Μεγαλώνοντας με νάρκισσους γονείς

Καλωσορίσατε στην Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας (NPD) των γονιών την οποία κι αναγνωρίζουμε ως ψυχική διαταραχή. Πρωταγωνιστής είναι ο νάρκισσος γονέας, που εμφανίζει έναν χαρακτήρα κτητικό και λειτουργεί ανταγωνιστικά όσο κι αν αυτό ακούγεται παράδοξο απέναντι στα παιδιά του. Αντιλαμβάνεται το μέγεθος της ανεξαρτησίας του παιδιού του ως απειλή και με τον τρόπο του επιβάλλεται μέχρι το σημείο που αναγκάζει το παιδί του να ζει στη σκιά του και στις επιλογές του. Σ’ αυτή τη ναρκισσιστική συμπεριφορά γονέα το παιδί σπάνια αγαπιέται επειδή είναι ο εαυτός του.

Όσο κι αν η θεματολογία αυτού του άρθρου είναι δυσάρεστη, είναι μια πραγματικότητα και δυστυχώς ανάμεσά μας. Η επιστήμη έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα της ναρκισσιστικής συμπεριφοράς γονέων και τις επιπτώσεις τους στα παιδιά τους. Προσπαθώντας ν’ αναγνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τα χαρακτηριστικά των νάρκισσων γονιών εντοπίζουμε συμπεριφορές όπως:

Χρησιμοποιούν τα παιδιά τους για την επίτευξη των δικών τους ονείρων-κατάλοιπών τους. Όλοι οι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να πετύχουν στη ζωή τους. Οι νάρκισσοι γονείς όμως, έχουν προσδοκίες απέναντι στα παιδιά τους που αφορούν τους δικούς τους στόχους κι όνειρα. Τα παιδιά γίνονται οι προέκταση των δικών τους ανεκπλήρωτων επιθυμιών:«Εγώ δεν είχα την ευκαιρία να σπουδάσω. Κάτι το οποίο θα κάνεις εσύ τώρα και μετά κάνε ό,τι θέλεις.»

Ένας νάρκισσος γονέας αισθάνεται περιθωριοποιημένος κάθε φορά που το παιδί του επιτυγχάνει κάτι με τις προσωπικές του ικανότητες. Ως αποτέλεσμα η οποιαδήποτε κίνηση του παιδιού υποτιμάται μόνο και μόνο για να επικρατήσει η αυτοεκτίμηση κι η ανωτερότητα του ίδιου του γονέα: «Ό,τι και να κάνεις ποτέ δε θα είσαι αρκετά καλός».

Οι νάρκισσοι γονείς έχουν μια υπεροψία για το ποιοι είναι, τι κάνουν και πόσα έχουν πετύχει οι ίδιοι στη ζωή τους. Έτσι, τα ίδια τους τα παιδιά πολλές φορές «χρησιμοποιούνται» ως προσωπικό τους επίτευγμα. Άποψη εγωιστική στην οποία τελικά καλλιεργείται και μεταφέρεται και στο ίδιο το παιδί καταφέρνοντας να αποκτά τα ίδια συμπλέγματα ανωτερότητας: «είμαι καλύτερος από τους γονείς μου».

Οι νάρκισσοι γονείς λατρεύουν να επιδεικνύουν πόσο ιδιαίτεροι είναι. Είτε πρόκειται για υλικά αγαθά, για την εμφάνισή τους, για την κοινωνική και οικονομική τους υπόσταση. Είναι φορές που ένας νάρκισσος γονέας θα περιφέρει το παιδί του ως τρόπαιο για να κερδίσει το θαυμασμό και την κολακεία των γύρω του. Το κοινωνικό φαίνεσθαι και γίγνεσθαι για μια δήθεν ενδιαφέρουσα ζωή: «Αυτή είναι η ζωή μου κι η οικογένειά μου. Έχω όσα δεν έχει κανένας άλλος».

Επιδεικνύουν χειριστικές συμπεριφορές και τάσεις χειραγώγησης δημιουργώντας ενοχές τύπου «έκανα τα πάντα για σένα κι εισπράττω αχαριστία», κατηγορώντας τα παιδιά τους «εσύ φταις που νιώθω έτσι», τα κάνουν να νιώθουν ντροπή «ντροπιάζεις την οικογένειά σου έχοντας αυτές τις παρέες», δημιουργώντας συγκρίσεις «δεν είσαι τόσο καλός όσο ο τάδε στο σχολείο», ασκούν τιμωρία «αν δεν περάσεις όλα τα μαθήματα θα σου κόψω το επίδομα». Η αγάπη των νάρκισσων γονέων έχει μορφή ανταμοιβής. Όχι φυσικά ως αποτέλεσμα της φροντίδας, αλλά υπό όρους. Και φυσικά πάντα με συναισθηματική απειλή: «Δεν αξίζεις να λέγεσαι παιδί μου αν δεν ανταποκρίνεσαι σ’ όλα αυτά που προσδοκώ για σένα».

