Όσα πρέπει να γνωρίζεις για την παιδική σ**oυαλική κακοποίηση

Δυστυχώς η σ**oυαλική κακοποίηση στις μέρες μας αποτελεί μια μάστιγα κι υπάρχουν αρκετά πράγματα που πρέπει να γνωρίζεις για την πρόληψη, τις επιπτώσεις, τα σημάδια και όλα όσα μπορείς να κάνεις για να προστατέψεις ένα παιδί, αποφεύγοντας τον ψυχολογικό και σωματικό τραυματισμό της αθώας του ύπαρξης.

Είναι πολύ σημαντικό αρχικά να ξεκαθαριστεί η σημασία του όρου «Σ**ουαλική κακοποίηση». Με τον όρο εννοούνται όλες οι ολοκληρωμένες ή όχι σ**ουαλικές σχέσεις (ασελγε*ς πράξεις, θωπείες, στοματική επαφή, παρά φύσει ασέλγε*α, σ**oυαλική επαφή, αυν@νισμός, διείσδυση αντικειμένων, αιμομιξία), με ή χωρίς άλλη φυσική ή σωματική βία, που λαμβάνει χώρα ανάμεσα σ’ ένα παιδί και κάποιον ενήλικο. Ο λόγος που αυτές οι συμπεριφορές θεωρούνται κακοποιητικές σχετίζεται με το ότι εισάγουν τη σ**ουαλικότητα σε άτομα που δεν είναι έτοιμα σωματικά και ψυχικά έτοιμα να ανταποκριθούν λόγω του νεαρού της ηλικίας τους και πάνω από όλα, επειδή γίνονται χωρίς τη συγκατάθεσή τους με τη χρήση ενίοτε και βίας σωματικής, λεκτικής ή και ψυχολογικής.

Μάλιστα σύμφωνα με μελέτες όταν η κακοποίηση του παιδιού προέρχεται από το κοντινό και οικογενειακό του περιβάλλον, η οικογένεια ή και ο ίδιος ο θύτης αρκετές φορές, προς αποφυγή του κοινωνικού στιγματισμού προσπαθούν να πείσουν το παιδί να κρατήσει ως μυστικό όσα συμβαίνουν, ώστε να μειωθούν -όπως λένε- οι συνέπειες του προβλήματος για το παιδί. Φαίνεται λοιπόν, πως ο αριθμός των περιπτώσεων που οδηγούν σε καταγγελίες ή καταδικάζεται είναι πολύ μικρότερος των πραγματικών περιστατικών.

Το πιο σημαντικό βήμα για να ξεκινήσει η πρόληψη, είναι η επικοινωνία με το παιδί για τον κανόνα του εσωρούχου. Πρόκειται για μια καμπάνια από το Συμβούλιο της Ευρώπης η οποία στοχεύει στην προστασία των παιδιών και την ενημέρωση των γονέων για τη σωστή εκπαίδευση των παιδιών τους σχετικά με τη σ**oυαλική βία. Ο κανόνας αυτός μαθαίνει στα παιδιά ποιες περιοχές του σώματός τους δεν πρέπει να αγγίζει κανένας και ταυτόχρονα τους μαθαίνει πως δεν πρέπει να το κρατήσουν μυστικό εάν πέσουν θύματα παιδικής σ**oυαλικής κακοποίησης. Είναι ένας πολύ απλός κανόνας μέσω του οποίου το παιδί μαθαίνει, σε οποιαδήποτε ηλικία, ότι δεν πρέπει να επιτρέπει το άγγιγμα στην περιοχή όπου καλύπτει το εσώρουχό του αλλά δεν πρέπει ούτε και το ίδιο να αγγίζει τους άλλους εκεί. Αντιλαμβάνεται ότι το σώμα του ανήκει μόνο στο ίδιο και σε κανέναν άλλον και ότι υπάρχουν «καλά» και «κακά» μυστικά όπως και «καλά» και «κακά» αγγίγματα.

