Η εξήγηση του Χάρβαρντ στο γιατί χρονοτριβούμε

Δεν ξέρω κατά πόσο έχετε κι εσείς την τάση να χρονοτριβείτε αλλά στο αραλίκι, στη βαρεμάρα, στην αργοσχολία και σε όλες τις σχετικές σημασιολογικά λέξεις θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια επιστημονική εξήγηση που θα ΄ναι παράλληλα και ένα είδος δικαίωσης για όσους από εμάς τείνουμε να αναβάλλουμε τα καθήκοντά μας.

Πρώτα απ’ όλα ας ορίσουμε τη χρονοτριβή. Η χρονοτριβή είναι η κατάσταση κατά την οποία αναβάλλουμε συνεχώς τις υποχρεώσεις και τα καθήκοντά μας χωρίς προφανή λόγο. Καταλήγουμε να περνάμε περισσότερο χρόνο σε δραστηριότητες όπως να σερφάρουμε στο διαδίκτυο, να χαζεύουμε στην τηλεόραση ή να υιοθετούμε άλλες «παθητικές συνήθειες.» Η χρονοτριβή έχει μια αθώα χροιά στην καθημερινότητα που πολλές φορές συγχέεται με άλλα ουσιαστικά όπως η κούραση, η τεμπελιά, η χαλάρωση και το άγχος, ενώ στην τελική η συνεχής χρονοτριβή οδηγεί σε μεγαλύτερα επίπεδα άγχους σύμφωνα με μελέτες από το κέντρο ερευνών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.

Πείτε μου αν με νιώθετε. Σηκώνεστε μια όμορφη μέρα και λέτε στον εαυτό σας πως σήμερα θα προσπαθήσετε να φτάσετε πιο κοντά στους βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους σας. Λέτε πως θα αλλάξετε και θα αποκτήσετε επιτέλους πρόγραμμα για να αρχίσετε σιγά σιγά να πλησιάζετε τα όνειρά σας. Φτάνει η μέρα στο τέλος της όπως τόσες άλλες και συνειδητοποιείτε πως τα λόγια που ξεστομίσατε το πρωί τα ξεχάσατε, αλλά σκέφτεστε ότι θα τα κάνετε πράξη μετά το μπάνιο, το δείπνο, την μισάωρη ξεκούραση μπροστά στην τηλεόραση.

Φθάνεις στο σπίτι κουρασμένος, κατάκοπος από χίλιες δυο υποχρεώσεις που έπρεπε να διεκπεραιώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και το μόνο που θέλεις είναι πραγματικά να ξεφύγεις, να δώσεις τέρμα σε οτιδήποτε σοβαρό συμβαίνει στον κόσμο, να γελάσεις, να μη σκέφτεσαι και να παρακολουθείς χαλαρά προγράμματα γιατί όλη την ημέρα επεξεργαζόσουν διάφορα. Ποια είναι όμως η γενική εικόνα πίσω από τη χρονοτριβή και τι υποστηρίζει η ψυχολογία;

Δύο καθηγητές του Χάρβαρντ μάς εξηγούν για ποιο λόγο μας αρέσει να χρονοτριβούμε και γιατί η χρονοτριβή αποτελεί ενδόμυχα ένα είδος ευχαρίστησης. Αρχικά όταν έχουμε κάποιες υποχρεώσεις να φέρουμε εις πέρας βασιζόμαστε κυρίως στον εαυτό μας και προσπαθούμε να αποκτήσουμε κίνητρο που θα μας δώσει μεγαλύτερη ώθηση. Αυτό το κίνητρο ή η ώθηση θα μπορούσε να είναι το άγχος της εργασίας, ο φόβος της αποτυχίας ή η σκέψη να μη μείνουμε πίσω από τους άλλους. Πολλές φορές ανάμεσα στην ώθηση που έχουμε και την εκπλήρωση του στόχου μας μπαίνουν διάφοροι άλλοι παράγοντες όπως λόγου χάριν η ψυχική και σωματική κούραση, η φυσική ανάγκη του ανθρώπου να ξεχαστεί, η απογοήτευση ή ακόμα και μια αρρώστια που πιθανώς να μας ταλαιπωρεί. Όταν αυτοί οι παράγοντες υπερτερούν των θετικών επιδράσεων για την ολοκλήρωση των στόχων, τότε αρχίζουμε και χρονοτριβούμε, πολλές φορές ακατάπαυστα, δεδομένου ότι ο άνθρωπος τείνει να επιλέγει την εύκολη λύση που δεν είναι άλλη από την αναβολή των καθηκόντων για κάποιο αόριστο «μετά».

