5 παράδοξα που μοιάζουν τρελά αλλά δεν είναι

Καλώς ήρθατε στο θαυμαστό κόσμο των παραδόξων, όπου σουρεάλ καταστάσεις όπως ένας πίθηκος να γράφει ένα έργο του Σαίξπηρ ή ακόμα και δύο δίδυμα αδέρφια να έχουν διαφορά ηλικίας πολλές δεκαετίες χρόνια μεταξύ τους είναι τόσο πιθανά όσο κι αποδεκτά από τη κοινή λογική. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά τους.

Το παράδοξο είναι κάτι που προκαλεί έκπληξη, αφού από μόνο του έρχεται σε σύγκρουση με την κοινή λογική. Δεν υπάρχει μόνο ένας τύπος παραδόξων, αντίθετα αυτά χωρίζονται σε είδη με βάση το πεδίο αντίληψης στο οποίο στοχεύουν. Πιο συγκεκριμένα, ένα παράδοξο μπορεί να είναι τόσο ένας μαθηματικός γρίφος που προσπαθεί να παραπλανήσει τη λογική σου, όσο μια εικόνα ψευδαίσθησης που θέλει να εξαπατήσει τις αισθήσεις σου.

Η ιστορία των παραδόξων δεν είναι μικρή. Πατέρας τους μπορεί να χαρακτηριστεί ο Ζήνων ο Ελεάτης ο οποίος έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ.. Το πρώτο παράδοξο που εισήγαγε στον κόσμο ήταν το «Παράδοξο του βέλους» το οποίο αναφέρεται τόσο στη δομή όσο και στην αντίληψη του χώρου. Είναι ένας πολύπλοκος συλλογισμός κατά τον οποίο ένα βέλος που πετάει είναι πρακτικά κάθε στιγμή ακίνητο. Ο Ζήνων ασχολήθηκε αρκετά με το χώρο και το χρόνο και το πώς τον αντιλαμβανόμαστε και έφτιαξε κι άλλα παράδοξα με τον ίδιο άξονα όπως αυτό του «Αχιλλέα και της χελώνας».

Αν και οι πολύπλοκες θεωρίες του Ζήνωνα του Ελεάτη, δεν έχουν απαντηθεί μέχρι σήμερα, υπάρχουν πολλά μεταγενέστερα -και πολύ πιο κατανοητά από το κοινό νου- παραδείγματα που θα σε βοηθήσουν καλύτερα να πάρεις μια ιδέα από τον κόσμο των παραδόξων.

1. Το Παράδοξο με των διδύμων

Το παράδοξο αυτό παίρνει σάρκα και οστά χάρη στη θεωρία της σχετικότητας του Άλμπερτ Αϊνστάιν. Σύμφωνα με αυτό, δύο δίδυμα αδέρφια έχουν μεγάλη διαφορά ηλικίας. Έστω ότι το ένα από τα δύο παιδιά μπαίνει σε έναν πύραυλο ο οποίος κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα και πλησιάζει την ταχύτητα του φωτός, ενώ το άλλο παιδί παραμένει στη Γη. Το παιδί που παραμένει στη Γη αντιλαμβάνεται το χρόνο όπως τον αντιλαμβάνεσαι εσύ τώρα που διαβάζεις το άρθρο, αντίθετα όμως το παιδί που ταξιδεύει στο διάστημα αντιλαμβάνεται το χρόνο πολύ πιο αργά λόγω της μεγάλης ταχύτητάς του. Αν το ταξίδι έχει διάρκεια με δεδομένα Γης -ας πούμε- 70 χρόνια, το παιδί που έμεινε στη Γη θα είναι τώρα γέροντας, ενώ το παιδί που έκανε το ταξίδι θα είναι ακόμη νέος. Στην επική ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν Interstellar, φαίνεται ακριβώς αυτό το παράδοξο με πρωταγωνιστές έναν πατέρα και την κόρη του.

