Οι οικογένειες τύπου double bind και «μια θεωρία της σχιζοφρένειας»

Double bind σημαίνει διπλός δεσμός ή δέσιμο. Για την ακρίβεια μεταφράζεται ως η θεωρία του διπλού δεσμού -όπως καθιερώθηκε να ονομάζεται. Ο όρος χρησιμοποιείται για να εκφράσει μια κατάσταση στην οποία λαμβάνονται αντιφατικά μηνύματα μεταξύ δύο ατόμων. Βασίζεται περισσότερο στην κοινωνική δομή της οικογένειας και στις σχέσεις των μελών της, ιδιαίτερα γονέα-παιδιού.

Η Θεωρία του διπλού δεσμού «ιδρύθηκε» από τον Gregory Bateson και την ομάδα του το 1956 με τη δημοσίευση του άρθρου τους με τίτλο «Προς μια θεωρία της σχιζοφρένειας». Αρχικά, η ομάδα ερεύνησε και μίλησε για την έννοια του διπλού δεσμού προσπαθώντας να δώσει απαντήσεις σχετικές με την παθολογία της σχιζοφρένειας. Για πολλούς θεωρήθηκε και μια νέα προσέγγιση της νόσου. Θα πρέπει να αναφέρουμε όμως, πως η ιδέα που ήθελε τη σχιζοφρένεια να συσχετίζεται με τη θεωρία του διπλού δεσμού δεν καρποφόρησε, καθώς ανακαλύφθηκαν βιολογικοί παράγοντες οι οποίοι εμπλέκονταν σ’ αυτή.

Ο όρος Double bind παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά σύμφωνα με την έρευνα και τις θεωρίες του Gregory Bateson και της ομάδας του:

1. Αφορά δύο ανθρώπους που εμπλέκονται μεταξύ τους με μια συναισθηματική σχέση (μέλη οικογένειας, ζευγάρια).

2. Αφορά ένα μήνυμα που μεταφέρεται από το μέλος της οικογένειας (γονέα) κι αποτελεί είτε μια αρνητική εντολή, είτε μια διαταγή, είτε μια κίνηση με μη λεκτικά μέσα.

3. Είναι μια επαναλαμβανόμενη καθημερινή εμπειρία σε διάρκεια.

Σκεφτείτε μια οικογενειακή στιγμή στην οποία το παιδί πηγαίνει να αγκαλιάσει τη μητέρα του. Εκείνη ανταποκρίνεται αρνητικά, λέγοντας για παράδειγμα «όχι τώρα, μετά», αλλά όταν το παιδί ετοιμαστεί όντως να την αφήσει, εκείνη επιστρέφει απαντώντας «καλά, έλα». Αυτή η διπλή επικοινωνία αντιφατικών καταστάσεων είναι ένα Double bind. Η μια κατάσταση αναιρεί την άλλη (συμπεριφορά μητέρας) σχεδόν αμέσως, με αποτέλεσμα το παιδί να νιώθει αποδιοργανωμένο και γεμάτο αντικρουόμενα συναισθήματα.

«Δε με νοιάζει αν θα το κάνεις, ή όχι». Φράση ειπωμένη ουκ ολίγες φορές από τους γονείς μας. Double bind λοιπόν, γιατί όποια απόφαση και να πάρουμε θα είναι λάθος. Η εσωτερική πάλη για το αν πρέπει τελικά να κάνουμε κάτι ή όχι, είναι μια σύγκρουση που αναπτύσσει συμπτώματα διαστρέβλωσης της πραγματικότητας. Δε γνωρίζουμε ποιο είναι το σωστό, ώστε να καταφέρουμε να σωθούμε από την  κατάσταση του διλήμματος και να δραπετεύσουμε από αυτόν τον διπλό δεσμό. Η σύγκρουση αυτή των μνημάτων που λαμβάνουμε, προκαλεί άγχος και σύγχυση.

Αν κι έχει καθιερωθεί ως όρος περισσότερο στις σχέσεις γονέα παιδιού η θεωρία εκτείνεται και στις ίδιες τις σχέσεις των ζευγαριών. Σκεφτείτε τους διαλόγους που κάνουμε με τους συντρόφους μας. Όλοι έχουμε πει ή έχουμε ακούσει τη φράση «Δε θέλω να το κάνεις γιατί σου το ζητάω, θέλω να το κάνεις γιατί το θέλεις εσύ». Περιμένουμε να ικανοποιηθούν οι επιθυμίες μας, αλλά δεν ξεκαθαρίζουμε το ποιες είναι αυτές γιατί θέλουμε να της αντιληφθεί το ταίρι από μόνο του. Εκείνο με τη σειρά του θέλει να μας προσφέρει όσα επιθυμούμε, αλλά χρειάζεται πολλές φορές μια βοήθεια.

Η ικανότητά μας να εκφραζόμαστε μέσω του Double bind, λένε οι ειδικοί, πως είναι πιθανόν να προέρχεται και από τα ερεθίσματά μας ως παιδιά. Όταν δηλαδή οι γονείς μας, μάς μεγάλωσαν ανάμεσα σε αντιφατικές καταστάσεις, ιδέες, πιστεύω και γενικότερα ερεθίσματα, εμείς μάθαμε να τα χρησιμοποιούμε. Έτσι, τα συναισθήματα που γεννιούνται μέσα μας μεγαλώνοντας είναι η δυσαρέσκεια, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ακόμη και η απάθεια, τα οποία μεταφέρονται τις περισσότερες φορές στην οικογένεια που οι ίδιοι δημιουργούμε αργότερα. Έτσι λοιπόν οποιοδήποτε μήνυμα λάβουμε όσο αναπτυσσόμαστε, λεκτικό ή μη, επηρεάζει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και του συμπεριφερόμαστε.

Πώς γίνεται να λυθεί αυτός ο διπλός δεσμός όμως; Οι μελέτες έχουν αποδείξει πως για να συμβεί αυτό, χρειάζεται μόνο το «θύμα» να απομυθοποιήσει το «θύτη». Θα πρέπει να υπάρχει η αίσθηση πως η σχέση αυτή είναι βασισμένη στην εμπιστοσύνη και την κατανόηση, ώστε το παιδί να επιστρέφει στην ασφάλεια της οικογένειας. Ως γονείς, όσο τα παιδιά μας μεγαλώνουν χρειάζεται να επαναπροσδιορίζουμε τα όρια που θέτουμε, με σκοπό να παρέχουμε στα παιδιά ένα περιβάλλον απαλλαγμένο από συγχύσεις και αντικρουόμενες καταστάσεις. Χωρίς ιστορίες καθημερινής τρέλας, διπλά αδιέξοδα και σχέσεις που πάντα θα διαταράσσονται, θα κλυδωνίζονται και θα βρίσκουν τις ισορροπίες τους. Ιστορίες μιας τυπικής οικογένειας ίδιας σε κάθε γωνιά του πλανήτη, μιας οικογένειας σαν της δικής σας, σαν της δικής μου, σαν όλων μας!

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!