Στο πρόγραμμα αυτό εντάσσονται οι ταινίες η «Κίκο και το χέρι», που εξηγεί στο παιδί ποτέ να λέει ναι και πότε όχι αλλά και «Το μυστικό της Νίκης 1»& «Το μυστικό της Νίκης 2: Η περιπέτεια του Βίκτωρα». Ένας από τους βασικούς άξονες του κανόνα αυτού, είναι όπως προαναφέρθηκε, ότι μόνο το ίδιο το παιδί έχει δικαίωμα πάνω στο σώμα του. Αυτό μπορεί να διαδαχθεί σ’ εκείνο από μικρή ηλικία μαθαίνοντάς του τα ονόματα από τα σημεία του σώματος, αφήνοντάς το ν’ εκφράζει τη σ**oυαλικότητά του όπως αντιστοιχεί σ’ ένα παιδί της ηλικίας του αλλά και προτρέποντάς το να εκφράζει κάθε απορία του γύρω από το ζήτημα. Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί πως το παιδί έχει το δικαίωμα να αρνηθεί ένα φιλί, χάδι ή άγγιγμα -ναι ακόμα και από πρόσωπα του ευρύτερου περιβάλλοντός του είτε εντός, είτε εκτός της οικογενείας.

Ο επόμενος κανόνας μιλάει για τα καλά και κακά αγγίγματα. Ακριβώς όμως, επειδή το παιδί δεν μπορεί να αντιληφθεί εύκολα τη διαφορά ανάμεσα σ’ ένα καλό κι ένα κακό άγγιγμα, πρέπει να του εξηγήσεις πως όταν κάποιος αγγίζει ή κοιτάζει σημεία του σώματος ή του εσωρούχου του, τότε το άγγιγμα είναι κακό και αμέσως πρέπει να αντιδράσει, να αρνηθεί και να ζητήσει βοήθεια. Φυσικά μπορείς να του εξηγήσεις πως γίνεται να το αγγίξει ο γιατρός ή εσύ ως γονιός, αλλά να του αναφέρεις πως ακόμα και τότε πρέπει να υπάρχει η παρουσία κάποιου ατόμου που ν’ εμπιστεύεται. Στη συνέχεια διαχωρίζονται τα καλά και κακά μυστικά, κυρίως γιατί ο θύτης πάντα ζητά μυστικότητα από το θύμα. Καλό είναι λοιπόν να εξηγείς στο παιδί πως τα μυστικά που προκαλούν άγχος, λύπη και φόβο είναι κακά και πρέπει να τα μοιράζεται μαζί σου και να επισημάνεις πως ένα μυστικό, μόνο εάν του προκαλεί χαρά είναι καλό.

Τέλος ο κανόνας επισημαίνει πως η προστασία και η πρόληψη είναι υπό την ευθύνη του γονέα και κηδεμόνα. Δεν πρέπει το παιδί να φοβάται να σου μιλήσει, αλλά να νιώθει την ανάγκη και την εμπιστοσύνη να σου μιλήσει γιατί πιστεύει πως θα το βοηθήσεις και θα το προστατεύσεις. Να θυμάσαι πως η πρόληψη μέσα από τη σωστή ενημέρωση και τη συνεχή επικοινωνία με το παιδί μπορεί να αποτρέψει ή να οδηγήσει στην έγκαιρη ανακάλυψη περιστατικών σ**oυαλικής παρενόχλησης.

Σημαντικό επίσης για τη σωστή πρόληψη, είναι το παιδί να γνωρίζει την ανατομία του σώματός του, το οποίο δύναται να επιτευχθεί με τη σωστή σ**oαλική διαπαιδαγώγησή του για τη λειτουργία των αναπαραγωγικών του οργάνων αλλά και τη μορφή τους. Μην πέσεις στην παγίδα του να θεωρήσεις πως αυτό το ωθεί προς σ**oυαλικές ιδιαιτερότητες, αποκλίσεις. Έτσι και αλλιώς το παιδί εξερευνάει και ανακαλύπτει το σώμα του από πολύ μικρό. Είναι καλύτερα λοιπόν αυτή η διαδικασία να γίνει με τον σωστό τρόπο και όχι μ’ έναν που μπορεί να πληγώσει ή να τρομάξει το παιδί.