2. Το θεώρημα των άπειρων πιθήκων

Τι πιο περίεργο από έναν πίθηκο που γράφει ένα έργο του Σαίξπηρ; Άπειροι πίθηκοι να προσπαθούν γι’ αυτό. Σε αυτό το παράδοξο ο χρόνος και οι πίθηκοι θεωρούνται ανεξάντλητοι. Το παράδοξο αυτό ορίζει ότι αν δοθεί σε άπειρο αριθμό πιθήκων από ένα πληκτρολόγιο και πατάνε πάνω σε αυτό τυχαία γράμματα, σε άπειρο χρόνο ένας από αυτούς θα καταφέρει να ολοκληρώσει ένα έργο του Σαίξπηρ.

3. Το πλοίο του Θησέα

Ένα παράδοξο που εμπνεύστηκε από το πλοίο του μυθικού ήρωα και βασιλιά των Αθηνών Θησέα. Ένα ιδιαίτερο παράδοξο με δύο σκέλη. Αρχικά, έχουμε ένα τέλειο πλοίο, μια κατασκευή ικανή να πλεύσει ως τα πέρατα του κόσμου, όμως όπως όλες οι υλικές κατασκευές παρουσιάζουν φθορές, έτσι και κομμάτια του πλοίου μας σταδιακά χρειάζονται επιδιόρθωση όσο προχωράει το ταξίδι. Δεδομένου αυτού, η αντικατάσταση των ελαττωματικών κομματιών γίνεται από λιμάνι σε λιμάνι. Στο πρώτο μέρος του παράδοξου έρχεται το ερώτημα πως όταν έχουν αντικατασταθεί όλα τα κομμάτια του πλοίου, είναι το ίδιο πλοίο με αυτό που ξεκίνησε το ταξίδι; Έστω ότι δε μιλάμε για το ίδιο πλοίο μετά την αλλαγή των εξαρτημάτων, από ποια αλλαγή και μετά έγινε ένα νέο πλοίο; Αν πάλι μαζευτούν όλα τα αρχικά κομμάτια και ενωθούν ποιο από τα δύο πλοία είναι το αρχικό;

4. Το δηλητήριο του Kavka

Ο ηθικός και πολιτικός φιλόσοφος Gregory Kavka εισήγαγε το δικό του παράδοξο σχετιζόμενο τις ανθρώπινες αποφάσεις και τα ηθικά διλήμματα πίσω από αυτές. Σύμφωνα με το παράδοξο του Kavka ένας δισεκατομμυριούχος σου δίνει ένα εκατομμύριο για να κάνεις μια απλή δοκιμασία: να πιείς ένα δηλητήριο που θα σου προκαλέσει οξύ πόνο για όλη την υπόλοιπη μέρα και μετά απλώς θα αποβληθεί από τον οργανισμό σου. Το δηλητήριο πρέπει να καταποθεί το επόμενο απόγευμα, παρ’ όλο που τα λεφτά θα μπουν στον λογαριασμό σου το πρωί της ίδιας μέρας. Ο δισεκατομμυριούχος δε θα ζητήσει πίσω τα λεφτά του. Από τη στιγμή που τα λεφτά είναι δικά σου, μπορείς να μην πιείς το δηλητήριο, όμως τότε έρχεται το ηθικό δίλημμα το οποίο λέει αν είσαι όντως άξιος και πληροίς τις προϋποθέσεις για να τα πάρεις.

5. Το παράδοξο της δίδυμης γης

Αυτό το παράδοξο έχει να κάνει με τη σχετική αλήθεια και πραγματικότητα του καθενός. Σε κάποιο ηλιακό σύστημα μέσα στο απύθμενο σύμπαν υπάρχει ένας πλανήτης Γη όμοιος με το δικό μας. Όλα είναι ίδια εκτός από το νερό. Σε αυτό τον κόσμο, το δικό τους νερό έχει διαφορετική σύσταση από αυτή που ξέρουμε εμείς (Η2Ο) αλλά το αποκαλούν κι αυτοί νερό. Όταν βρεθούν δύο άτομα από τους δύο αυτούς κόσμους ποιος έχει δίκιο για το ποιο είναι πραγματικά το νερό;