Οι νάρκισσοι γονείς περιμένουν από τα παιδιά τους να τα φροντίζουν για όλη τους τη ζωή, είτε συναισθηματικά, είτε ακόμη κι οικονομικά. Αυτό δεν είναι κακό όταν γίνεται με τη βούληση των ίδιων των παιδιών κι όχι ως χειραγώγηση: «Σου προσφέρω τα καλύτερα αλλά και ‘συ θα με φροντίζεις όταν γεράσω»

Η ζήλια είναι ένα έντονο στοιχείο των νάρκισσων γονέων. Με το σκεπτικό πως το παιδί τους θα είναι πάντα υπό την επιρροή τους αντιδρούν άσχημα όταν αντιλαμβάνονται στοιχεία ανεξαρτησίας στα παιδιά τους, όπως το να διαλέγουν τους φίλους τους χωρίς να τους ορίζουν οι ίδιοι ή ακόμη χειρότερα, στην επιλογή των ερωτικών συντρόφων των παιδιών τους. Εκεί επεμβαίνει και το στοιχείο της κριτικής αλλά κι ο ανταγωνισμός.

Έχετε σκεφτεί πόσο δύσκολο είναι για ένα παιδί να μεγαλώνει ανάμεσα σε νάρκισσους γονείς; Καθώς δεν υπήρχε άλλη επιλογή ζώντας σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον, τα παιδιά αυτά αναπτύσσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος και συμπτώματα κατάθλιψης. Γίνονται ιδιαίτερα ευαίσθητα, αγωνίζονται για να γίνουν αρεστά σε όλη τους τη ζωή, αδυνατούν να πουν «όχι», να εκφράσουν ή να διαχειριστούν τα ίδια τους τα συναισθήματα, εμπιστεύονται πολύ σπάνια κι έχουν θυμό και μια σύγχυση στην καθημερινότητά τους. Λογικό, αν σκεφτούμε πως πέρασαν όλα τα χρόνια τους προσπαθώντας να ευχαριστήσουν ή να κερδίσουν την αναγνώριση, την εύνοια και την αγάπη από έναν ναρκισσιστή γονέα.

Κι αν όλα τα παραπάνω είναι μια πραγματικότητα δυστυχώς ως παιδιά που μεγαλώνουν με νάρκισσους γονείς δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά για τους γονείς. Οι άνθρωποι αυτοί χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη και θεραπεία. Ως ενήλικες όμως έχουν επιλογές. Επιλογές που θα καθορίσουν τα όρια και τις σχέσεις. Ίσως χρειαστεί χρόνος για την προσωπική αυτογνωσία, αλλά όλα είναι εφικτά και πραγματοποιήσιμα. Είναι σημαντικό:

• Να είναι συνειδητοποιημένα πως μόνο οι ίδιοι οι γονείς τους μπορούν να αλλάξουν την κατάστασή τους και να υπενθυμίζουν καθημερινά στον εαυτό τους πως έχουν να αντιμετωπίσουν γονείς νάρκισσους.

• Να μην αμφισβητούν τον εαυτό τους και να θέσουν τα όρια για το τι θα κάνουν ή όχι μαζί τους, μόνο με γνώμονα το δικό τους καλό.

• Να είναι απόλυτοι για τα όρια που έχουν θέσει οι ίδιοι για το μέλλον τους εξηγώντας στους ίδιους τους γονείς τον ρόλο που θέλουν να παίξουν.

• Να αναζητήσουν βοήθεια κι υποστήριξη ακόμη έχοντας κοντά τους συναισθηματικά υγιείς ανθρώπους.

• Ό,τι δεν λύνεται, κόβεται κάποιες φορές. Κι ίσως είναι δύσκολο αλλά η προσωπική ευτυχία και η συναισθηματική υγεία είναι το πρωταρχικό μας στοιχείο για να εξελιχτούμε.

• Να αντιστρέψουν προς όφελός τους όλα αυτά τα βιώματα. Η ικανότητα να μεγαλώνεις με νάρκισσους γονείς μας μαθαίνει να ξεχωρίζουμε τις συμπεριφορές των ανθρώπων και ν’ αναζητάμε άτομα γύρω μας συναισθηματικά σταθερά.

• Ν’ αντιληφθούν πως έζησαν μια ζωή ως παιδιά κάτω από έναν συνεχή έλεγχο. Βρίσκοντας την ελευθερία τους ως ενήλικοι δε θα ξαναβάλουν τον εαυτό τους σ’ αυτή την κατάσταση αποκτώντας έτσι μια ανεξαρτησία κι αυτονομία που πάντα επιζητούσαν.

Η αγάπη για τον εαυτό μας και η ανάγκη μιας ευτυχισμένης ζωής είναι ικανές ν’ αλλάξουν τη ματιά μας για τον κόσμο που μεγαλώσαμε. Αν αυτά που ζήσαμε τα χρησιμοποιήσουμε ως μαθήματα τότε σίγουρα μπορούμε να βγούμε από τον φαύλο κύκλο εγωπάθειας διαμορφώνοντας τη ζωή μας ελεύθερα κι αβίαστα.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!