Εάν φυσικά νιώθεις αμήχανα να του μιλήσεις για όλα αυτά θυμήσου πως είναι καλύτερα και μπορείς να απευθυνθείς στον παιδίατρο και να συζητήσετε μαζί με το παιδί για τη φυσιολογία του σώματος. Είναι αρκετά σημαντικό να του εξηγήσεις την εικόνα του σώματός του και την ανατομική διαφορά των φύλων, χωρίς να τονίζεις ιδιαίτερα τον λόγο ή το συναίσθημά σου. Εξίσου, μείζονος σημασίας θεωρείται το να ξέρει το παιδί τα γεννητικά του όργανα και να τα ονοματίζει ακριβώς όπως ξέρει τα ονόματα από τα υπόλοιπα μέλη του σώματός του. Έτσι και απενοχοποιείς το σώμα του, και το κάνεις πιο προσιτό στο παιδί χωρίς να νιώσει άβολα. Βέβαια, καλό είναι αυτές οι συζητήσεις να προκύπτουν με φυσικό τρόπο από την απλή περιέργειά του, που έτσι κι αλλιώς λαμβάνει χώρα σε αυτές της ηλικίες. Προσπάθησε να μη δώσεις την εντύπωση ότι δίνεις διάλεξη για κάτι που δεν αφορά στο παιδί. Διαφορετικά ίσως έρθει σε δύσκολη θέση, ή ίσως του προκαλέσεις αρνητικά συναισθήματα και το μπλοκάρεις, έχοντας εν τέλει τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που θέλεις.

Να απαντάς πάντα ειλικρινά στις απορίες του, να του θυμίζεις πως το σώμα είναι δικό του και έχει δικαίωμα να αρνηθεί οτιδήποτε το κάνει να νιώσει αμήχανα. Σ’ αυτό να είσαι απόλυτος ακόμα και αν πρόκειται για κάποιο άτομο της οικογένειας και του ευρύτερου γενικά περιβάλλοντος. Και πάντοτε να του τονίζεις πως δε φταίει εκείνο εάν του συμβεί κάτι τόσο άσχημο. Φυσικά, να του εξηγήσεις πως αν νιώσει απειλή καλό είναι να φωνάξει όσο περισσότερο μπορεί, αλλά αν από την άλλη δεν τα καταφέρει, να του τονίσεις πως δε φταίει, καθώς όλοι θα «τα έχαναν», λόγω ταραχής και φόβου. Αν το περιστατικό συμβεί σε δημόσιο χώρο, αν το ενημερώσεις πως το καλύτερο είναι να τρέξει για βοήθεια σε κάποιο άτομο, γονέα ή κηδεμόνα που συνοδεύει κάποιο άλλο παιδί.

Σίγουρα σημαντικός αρωγός σου στην προσπάθειά σου, να μιλήσεις στο παιδί και να το βοηθήσεις προορίζονται τα βιβλία όπως, «Κοχυλάκι εσύ δε φταις», «Η Ρίνα αποφασίζει να μιλήσει», «Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω για το σώμα μου και τις διαπροσωπικές σχέσεις», «Για το σώμα μου αποφασίζω εγώ», «Ήσουν μόνο ένα παιδί», «Το παιχνίδι», «Το σώμα μου είναι δικό μου», «Μα… τι μου συμβαίνει;», «Μόνο αν θέλω», «και βγάζω το καπέλο μου…». Ή όποιο άλλο σου προτείνει κάποιος ειδικός.

