίας. Και πραγματικά, αυτός ο δίσκος έχει μια περίοπτη θέση και στη μικρή δισκοθήκη μου, αλλά και στην καρδιά μου. Και πάντα θα με ταξιδεύει…

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!