Υπάρχουν εποχές που η Ιστορία δε γράφεται με μελάνι. Γράφεται με αίμα. Με δάκρυ. Με προσευχή. Και υπάρχουν ψυχές, που γεννήθηκαν για να μη λυγίζουν. Να στέκουν όρθιες μέσα στη θύελλα, χωρίς να ζητούν φως – γιατί εκείνες είναι το φως. Ήταν γυναίκες. Γυναίκες του ’21. Γυναίκες που δε χώρεσαν ποτέ σε σχολικά βιβλία -ή τουλάχιστον όχι στον βαθμό που τους άξιζε- αλλά φώλιασαν στις καρδιές. Κι όσο τις ξεχνάμε, τόσο η ιστορία μένει μισή. Στην καρδιά εκείνου του αιώνα, όταν η Ελλάδα έβραζε από λαχτάρα για λευτεριά, όταν τα βουνά άκουγαν όρκους και τα κάστρα θρήνους, γυναίκες κάθε ηλικίας στάθηκαν πλάι στους άντρες. Όχι από υποχρέωση. Από ψυχή. Από πεποίθηση. Από αγάπη για το χώμα που πατούσαν, για το μέλλον που ήθελαν να γεννήσουν.
Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, κόρη της θάλασσας και μάνα ενός στόλου
Χήρα δύο φορές, μεγαλωμένη μέσα σε μια κοινωνία που δεν άφηνε τις γυναίκες ούτε να σηκώσουν τα μάτια τους, η Λασκαρίνα ύψωσε το βλέμμα της ως τον Θεό και αψήφησε όλους τους κανόνες. Πούλησε την περιουσία της, αγόρασε το πλοίο Αγαμέμνων και έβαλε πλώρη για την Επανάσταση. Δεν περίμενε να της πουν τι να κάνει. Το ήξερε ήδη. Ήταν γεννημένη για να ορμάει στα κύματα και να πολεμάει. Στα μάτια της καθρεφτιζόταν η φουρτούνα και στα χέρια της κρατούσε τιμόνια και μοίρες. Πήρε μέρος σε πολιορκίες, στρατιωτικά συμβούλια, πολιτικές διαβουλεύσεις. Και όταν την απέκλεισαν από την «αντρική» πλευρά της ιστορίας, εκείνη πέρασε στην αιωνιότητα όχι με κραυγές, μα με το παράδειγμά της.
Η Μαντώ Μαυρογένους, μια κυρά των σαλονιών που διάλεξε το πεδίο της μάχης
Γεννημένη στην Τεργέστη, καλλιεργημένη, μορφωμένη, καλοντυμένη – και βαθιά πατριώτισσα. Μεταμόρφωσε τα κοσμήματα σε όπλα, τις επαφές της με ξένους αριστοκράτες σε αγγελιοφόρους του Αγώνα. Έγραψε, έτρεξε, πάλεψε. Και αγάπησε. Μα η αγάπη της για την πατρίδα ήταν πιο μεγάλη απ’ όλα. Πληγώθηκε, προδόθηκε, αποσύρθηκε φτωχή και ξεχασμένη. Αλλά εκεί, σε μια άκρη της Μυκόνου, η Μαντώ Μαυρογένους έσβησε σαν κερί που φώτισε τον Αγώνα με όλη του τη φλόγα. Κι ακόμα μυρίζει το όνομά της γιασεμί και ελπίδα.
Η Δόμνα Βισβίζη, η σιωπηλή αρχόντισσα της Θράκης
Δίπλα στον άντρα της, στον αγώνα, στο καράβι. Και όταν εκείνος πέθανε, δε γύρισε πίσω. Έμεινε εκεί. Καπετάνισσα. Αρχόντισσα των κυμάτων και της καρτερίας. Μετέφερε πολεμοφόδια, έσωσε αγωνιστές, πούλησε το καράβι της για να μη σβήσει η Επανάσταση. Και όταν πια δεν είχε τίποτα να δώσει, έδωσε τον εαυτό της στη σιωπή. Έζησε ταπεινά, φτωχά, ξεχασμένη. Αλλά κάθε κύμα που σκάει στα θρακικά παράλια ακόμα ψιθυρίζει το όνομά της.