Ακριβώς όμως επειδή το παιδί μπορεί να διστάσει παρά την προσπάθειά σου να το ενημερώσεις/βοηθήσεις, υπάρχουν σημάδια που φανερώνουν πως ένα παιδί έχει κακοποιηθεί σ**oαλικά. Μερικά απ’ αυτά τα σημάδια είναι σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού, ανάπτυξη φοβίας, άγχους, λύπης, στεναχώριας για συγκεκριμένα μέρη ή πρόσωπα, άρνηση του παιδιού να πάει σε δραστηριότητες που μέχρι πρότινος το ευχαριστούσαν, ξαφνικοί εφιάλτες ή νυχτερινοί τρόμοι, φοβία για το σκοτάδι ή τη μοναξιά, ξαφνική μειωμένη σχολική επίδοση, παλινδρόμηση σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια -για παράδειγμα να ζητά να κοιμηθεί μαζί σας το βράδυ ή να εμφανίζει απώλειες ούρων-, ξαφνική έντονη ενασχόληση και ενδιαφέρον ερωτικού περιεχομένου που δε συνάδει με την ηλικία του ή ζωγραφιές ερωτικού περιεχομένου ακατάλληλες προς την ηλικία του, ξαφνικές εκρήξεις θυμού, κλάματα ή αυτοκτονικές σκέψεις, άρνηση για τα ενδιαφέροντά του, ενδείξεις ότι κάτι κρύβει, κάποιον καλύπτει ή προστατεύει, αδικαιολόγητοι πόνοι, πυρετοί ή αδιαθεσία που δε συνοδεύονται από παθολογικά αίτια, -πχ. χτύπησε ή έχει ίωση-, ιδιαίτερα όταν αυτά σχετίζονται με το να μεταβεί σε συγκεκριμένο μέρος για παράδειγμα «ανεβάζει ανεξήγητο πυρετό» αλλά μόνο όταν είναι να πάει κάπου συγκεκριμένα. Δεν είναι απαραίτητο όλα αυτά να φανερώνουν οπωσδήποτε σ**ουαλική κακοποίηση παιδιού, συνδυαστικά όμως είναι αρκετά για να σε βάλουν σε υποψία να διερευνήσεις το περιστατικό ή να απευθυνθείς σε κάποιον ειδικό εάν έχεις αμφιβολίες.

Έκτος από όλα τα παραπάνω κρίνεται αρκετά σκόπιμο να γνωρίζεις τις επιπτώσεις που έχει τέτοιου είδους κακοποίηση ή παρενόχληση στο παιδί. Οι επιπτώσεις είναι αισθητές σε όλους τους τομείς της ζωής του. Το παιδί βιώνει συναισθήματα λύπης, ενοχής, ντροπής, άγχους, φόβου, θυμού, επιθετικότητας, στεναχώριας, παραίτησης και απόσυρσης από το περιβάλλον του. Ακόμα, μπορεί να αναπτύξει καταθλιπτική συμπτωματολογία που περιλαμβάνει συναισθηματικά ξεσπάσματα, απελπισία και διαταραχές ύπνου, όπως αϋπνίες, εφιάλτες, νυχτερινούς τρόμους ή και διαταραχές διατροφής όπως ανορεξία, βουλιμία, ενώ μπορεί να εμφανίσει και διάφορες φοβίες. Επιπλέον αντιδράσεις του κακοποιημένου παιδιού μπορεί να είναι η διαταραχή μετατραυματικού στρες, οι αγχώδεις διαταραχές, η σωματοποίηση, οι αυτοκτονικές σκέψεις, η παραβατικότητα, οι τάσεις φυγής, οι αυτοκαταστροφικές τάσεις που εκδηλώνονται ποικιλοτρόπως.

