Ποια σημάδια είναι δείγματα OCD;

Το να ψάχνει κανείς να δει κάτι καλό και πρωτότυπο μπορεί να αποδειχθεί μεγάλη πρόκληση. Σε μια αναζήτηση να ξεφύγω λίγο από τα κλασικά σενάρια και να δω κάτι νέο έπεσα πάνω στην ταινία Toc Toc. Mια ισπανόφωνη κωμωδία η οποία περιστρέφεται γύρω από το προφίλ έξι ατόμων που πάσχουν από OCD (ΙΨΔ). Μέσα στην ταινία βλέπουμε τον αγώνα αυτών των ατόμων για μια κανονικότητα στη ζωή τους, μέσα από μια κωμική ματιά.

Το OCD -ή με την επίσημη ονομασία του Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ)- εμφανίζεται σε μια αρκετά μεγάλη μερίδα του παγκόσμιου πληθυσμού με ποσοστό που καταλαμβάνει το 2-3%. Τι είναι όμως ακριβώς; Πρόχειρα θα λέγαμε πως είναι ένα σύνολο διαταραχών στις οποίες το άτομο κατακλύζεται από ψυχαναγκασμούς που αν δεν πραγματοποιήσει δεν μπορεί να λειτουργήσει. Σκέψεις ή εικόνες που περνούν από το μυαλό επαναλαμβανόμενα κι επίμονα κι επαναλαμβανόμενες κι εμμονικές πράξεις που φέρουν έναν τελετουργικό χαρακτήρα. Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή έχει πολλά προφίλ. Ας δούμε μερικά στοιχεία που μπορεί να έχει κάποιος με OCD.

1. Μανιακό τσεκάρισμα

Είναι αλήθεια ότι το να ελέγξουμε αν κλείσαμε το θερμοσίφωνα ή το μάτι της κουζίνας μπορεί να μπει στο μυαλό μας και να θέλουμε να το διπλοτσεκάρουμε πριν βγούμε από το σπίτι ή κι αφού βγούμε, γυρνώντας πίσω ή κολλώντας το μυαλό μας σε αυτό. Εύλογα θα πει κανείς πως το να διπλοτσεκάρεις αν έκλεισες το θερμοσίφωνα δεν είναι κακό, αν αυτό το κάνεις πάνω από μια ντουζίνα φορές, όμως, τι γίνεται; Αυτό είναι ένας ψυχαναγκασμός που θέτουμε στον εαυτό μας χωρίς να υπάρχει υπαρκτός λόγος. Το κομμάτι του τσεκαρίσματος, δηλαδή του ελέγχου αν κάναμε κάτι, μπορεί να προσεγγιστεί και τελετουργικά. Αυτό έχει ως εξής: πριν βγούμε από το σπίτι θα πρέπει να ελέγξουμε αν κλείσαμε το θερμοσίφωνα συγκεκριμένες φορές, τις οποίες ο εγκέφαλός μας κλειδώνει ως ασφαλή αριθμό φορών.

2. Υπερβολική Καθαριότητα 

Γιατί η καθαριότητα να είναι πρόβλημα; Το να καθαρίσουμε το σπίτι μας ή το να πλύνουμε τα χέρια μας είναι φυσιολογικό. Το να μην μπορούμε να ζήσουμε εκτός του αποστειρωμένου χώρου μας ή χωρίς να ματώσουν τα χέρια μας από το υπερβολικό πλύσιμο, παίρνει άλλες διαστάσεις. Στο προφίλ ενός ανθρώπου με μικροβιοφοβία, συναντάμε το να μην μπορεί να υπάρξει σε χώρο όπου υποπτεύεται ότι είναι εστία μικροβίων ή ακόμα να  αγγίξει μια επιφάνεια την οποία έχει αγγίξει κάποιο άλλο άτομο προηγουμένως. Από το πιο απλό πράγμα που είναι μια χειραψία μέχρι κάτι λίγο πιο σύνθετο, όπως το ο συνωστισμός σε έναν κλειστό χώρο όπως το μετρό, δημιουργεί ένα αίσθημα δυσφορίας που πλημμυρίζει όλη την ύπαρξή του. Επειδή αυτή η αίσθηση είναι άκρως ψυχοφθόρα, τις περισσότερες φορές το άτομο αυτό απομονώνεται κοινωνικά.

