Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών της Αμερικής για το έτος 2019, το 62% των θυμάτων παιδικής κακοποίησης διαπράχθηκαν από τη μητέρα, τοποθετώντας την ως την κύρια ύποπτο παιδικής κακοποίησης. Στη χώρα μας και στη δημοσιευμένη λίστα από το «Χαμόγελο του Παιδιού» σε αναφορές κακοποίησης παιδιών για το 2020, ο συνολικός αριθμός παιδιών που κακοποιήθηκαν από άτομα του συγγενικού τους περιβάλλοντος ανέρχονταν σε 1799, ενώ στην κατηγοριοποίηση ανά ιδιότητα θύτη στη μητέρα αποδόθηκαν 386 καταγγελίες. Πριν βγάλετε συμπεράσματα κι αρχίσετε να μετράτε ποσοστά, να σας ενημερώσω πως αυτά είναι τα δημοσιευμένα επίσημα στοιχεία των καταγγελιών. Για όλα εκείνα τα μικρά κλειστά στόματα που δε θα ανοίξουν ποτέ, δε θα μάθουμε τον αριθμό τους.
Μερικές φορές, ίσως να μπερδευόμαστε λίγο με τον όρο συναισθηματική κακοποίηση από μητέρες, γιατί μπορεί να μην αναγνωρίζεται ακριβώς, καθώς εμπεριέχεται ο ρόλος και η μέθοδος της ανατροφής, που καθιστά λιγότερο εμφανή τη συναισθηματική κακοποίηση. Φυσικά, σε σύγκριση με τη σωματική κακοποίηση, μπορεί να θεωρείται λιγότερο επικίνδυνη, παρόλα αυτά οι έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά που υφίστανται συναισθηματική κακοποίηση αντιμετωπίζουν σχεδόν τα ίδια αποτελέσματα με τα παιδιά που κακοποιούνται σωματικά.
Και όλα αυτά συμβαίνουν σε πολιτισμούς που η υγιή σχέση μητέρας και παιδιού θα ήταν, όχι απλά συνήθης, αλλά δεδομένη. Τι ωραία όμως που προβάλλεται από τα μέσα ενημέρωσης και την ίδια την κοινωνία μας αυτός ο άρρηκτος δεσμός μαμάς – παιδιού, ενώ στην πραγματικότητα πόσοι από μας βιώνουμε την αναταραχή και τον πόλεμο στις μεταξύ μας σχέσεις με τη μητέρα μας. Θυμάμαι πως πάντα έλεγα στον εαυτό μου πως η προτεραιότητά μου είναι να κρατήσω την κόρη μου σωματικά και ψυχικά υγιή και ακόμη και σήμερα παλεύω για το ίδιο δικαίωμά μου ως μάνα.
Λόγω της φύσης της συναισθηματικής κακοποίησης, τα σημάδια μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρισθούν, ειδικά αν έχουμε μάθει να ζούμε μ’ αυτή τη συμπεριφορά. Η συναισθηματική κακοποίηση είναι μια μορφή άσκησης ελέγχου που μπορεί να ξεκινάει από μια κριτική και να φτάνει μέχρι τη χειραγώγηση. Αν ξεκινάει από μια μητέρα, σκεφτείτε τις επιπτώσεις που θα υπάρχουν στη συναισθηματική σχέση και εξέλιξη των παιδιών, όσο μεγαλώνουν. Τα θύματα αυτής της σχέσης που είναι τα παιδιά, βιώνουν ένα καθημερινό πλήγμα ικανό να επηρεάσει τη ζωή τους μελλοντικά αλλά και τις σχέσεις που θα αναπτύξουν. Μπορεί να πιστεύουν ή να εδραιώσουν με τον χρόνο την άποψη πως ίσως και να φταίνε για την κακή σχέση που έχουν με τη μητέρα τους ή ακόμη να καταλήξουν πως δικαιολογημένα δεν αξίζουν να αγαπιούνται από αυτήν. Η αίσθηση δυσφορίας να συνυπάρχουμε στον ίδιο χώρο με τη μητέρα μας, τρόμος ή άγχος γύρω από αυτήν μπορεί να είναι τα πρώτα σημάδια της συναισθηματικής κακοποίησης από πλευράς της. Θα μου πείτε, μπορούμε να αναγνωρίσουμε μια τέτοια μητέρα; Ναι, αλλά μπορεί να είναι επίπονο. Όσο, όμως, επίπονο κι αν είναι, θα είναι ένα πρώτο βήμα προς την κάθαρσή μας.
Παρακάτω, θα προσπαθήσουμε να αναφερθούμε στα σημάδια μια κακοποιητικής συναισθηματικά μητέρας.
1. Συνεχής κριτική και υποτίμηση
Μια συναισθηματικά κακοποιητική μητέρα μπορεί να επικρίνει συνεχώς κάνοντας το παιδί της να νιώσει πως δεν μπορεί να κάνει τίποτα σωστά. Μπορεί να αποκαλεί το παιδί με ονόματα τύπου «άχρηστο», «ανίκανο» ή να κάνει προσβλητικά σχόλια για τις ικανότητες, την εμφάνιση ή και την προσωπικότητα του παιδιού της.
2. Άρνηση στοργής
Μια τέτοια μητέρα μπορεί να κρύψει, να εξαφανίσει τη στοργή έτσι ώστε να το χρησιμοποιήσει ως τιμωρία ή ακόμη και ως μπόνους καλής συμπεριφοράς, δημιουργώντας εκείνο το είδος της σχέσης στο οποίο να νιώθουμε πως πρέπει να κερδίσουμε την αγάπη της.
