Το Ποντιακό τραγούδι μας μιλάει για τον ξεριζωμό, την αγάπη και τη μάνα

Κάθε λαϊκή μουσική κουλτούρα έχει το δικό της σύνολο καθοριστικών χαρακτηριστικών, που την ξεχωρίζουν από άλλες. Στην περίπτωση του ποντιακού τραγουδιού, οι πρώτοι του τόνοι είναι αυτοί που το κάνουν αναγνωρίσιμο στο ευρύ κοινό. Το Ποντιακό τραγούδι, περήφανα ανήκει στην ελληνική κουλτούρα και τον πολιτισμό της και αποτελεί στοιχείο αναφοράς του. Τα κύρια στοιχεία που συνθέτουν το στιλ του ποντιακού τραγουδιού είναι: Η έντονη αίσθηση της μελωδίας, το λυρικό βάθος και η μοναδική φωνητική απόδοση.

Η ποντιακή διάλεκτος είναι το κύριο στοιχείο, που αποτελεί συνέχεια της ομηρικής γλώσσας και της ορχηστρικής του συνοδείας. Το μεγαλύτερο μέρος των οποίων καλύπτεται από τη λύρα. Αλλά και από το ασκάλο (αγγείον), το φλάουτο (γαβάλ ή χνεηλίαυρ), ζουρνά, κεμάνι, καθώς και βιολί με συνοδεία ούτι (Δυτικός Πόντος). Επίσης με κλαρίνο με συνοδεία ακορντεόν (Caucasus).

Τα κομμάτια που δεν προέρχονται από πηγές μουσικών οργάνων χωρίζονται συνήθως σε δύο ομάδες. Στην πρώτη ομάδα είναι εκείνα που βασίζονται σε προϋπάρχουσα μουσική και εκείνα που έχουν συντεθεί από την αρχή. Σε χώρους όπου δεν υπάρχουν άλλα μουσικά όργανα, αλλά μόνο η λύρα, μπορεί να συνοδεύσει την ανθρώπινη φωνή μόνο εκείνη. Η δεύτερη κατηγορία, που αποτελεί και ένα συγκλονιστικό θέαμα, ανήκει στους χορούς και συνοδεύεται από το νταούλι όταν υπάρχουν η λύρα, άλλα μουσικά όργανα και φωνή.

Το βασικότερο χαρακτηριστικό γνώρισμα του Ποντιακού τραγουδιού, δεν είναι άλλο βέβαια από την ποντιακή λύρα, η οποία αποτελεί ένα τεράστιο σημείο αναφοράς στον ελληνικό πολιτισμό. Η κλίμακα τετάρτου τόνου είναι μοναδική για τη μουσική απ’ όλο τον κόσμο και τη διακρίνει από την ευρωπαϊκή μουσική που χρησιμοποιεί μια κλίμακα αντίθεσης. Η μεσαία χορδή στη λύρα παράγει συχνά έναν δυνατό ήχο, δυσκολεύοντας τους περισσότερους ανθρώπους στο όργανο ν’ ακούσουν τη μουσική.

Η αλλαγή της φυσικής κλίμακας της ποντιακής λύρας, καθώς και άλλων ελληνικών λαϊκών οργάνων, έκανε τη λαϊκή μας μουσική πιο δημοφιλή και προσιτή σε πολύ κόσμο. Αλλά της έκλεψε αυτή την ιδιαίτερη μαγεία που διαθέτει η διαχρονική μουσική. Το οποίο ακριβώς επειδή έχει τόσα μοναδικά στολίδια, ξεπερνά τα ορθολογικά μας όρια και οδηγεί το κοινό της στην έκσταση. Η λύρα της Κάσου και της Καρπάθου είναι αγαπητή στους μουσικούς σε όλο τον κόσμο και η θρακιώτικη λύρα των Αναθεναρίων είναι ένα θρυλικό αριστούργημα.

Το ποντιακό τραγούδι έχει πολλά και βασικά στοιχεία που το κάνουν να ξεχωρίζουν και μάλιστα μέσα στους αιώνες, πολλά απ’ τα φυσικά όργανα λόγω της πολυπλοκότητας της ηχογράφησής τους έχουν καταργηθεί και έχουν αντικατασταθεί από ήχους midi που όμως, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να ξεπεράσουν σε ηχόχρωμα, μοναδικότητα κι ακουστότητα τα φυσικά όργανα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η λύρα να μεταβάλλει την κλίμακά της από φυσική σε συγκερασμένη, ώστε να μπορέσει να ταιριάξει αρμονικά με όλα τα ηλεκτρόφωνα ή ταστοφόρα όργανα που προστέθηκαν στην πορεία. Η ελληνική κουλτούρα αποτυπώνεται στα ποντιακά τραγούδια με παραστατικό τρόπο, περιγράφοντας την καθημερινότητα των Ποντίων και τα όσα έχουν βιώσει στο παρελθόν κατά τη Γενοκτονία τους, ενώ παράλληλα μιλάνε για αγάπη, πίστη, αφοσίωση, πατρίδα.

Αξίζει επίσης ν’ αναφέρουμε ότι για τους Πόντιους η οικογένεια παίζει τον σημαντικότερο ρόλο και δεν είναι λίγες οι φορές που στα τραγούδια συναντάμε αναφορές για τη μητέρα. Τα τραγούδια που γράφονται και αναφέρονται στη μάνα δε μοιάζουν με κανένα άλλο άσμα στον κόσμο. Μέσα απ’ τα ποντιακά τραγούδια που έχουν γραφτεί για τη μάνα, περιγράφονται τα εκπληκτικά της χαρίσματα και η ψυχική της δύναμη. Μέσα απ’ τα τραγούδια τους, συνεχίζουν να εμπνέουν, να γίνονται σημείο αναφοράς και κουλτούρας του ελληνικού πολιτισμού, δημιουργούν ένα καινούργιο ρεύμα σε ένα γνώριμο είδος μουσικής που αξίζει να ανακαλύψεις, ακόμα και αν δεν έχεις καμία σχέση με τη μουσική.

Τέλος, οι καλλιτέχνες που κρατούν ζωντανό το ποντιακό τραγούδι σήμερα είναι αρκετοί, με πιο γνωστούς τους αδερφούς Τσαχουρίδη, που πρόσφατα έκαναν και μια υπέροχη συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Αργυρό για το τραγούδι «Ματώνουν οι σκέψεις», η Μελίνα Ασλανίδου, που ερμηνεύει αρκετά ποντιακά τραγούδια στις συναυλίες της, ο Αντώνης Ρέμος (σ.σ. Αντώνης Πασχαλίδης), ο Πέτρος Ιακωβίδης, Νίκος Κουρκούλης, ενώ καθοριστικοί εκπρόσωποί του υπήρξαν στο παρελθόν ο Θεόδωρος Παυλίδης και Στέλιος Καζαντζίδης.

Πηγή φωτογραφίας