Βέβαια, υπάρχουν και οι μακροπρόθεσμες σοβαρές επιπτώσεις από τη σ**υαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία. Το παιδί βιώνει συναισθήματα απαξίωσης και χαμηλής αυτοπεποίθησης, αξεπέραστα και μεγάλα προβλήματα εμπιστοσύνης προς τους άλλους ανθρώπους, αδυναμία υγειών ερωτικών σχέσεων στο μέλλον, δυσκολία ανάπτυξης στενών διαπροσωπικών σχέσεων και εμφάνιση σημαντικών συναισθηματικών δυσκολιών. Οι συνέπειες αυτές είναι πιο εμφανείς και συχνές όταν η κακοποίηση συμβαίνει εντός της οικογένειας, διότι το παιδί χρησιμοποιείται, σιωπά και φυσικά χάνει κάθε εμπιστοσύνη προς το άτομο που το κακοποιεί αλλά και τα υπόλοιπα μέλη τα οποία συχνά είναι συνένοχοι εφ’ όσον πολλές φορές γνωρίζουν ή υποψιάζονται αλλά δεν καταγγέλλουν το περιστατικό, ούτε παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας.

Προφανώς, το παιδί δεν είναι σε θέση να αναλάβει το ίδιο την καταγγελία ή την αποκάλυψη της κακοποίησης λόγω της άγνοιάς του, της ηλικίας και της αδυναμίας του να τα βγάλει πέρα μόνο του σε μια τέτοια κατάσταση, αλλά και λόγω της πίεσης που ασκείται από την οικογένεια και του φόβου του αν θα τιμωρηθεί ο δράστης -συγγενής-, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Δηλαδή το παιδί μπορεί να τραυματίζεται συστηματικά σωματικά και ψυχικά αλλά να νιώθει ανάμεικτα συναισθήματα αν ο θύτης είναι κάποιος από τους γονείς ή ένας στενός συγγενής όπως ο παππούς ή ο θεία: Δεν ξέρει ούτε το ίδιο τι να κάνει και αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο να τιμωρηθεί ο ενήλικος συγγενής ή να σωπάσει για πάντα υπό τον φόβο των αποκαλύψεων ή του δράστη.

Υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι στις μακροχρόνιες συνέπειες της παιδικής σ**oυαλικής κακοποίησης εντάσσεται και η τάση των παιδιών αυτών να συνάπτουν κακοποιητικές σχέσεις και σαν ενήλικες. Πολλά σ**oυαλικά κακοποιημένα παιδιά είναι θύματα κακοποίησης και στην ενήλικη ζωή τους.

Θα πρέπει να θυμάσαι πως είτε είσαι γονιός, φίλη, θείος, νονά, είτε άλλος συγγενής, γείτονας ή εκπαιδευτικός η θέση σου είναι πολύ σημαντική και πρέπει να μιλήσεις και να προστατέψεις το παιδί με σωστό τρόπο, χωρίς να το κάνεις να πιστεύει πως φταίει αυτό εάν πέσει θύμα παρενόχλησης ή κακοποίησης. Φρόντισε να του δώσεις να καταλάβει πως μπορεί να σε εμπιστευτεί και να σου μιλήσει. Σε καμία περίπτωση, μην υποτιμήσεις τη σημασία αυτού που σου λέει, μη δείξεις δυσπιστία, θυμό ή άγχος, μη σκεφτείς να το υποτιμήσεις πριν ελέγξεις και βεβαιώσεις τα όσα σου είπε, ώστε να εξακριβώσεις πως ισχύουν. Να το ακούσεις προσεκτικά και να απευθυνθείς σε κάποιον ειδικό, εάν νιώσεις ότι δεν μπορείς να το διαχειριστείς μόνος, πριν να είναι πολύ αργά για τη σωματική και ψυχική του υγεία.

Εσύ μπορείς να το σώσεις και να κάνεις την αρχή, ώστε να το βοηθήσεις να μιλήσει. Μην αμελήσεις αυτή σου τη δύναμη, μπορεί να σώσεις ένα παιδί!

Σε περίπτωση που γνωρίζεις για κάποιο περιστατικό παιδικής σ**oυαλικής κακοποίησης κάλεσε:

Εθνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS: 1056

Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας:1107

Γραμμή Εταιρείας Κατά της κακοποίησης των παιδιών ELIZA : 10454

Πηγή εικόνας