Σύμφωνα με τις έρευνες του Χάρβαρντ επιπρόσθετοι λόγοι για μια τέτοιου είδους αντίδραση είναι το γεγονός ότι δεν έχουμε ξεκάθαρους στόχους οπότε πηγαίνουμε λίγο στα τυφλά. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει και το γεγονός ότι η επιβράβευση και η ενδεχόμενη επιτυχία βρίσκεται πολύ μακριά στο μέλλον και δε φαίνεται άμεσα. Παράλληλα το άγχος που έχουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της «ενεργοποίησής» μας λειτουργεί είτε θετικά είτε ανασταλτικά. Από ένα τέτοιο άγχος απορρέουν άλλα στοιχεία όπως ο φόβος για τυχόν αποτυχία, η ανησυχία για τις αντιδράσεις από τον περίγυρο, η έντονη ανάγκη για άμεση επιτυχία, η τελειομανία και η καταθλιπτική διάθεση γενικότερα που οδηγεί στη χρονοτριβή και τη συνήθεια της συνεχούς αναβολής.

Τέλος ένας ακόμη λόγος για τον οποίο χάνουμε τον καιρό μας αδίκως είναι και η αίσθηση της επιβράβευσης που αναζητάμε από τους γύρω μας και μπορεί να μην την παίρνουμε. Μοιάζει λίγο με τον λόγο που αναφέραμε σύμφωνα με τον οποίο αργούμε να δούμε αποτελέσματα στη δουλειά που «ρίχνουμε» κι έτσι αναβάλλουμε πράγματα και χάνουμε το κίνητρό μας.

Κάποιες τεχνικές τις οποίες θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε για να καταστείλουμε μια τέτοιου είδους συνήθεια είναι αφενός να βάλουμε προτεραιότητες από την σημαντικότερη υποχρέωση μέχρι αυτή που μπορεί να περιμένει και για την οποία δεν μας πιέζει ο χρόνος. Με αυτόν τον τρόπο μπαίνουμε σε πρόγραμμα και οργανωνόμαστε. Αφετέρου θα μπορούσαμε να αφαιρέσουμε οτιδήποτε μας αποσπάει την προσοχή και μας αποδιοργανώνει. Για πολλούς κάτι τέτοιο είναι η σύνδεση στο διαδίκτυο και η τηλεόραση ενώ για άλλους η ξάπλα. Παρομοίως έχετε στο μυαλό πως δουλεύετε για βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα όνειρά σας κι όχι για το τίποτα κι ενίοτε βεβαίως θα έχετε και μικρές αποτυχίες στην όλη διαδικασία. Είναι ανθρώπινο, φυσικό και απόλυτα κατανοητό.

Εκτός των άλλων θα μπορούσατε να οργανώσετε με τέτοιον τρόπο τον χώρο σας που να σας εμπνέει ή να καλείτε κι άλλα άτομα που πιθανώς να έχουν παρόμοια θέματα να επιλύσουν για να αισθάνεστε πως και τις υποχρεώσεις σας ολοκληρώνετε και τον χρόνο σας αξιοποιείτε σωστά και βοηθάτε κι άλλους παράλληλα.

Σίγουρα όλοι μας έχουμε βρεθεί σε μια κατάσταση «βαρεμάρας». Κακό δεν είναι, απλώς δεν πρέπει να ξεχνάμε και το «παν μέτρον άριστον». Εύχομαι λοιπόν κι ελπίζω πως θα «διψάμε» να πραγματοποιήσουμε τους στόχους μας διαμορφώνοντας τις κατάλληλες συνθήκες, έχοντας λίγη τύχη και πολλή θέληση, οργάνωση και στρατηγική. Και λίγη ξάπλα για να σπάει η ρουτίνα…