Πες μου με ποια σειρά γεννήθηκες να σου πω τι άνθρωπος είσαι

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πώς είναι δυνατόν σε μια οικογένεια με άλλα αδέρφια να είστε τόσο διαφορετικοί μεταξύ σας στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς σας; Ακόμη κι όσοι είστε μοναχοπαίδια, σίγουρα θα υπάρχουν στιγμές που θα διακρίνετε στοιχεία στην προσωπικότητά σας μοναδικά κι ιδιαίτερα. Για όλες αυτές τις απορίες, υπάρχει επιστημονική απάντηση κι έχει να κάνει με τη σειρά με την οποία έχετε γεννηθεί. Είτε είστε πρωτότοκοι, είτε δεύτεροι, είτε τελευταίοι, οι ψυχολόγοι κι οι ερευνητές υποστηρίζουν πως η σειρά γέννησης επηρεάζει την προσωπικότητά μας. Και μάλιστα, αρκετά.

Όλα ξεκίνησαν στις αρχές του 1900 με τον Αυστριακό ψυχαναλυτή Alfred Adler να είναι από τους πρώτους που ανέλυσε την άποψη πως η θέση ενός ατόμου στη γενεαλογική σειρά μπορούσε να αποτελεί πρόβλεψη για τα χαρακτηριστικά μιας προσωπικότητας. Η θεωρία του, υποστήριζε πως τα πρωτότοκα παιδιά -καθώς οι γονείς έχουν προσδοκίες από αυτά- μεγαλώνουν αναπτύσσοντας ένα αίσθημα ευθύνης και φιλοδοξίας εν αντιθέσει με τα επόμενα στη σειρά, τα οποία είναι πιο ανεξάρτητα. Όπως σε κάθε κανόνα υπάρχει η εξαίρεση, όμως, έτσι και στη θεωρία του ψυχαναλυτή η άποψή του δεν αποτέλεσε καθολική αποδοχή καθώς κάθε άτομο είναι μοναδικό κι ανεξάρτητα από τη σειρά της γέννησης, αναπτύσσει στοιχεία τα οποία διαφοροποιούνται από το μοτίβο. Σαφώς, όμως, υπάρχουν ομοιότητες στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ γονέων και παιδιών. Παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, το κοινωνικό σύνολο, το πολιτισμικό π.χ. η κουλτούρα που μεγαλώνει ένα παιδί, το φυσικό περιβάλλον π.χ. πόλη ή χωριό και οι καταστάσεις εντός της οικογένειας, είναι στοιχεία άμεσου επηρεασμού της προσωπικότητας.

Μοναχοπαίδια

Τα μοναχοπαίδια είναι το επίκεντρο της προσοχής. Καθώς οι συναναστροφές τους είναι με άτομα μεγαλύτερα από αυτά μέσα στον οικογενειακό κύκλο μοιάζουν λίγο με «μικρούς ενήλικες». Διαθέτουν ωριμότητα και στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους ανήκουν η αυτοπεποίθηση, η ευαισθησία, η χρήση γλώσσας παρόμοιας με των ενηλίκων, ο εγωκεντρισμός, η άρνηση συνεργασίας και η επιθυμία να μεγαλώσουν πριν την ώρα τους.

Πρώτο παιδί

Συνήθως, το πρώτο παιδί και μέχρι την έλευση ενός δεύτερου, ζει ως μοναχοπαίδι κι έχει παρόμοια χαρακτηριστικά. Όταν όμως έρχεται το αδερφάκι, αποκτά ηγετική ικανότητα κι ένα αίσθημα ανωτερότητας απέναντί του. Δυσκολεύεται συναισθηματικά στην έλευση ενός δεύτερου παιδιού νιώθοντας είτε πως δεν το αγαπούν πλέον ή πως το παραμελούν κι έτσι αποκτά την τάση να έχει τον έλεγχο, να χρησιμοποιεί καλές ή κακές συμπεριφορές για την απόσπαση προσοχής και μια τάση αυταρχικότητας, όσον αφορά τους κανόνες στην οικογένεια.