3. Συσσωρευμένες κατηγορίες
Μια κακοποιητική μητέρα μπορεί να κατηγορήσει το παιδί της ή ακόμη και να το χρησιμοποιήσει για τα δικά της λάθη, κάνοντας το ίδιο το παιδί να αισθάνεται υπεύθυνο για τα συναισθήματά της, αφού όλες οι κατηγορίες για τη δυστυχία της ή τον θυμό της θα έχουν αυτό ως αποκλειστικό υπαίτιο.
4. Απομόνωση
Οι συναισθηματικά κακοποιητικές μητέρες φροντίζουν να αποξενώσουν τα παιδιά τους από φίλους ή ακόμη και από την υπόλοιπη οικογένεια για να τα κρατήσουν κοντά τους και υπό τον έλεγχό τους. Συνήθως, διευρύνουν την τακτική τους στην απομόνωση από ενδιαφέροντα και χόμπι.
5. Χρήση απειλών, εκφοβισμού και χειρισμού
Μπορεί να χρησιμοποιηθούν απειλές ή εκφοβισμός για τον έλεγχο του παιδιού όταν αυτό προσπαθεί να αντισταθεί ή να αρνηθεί να υποκύψει στη θέλησή της. Να χρησιμοποιούνται χειριστικές τακτικές ή συναισθηματικοί εκβιασμοί για να κάνει το ίδιο το παιδί της υποχείριο.
6. Διαστρέβλωση της πραγματικότητας
Πόσο εύκολα μια τέτοια μητέρα μπορεί να κάνει το παιδί της να αμφισβητήσει την κρίση του για την πραγματικότητα. Συνήθως, χρησιμοποιεί το ρήμα «φαντάζεσαι» ή «θυμάσαι λάθος».
7. Υπονόμευση της αυτοπεποίθησης
Όταν ο στόχος είναι να πετύχει την εξάρτηση, μια συναισθηματικά κακοποιητική μητέρα θα προσπαθεί να καλλιεργήσει την προσκόλληση, υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη και την αυτοπεποίθηση προς τον εαυτό μας. Έτσι, είναι βέβαιο πως θα επικρίνει επιτεύγματα, επιτυχίες στο σχολείο μέχρι το σημείο που θα πείσει πως δεν μπορούμε να πετύχουμε τίποτα μόνοι μας.
8. Απρόβλεπτη συμπεριφορά και συναισθηματικές μεταπτώσεις
Μια τέτοια μητέρα φάσκει και αντιφάσκει. Μπορεί τη μια μέρα να είναι στοργική και να δείχνει αγάπη και την επόμενη θυμό και έχθρα χωρίς κανένα λόγο.
9. Έλλειψη ενσυναίσθησης
Συνήθως, μια κακοποιητική μητέρα είναι ιδιαίτερα εγωκεντρική, αδυνατεί να βάλει τον εαυτό της στη θέση του παιδιού της, να δείξει συμπόνια ή να κατανοήσει τις ανάγκες του. Συχνά, καταλήγει να βλέπει αυτές τις ανάγκες ως μέσο επιβολής του παιδιού στην ίδια.
10. Μνησικακία
Μια κακοποιητική μητέρα μπορεί να διαιωνίζει κρατώντας «συναισθηματικά όμηρο» το ίδιο της το παιδί με πράγματα που έγιναν στο παρελθόν μόνο και μόνο για να θρέψει ενοχές. Μπορεί να δείχνει απρόθυμη να ξεχάσει περιστατικά που έγιναν μέρες, μήνες ή και χρόνια πριν.
Σημαντικό είναι μεγαλώνοντας, να καταλήξουμε πως ως παιδιά δεν είχαμε άλλη επιλογή. Να αναγνωρίσουμε την κακοποιητική συμπεριφορά της μητέρας μας και να την ονοματίσουμε. Να πειστούμε πως η ζωή μας αξίζει και πως η αξία μας δεν καθορίζεται από τις συμπεριφορές της μητέρας μας.
Ως ενήλικες, έχουμε την επιλογή να επιλέξουμε το είδος της σχέσης που επιτέλους εμείς θα ορίσουμε με τη μητέρα μας. Είναι σημαντικό να βάλουμε όρια και να είμαστε εντάξει με οποιαδήποτε απόφαση πάρουμε για το είδος της σχέσης μαζί της. Να οριοθετήσουμε τη σχέση ανάμεσα σε μας τη μητέρα μας και ίσως και την υπόλοιπη οικογένεια, αν κρίνουμε ότι δεν έχουμε στήριξη. Να δώσουμε στον εαυτό μας άδεια να θρηνήσει και να ξεσπάσει. Να ζητήσουμε βοήθεια και υποστήριξη, επαγγελματική, φιλική.
Το πιο σημαντικό όμως απ’ όλα, είναι να ενεργοποιήσουμε το παιδί που έχουμε μέσα μας. Εκείνο που η μητέρα μας ξέχασε και σ’ αυτό το παιδί να δώσουμε αγάπη, κατανόηση και υποστήριξη. Γιατί μέσα από αυτό, θα μάθουμε πώς να αγαπήσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Και αυτό είναι το μόνο που μας αξίζει.
Συντάκτης: Ταρασία Γεωργιάδου