3. Ο Ρακοσυλλέκτης μέσα μας

Είναι κι αυτό το περιτύλιγμα από την τσίχλα που όλο και κάπου θα χρειαστεί! Η συλλογή αντικειμένων μπορεί να είναι μέρος του OCD. Εδώ δε μιλάμε για συγκεκριμένες συλλογές όπως τα γραμματόσημα, τα κοχύλια κ.α.. Δεν μπορούμε να αποχωριστούμε το οτιδήποτε, με την πρόφαση ότι όλο και κάπου θα το χρειαστούμε. Δε χρειάζεται να πάμε κατευθείαν σε μεγάλα πράγματα αλλά κι ένα βουνό αναμνηστικών που μαζεύουμε χρόνια, μπορεί να αποτελεί δείγμα. Το να έχουμε φυλάξει περιτυλίγματα σοκολάτας σε ένα συρτάρι επειδή ίσως μας θυμίζουν κάποιον παλιό μας έρωτα, δεν είναι τόσο ρομαντικό όσο θέλουμε να έχουμε στο κεφάλι μας. Από ένα σημείο και μετά θα έχουμε μαζέψει τόσα πράγματα, τα οποία σε πρακτικό επίπεδο μας κάνουν τη ζωή δύσκολη, τουλάχιστον από άποψη χώρου.

4. Η τάξη είναι το παν; 

Αν και μπορεί κάποιος να θεωρήσει ότι η καθαριότητα πάει πακέτο με το κομμάτι της τάξης, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Η τάξη και η καθαριότητα αποτελούν δύο ξεχωριστά κομμάτια της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής. Σαφώς κι ένα άτομο μπορεί να αντιμετωπίζει και τις δύο διαταραχές αλλά αυτό δεν είναι και απαραίτητο. Το να θέλουμε τα πράγματα γύρω μας να είναι οργανωμένα είναι κάτι σύνηθες. Το να αναστατωνόμαστε όταν κάτι βγει από τη «σωστή» του θέση, ίσως να μην είναι και τόσο αθώο για την ψυχοσύνθεσή μας. Το συγκεκριμένο OCD μπορεί να το συναντήσουμε σε πάρα πολλές εκφάνσεις. Ενδεικτικά τέτοιες είναι: ο συγκεκριμένος τρόπος που τοποθετούμε τα βιβλία μας στο ράφι, ο τρόπος που στοιβάζουμε τα ρούχα στην ντουλάπα ανά χρώμα, ο τρόπος που προσεκτικά πετάμε τις στάχτες στο τασάκι μας και δημιουργούμε από τη μια πλευρά μια στοίβα με γόπες κι από την άλλη μια στοίβα με στάχτες, αλλά και πολλές άλλες. Ακόμα, δεν είναι λίγες οι φορές που η τάξη συνοδεύεται κι από μία μανία με τη συμμετρία ή με την προκατάληψη πως αν κάτι δε βρίσκεται σε συγκεκριμένη θέση, κάτι κακό θα συμβεί.

5. Επανάληψη

Ένα αρκετά ιδιαίτερο κομμάτι του OCD έχει να κάνει με την επανάληψη λέξεων ή ακόμα κι ολόκληρων προτάσεων. Είναι σαν ένα επαναλαμβανόμενο και ρυθμικό τικ το οποίο βγαίνει αυθόρμητα κι αβίαστα. Μπορεί να το κάνουμε χωρίς να το καταλαβαίνουμε ή να χρησιμοποιούμε μια λέξη ως δεκανίκι σε κάθε πρότασή μας. Σαν να ξορκίζουμε κάτι με αυτή τη λέξη -ή τις λέξεις- και γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να ειπωθεί. Από ένα σημείο και μετά, το μυαλό μας το κάνει τόσο ακούσια, που δεν ξέρουμε πότε το έχουμε κάνει και πότε όχι.

Όλες αυτές οι πολύ ιδιαίτερες όψεις του OCD μπορούν να είναι και μέρος της καθημερινότητάς μας και να μην το καταλαβαίνουμε. Παντού υπάρχει μια κλιμάκωση, έτσι κι εδώ. Στην ταινία toc toc, βλέπουμε την καρικατούρα τους, όμως κάτω από ένα κοινό φακό όλοι βασανίζονται από το γεγονός ότι η ζωή τους είναι πολύ διαφορετική από αυτή του περίγυρου σε σημείο να είναι κοινωνικά απομονωμένοι.  Μπορεί να μιλάμε για κωμωδία, όμως τα σημάδια του OCD ζουν κι αναπνέουν σε ζωές πέρα για πέρα πραγματικές.