Μύθος ή πραγματικότητα; Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η εποχή της γέννησής μας μπορεί να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καταστάσεων ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη και το άγχος. Μια θεωρία πίσω από την οποία στηρίζονται αυτά τα δεδομένα είναι όσον αφορά τις διακυμάνσεις στην έκθεση στο ηλιακό φως και στη βιταμίνη D κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της πρώιμης παιδικής μας ηλικίας. Αυτά, με τη σειρά τους, μπορούν να επηρεάσουν ορισμένες δομές και συστήματα στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο και να ρυθμίσουν τη διάθεση και τη συμπεριφορά, ή και να επηρεάσουν τον κίνδυνο κατάθλιψης αργότερα στη ζωή μας.
Σύμφωνα με μια μεγάλης κλίμακας μελέτη που δημοσιεύτηκε στο JAMA Psychiatry το 2018 διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι που γεννήθηκαν τους χειμερινούς μήνες (Δεκέμβριος έως Φεβρουάριος στο βόρειο ημισφαίριο και Ιούνιος έως Αύγουστος στο νότιο ημισφαίριο) μπορεί να έχουν ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο ν’ αναπτύξουν κατάθλιψη σε σύγκριση με εκείνους που γεννήθηκαν άλλες εποχές. Παράλληλα, έρευνες έχουν δείξει πως άτομα που γεννήθηκαν την άνοιξη ή το φθινόπωρο μπορεί να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για διπολική διαταραχή. Αυτό, βέβαια, σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι όλα τα άτομα που γεννήθηκαν σε μια συγκεκριμένη εποχή θα αντιμετωπίσουν προβλήματα ψυχικής υγείας, ή ότι όσοι γεννήθηκαν άλλες εποχές έχουν ανοσία σ’ αυτές τις συνθήκες.
Νεότερες έρευνες αντίθετα, όπως αυτή που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ScientificReports κι αφορούσε μελέτη συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης μεταξύ περισσότερων από 70.000 ηλικιωμένα άτομα στην Ευρώπη, κατέληξε ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ της εποχής γέννησής τους και της πιθανότητας να βιώσουν άγχος ή κατάθλιψη. Η ερευνητική ομάδα, προκειμένου να διαπιστώσει αν η εποχή της γέννησης έχει αντίκτυπο στην ψυχική υγεία, χρησιμοποίησε στοιχεία από δείγμα 72.370 ηλικιωμένων ατόμων, τα οποία ρωτήθηκαν σχετικά με την υγεία τους. Οι πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν περιλάμβαναν τον μήνα και την εποχή γέννησής τους (χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι ή φθινόπωρο) και τον βαθμό στον οποίο βίωναν συμπτώματα κατάθλιψης ή άγχους.
Συνολικά, δεν υπήρχε σημαντική σχέση μεταξύ του μήνα γέννησης των συμμετεχόντων και των συμπτωμάτων κατάληψης ή άγχους. Υπήρχε κάποια διακύμανση σε κάποιες χώρες, αλλά συνολικά δεν υπήρχε σημαντικό μοτίβο. Συνεπώς, η μελέτη υποδεικνύει ότι η εποχή της γέννησης δεν είναι καλός δείκτης πρόβλεψης της μετέπειτα ψυχικής υγείας των ανθρώπων. Όμως, οι κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που πιθανώς οδήγησαν τις συνδέσεις που είχαν βρεθεί σε προηγούμενες έρευνες μεταξύ του μήνα γέννησης και της ψυχικής υγείας, όπως η διατροφή κι η υγεία της μητέρας, εξακολουθούν ν’ αξίζουν να ληφθούν υπόψη όταν πρόκειται για τη σωματική και ψυχική υγεία ολόκληρων οικογενειών.
Γενικά, όμως, άσχετα με τον μήνα που ήρθαμε στη ζωή, η ψυχολογική μας κατάσταση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έκθεσή μας στο φως και στα επίπεδα της μελατονίνης κατά τη διάρκεια των εποχών, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν τη διάθεση και τον ύπνο μας. Μια πιθανή εξήγηση γι’ αυτό, είναι ότι οι χειμερινοί μήνες συνδέονται με μειωμένη έκθεση στο ηλιακό φως, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή των κιρκάδιων ρυθμών του σώματος και μείωση των επιπέδων σεροτονίνης- παράγοντες που σχετίζονται με την κατάθλιψη.
Εν κατακλείδι, βλέπουμε ότι επειδή οι μελέτες αμφιταλαντεύονται και στην ουσία είναι ακόμη σε στάδιο εν ενεργεία έρευνας με στοιχεία που ακόμη δεν είναι οριστικά, είναι σημαντικότερο να λάβουμε υπόψη μας σπουδαιότερους παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν στην ανάπτυξη καταστάσεων ψυχικής υγείας. Οι κυριότεροι είναι η γενετική, οι εμπειρίες ζωής αι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Εάν ανησυχείτε για την ψυχική σας υγεία, είναι πάντα καλή ιδέα να μιλήσετε μ’ έναν επαγγελματία υγείας που μπορεί να σας βοηθήσει να καθορίσετε την καλύτερη πορεία δράσης για τον εαυτό σας και τη δική σας ζωή.
Συντάκτης: Μαρία Παναγή
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