Κι άλλες. Τόσες πολλές, κι όμως, τόσες ξεχασμένες
Η Αγγελική Πανσελήνου, η Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου, η Χατζηκυριάκαινα, κι όλες εκείνες που δεν έγραψαν το όνομά τους σε ιστορικά κείμενα, μα το έγραψαν στον ουρανό. Με πράξεις. Με θυσίες. Οι σκυφτές γυναίκες του λαού. Εκείνες που ξημέρωναν μέσα σε καλύβες, που ζύμωναν ψωμί, που κουβάλησαν νερό και πυρίτιδα, που έραψαν τις πρώτες σημαίες με το αίμα τους. Που κρυφοκοίταζαν από τις χαραμάδες για το πότε θα γυρίσει ο άντρας, το παιδί, ο αδερφός, κι όταν δε γύριζαν, δεν έκλαιγαν. Σήκωναν τα μανίκια και προχωρούσαν.
Στην πλάτη τους κρατήθηκε ο Αγώνας. Όχι με λόγια. Με καρτερία. Ήταν οι γυναίκες που έκρυβαν αγωνιστές κάτω από τα σανίδια, που φρόντιζαν τραυματίες, που έθαβαν μυστικά τους νεκρούς. Που φορούσαν τα ρούχα των αντρών για να πολεμήσουν κι εκείνες στα κρυφά. Που γέννησαν μέσα στη φωτιά. Που μεγάλωσαν παιδιά ορφανά και τους μιλούσαν για λευτεριά. Ήταν εκείνες που έλεγαν “πάρε το τουφέκι σου και πήγαινε”, με καρδιά που μάτωνε και μάτια που δεν έκλαιγαν. Ήταν εκείνες που έμαθαν τι θα πει απώλεια, χωρίς να γνωρίσουν ποτέ την αναγνώριση. Που έζησαν για να φτιάξουν μια Ελλάδα που δε θα τις θυμόταν, αλλά εκείνες δε νοιάστηκαν. Γιατί δεν το έκαναν για τη δόξα. Το έκαναν για την πατρίδα. Κι αν σκύψεις σήμερα, πάνω στο χώμα αυτού του τόπου, θα ακούσεις ακόμη τη φωνή τους. Θα δεις την πατημασιά τους στο βουνό. Θα μυρίσεις την ανάσα τους στον αέρα. Θα τις νιώσεις. Γιατί δεν έφυγαν ποτέ. Είναι εδώ. Στην ψυχή μας.
Η Επανάσταση του 1821 δεν είχε μόνο ήρωες. Είχε και ηρωίδες. Δεν είχε μόνο ξίφη. Είχε και δάκρυα. Δεν είχε μόνο μάχες. Είχε κι αγκαλιές που αποχαιρετούσαν χωρίς να ξέρουν αν θα ξανασμίξουν. Αυτές οι γυναίκες δεν ήταν απλώς συνοδοιπόροι. Ήταν πρωταγωνίστριες. Όχι με μεγάλα λόγια, μα με σιωπηλές θυσίες. Όχι με τίτλους, μα με πράξεις. Όχι για το βλέμμα των άλλων, αλλά για το βλέμμα του παιδιού τους, του μέλλοντος, της ελευθερίας.
Χρόνια πολλά, Ελλάδα. Χρόνια πολλά, Μπουμπουλίνα, Μαντώ, Δόμνα, και όλες εσείς που ριζώσατε στον χρόνο σαν ευχή και σαν θρύλος.
Σας ευχαριστούμε.
Σας τιμούμε.
Σας κουβαλάμε.
Συντάκτης: Μιχάλης Δούκας