Δεύτερο παιδί

Τα δευτερότοκα γεννιούνται ξεκινώντας με την προσοχή των γονιών στο πρώτο παιδί. Ο Alfred Adler στη θεωρία του αναφέρει, όμως, πως τα δευτερότοκα προσαρμόζονται πάντα καλύτερα. Ένα δεύτερο παιδί γίνεται πιο ανταγωνιστικό μεγαλώνοντας, αποκτά την ικανότητα του ειρηνοποιού μεταξύ των πρωτότοκων και της οικογένειας, αναπτύσσει ικανότητες που δεν έχει το πρώτο παιδί κι αυτό για να κερδίσει την προσοχή, είναι πιο επαναστάτες και πιο ανεξάρτητοι έτσι ώστε να μη χρειάζονται την υποστήριξη των άλλων. Στην ψυχολογία χρησιμοποιείται ο όρος «το σύνδρομο του μεσαίου παιδιού» για να δηλώσει τις δυσκολίες που μπορεί να έχουν αυτά τα παιδιά. Η αίσθηση ανταγωνισμού με τα πρωτότοκα τους οδηγεί να νιώσουν πως η ζωή είναι άδικη γι’ αυτά, πως δεν αγαπιούνται όσο θα ήθελαν, δεν έχουν τα πλεονεκτήματα και δικαιώματα των πρωτοτόκων, είναι ανυπόμονα, πιο εξωστρεφή κι αντιμετωπίζουν με σκληρό τρόπο το επόμενο αδερφάκι που θα έρθει στην οικογένεια.

Το μικρότερο παιδί

Το μικρότερο παιδί ή όπως συνηθίζουμε να λέμε το «μωρό της οικογένειας» έχει μεγάλο μερίδιο προσοχής με τη γέννησή του, αφού τα μεγαλύτερα αδέρφια του ήδη μεγαλώνουν και γίνονται ανεξάρτητα. Τα μικρότερα παιδιά είναι πιο γοητευτικά, πιο εξωστρεφή, συμπεριφέρονται και νιώθουν σαν μοναχοπαίδια, αισθάνονται κάποιες φορές κατώτερα σκεπτόμενοι πως οι υπόλοιποι είναι ήδη μεγαλύτεροι και περιμένουν αποφάσεις από κείνους κι αναλήψεις ευθύνης. Επίσης, συχνά «τρέχουν» να μεγαλώσουν για να φτάσουν τα άλλα αδέρφια.

Η προσωπικότητα των παιδιών δεν αλλάζει μόνο με τη σειρά της γέννησης σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει αλλά υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που έχουν να κάνουν και με τη φύση της δομής της οικογένειας.

Μικτή ή θετή οικογένεια

Δυο γονείς που μπορεί να ξαναπαντρεύονται αποκτώντας νέα παιδιά, έχοντας ήδη. Τα πρωτότοκα σ’ αυτή την περίπτωση αναζητούν τον ρόλο και τη θέση τους στη νέα οικογένεια και συνήθως ανταγωνίζονται για να κρατήσουν της πρωτότοκη ιδιότητά τους.

Προβλήματα υγείας

Ένα παιδί που γεννιέται με πρόβλημα υγείας θα παραμείνει πάντα στην πρώτη θέση, ανεξάρτητα από τη σειρά γέννησης.

Το φύλο

Μεγαλύτερος ανταγωνισμός εμφανίζεται σε παιδιά ίδιου φύλου και παρόμοιας ηλικίας.

Θάνατος του ενός παιδιού

Ο θάνατος ενός από τα αδέρφια μπορεί να είναι καταστροφικός για τα υπόλοιπα, καθώς αλλάζει η σειρά γέννησης, ενώ τα παιδιά προσπαθούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα αναπτύσσοντας υπερβολικές τάσεις ή χάνοντας όλα τα χαρακτηριστικά που είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή στη θέση της σειράς γέννησής τους.

Υιοθεσία

Σε αυτήν την περίπτωση το παιδί θεωρείται ένα δώρο προς τους γονείς κι αναπτύσσεται μια αμοιβαία σχέση ευγνωμοσύνης.

Η θεωρία της σειράς της γέννησής μας είναι απλά ένας παράγοντας που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώνουμε και σίγουρα όχι η βάση για να έχουμε το «πάτημα» να δικαιολογήσουμε τον χαρακτήρα μας. Υπάρχουν τόσοι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τις σχέσεις μας με την οικογένεια και τ’ αδέρφια μας. Η ίδια η προσωπικότητά μας διαμορφώνεται από ένα σύνολο πραγμάτων που δεν έχουμε παρά μόνο να διαπιστώσουμε αναλογιζόμενοι τις δικές μας προσωπικές οικογενειακές εμπειρίες. Όπως και να ‘χει θα κλείσω με τη φράση του σοφού λαού «ό,τι και να ‘ναι είναι αδέρφια μας και τ’ αγαπάμε».

Αφιερωμένο Ζωή και στη Σοφία, τη μεσαία και μικρότερη αδερφή μου, που μου αποδεικνύουν καθημερινά πόσο σημαντικές είναι στη δική μου ζωή.