Σε όλους -ή σχεδόν σε όλους- έχει τύχει να έχουμε κολλήσει στα social παρακολουθώντας τη ζωή κάποιου αγαπημένου μας ή κι όχι, διασήμου. Μπορεί να δηλώνουμε θαυμαστές τους και να ξέρουμε τόσα πράγματα γι’ αυτούς, ίσως και περισσότερα απ’ όσα ξέρουμε για τους ίδιους τους φίλους μας. Αφήστε που χαιρόμαστε με τις χαρές τους και λυπόμαστε όταν τους βλέπουμε να στεναχωριούνται. Ζώντας λοιπόν την κατάσταση αυτή, νιώθουμε πως έχουμε ήδη αναπτύξει μια φιλία. Με μια σημαντική διαφορά. Εκείνοι δεν ξέρουν ποιοι είμαστε.
Στον κόσμο της ψυχολογίας το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «παρακοινωνική σχέση». Ένα είδος μονόπλευρης σχέσης που δημιουργείται από μια πλευρά κι εκδηλώνεται με συναισθηματικό ενδιαφέρον και σπατάλη χρόνου προς ένα άλλο άτομο το οποίο όμως δε γνωρίζει ότι υπάρχουμε. Ο όρος δεν είναι πρόσφατος καθώς πρωτοχρησιμοποιήθηκε στη δημοσίευση ενός άρθρου δύο ερευνητών το 1956, στο οποίο παρατηρούσαν τις σχέσεις που είχαν αναπτυχθεί μεταξύ κοινού κι αστέρων της τηλεόρασης και του κινηματογράφου. Άλλωστε, κάπως έτσι ξεκίνησε το φαινόμενο με τη λατρεία στις τηλεοπτικές περσόνες. Στην πορεία κι ενώ οι συνθήκες έχουν αλλάξει, οι σχέσεις αυτές συμβαίνουν μεταξύ ατόμων και των αγαπημένων τους bloggers, instagramers, influencers ή gamers.
Το φαινόμενο των παρακοινωνικών σχέσεων εκτινάχθηκε την περίοδο της πανδημίας καθώς οι κοινωνικές αποστάσεις και οι απαγορεύσεις μάς έκαναν να αλληλοεπιδρούμε περισσότερο με όλους αυτούς τους εικονικούς «φίλους» μας, παρά με τους πραγματικούς. Το ερώτημα που δημιουργείται και μας προβληματίζει είναι αν είναι υγιής μια παρακοινωνική σχέση και πόσο επιδρά στη ζωή μας.
Κατά γενική ομολογία ναι είναι απόλυτα φυσιολογικές, καθώς όλοι λειτουργούμε μέσα σε κοινωνικά πρότυπα και φυσικά μας αρέσει να νιώθουμε φλικά προσκείμενοι σε άλλους ανθρώπους, ακόμη κι αν δε μας γνωρίζουν. Πολλές φορές αυτές οι μορφές σχέσεων έχουν περισσότερα θετικά στοιχεία από αρνητικά, δεδομένου πως αντλούμε έμπνευση κι ιδέες. Ένας αθλητής π.χ. γίνεται έμπνευση για μια υγιή ζωή, ένας τραγουδιστής ή ένας επιχειρηματίας μπορεί να μας πείσει πως όλα είναι εφικτά κυνηγώντας τα όνειρά μας.
Μεταξύ των θετικών, συμπεριλαμβάνεται επίσης κι η αίσθηση ασφάλειας των κοινωνικά αποξενωμένων ανθρώπων, καθώς αυτές οι σχέσεις δεν κινδυνεύουν με απόρριψη. Έτσι, άνετα, όσοι είναι ντροπαλοί ή ανασφαλείς, αισθάνονται ασφαλείς. Στην αντίθετη, σου δίνουν τη δυνατότητα -αν είσαι αρκετά κοινωνικός- να αναπτύξεις αλληλεπίδραση με άτομα που βρίσκονται στην ίδια με εσένα κατηγορία αποκτώντας κοινωνική μάθηση.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017 στο Frontiers in Psychology και στην οποία ζητήθηκε από 150 νέους νεαρής ηλικίας 15 ετών να προσδιορίσουν ένα διάσημο άτομο που τους αρέσει, εξετάστηκε ο τρόπος και ο τύπος των ατόμων που επιλέχθηκαν. Οι έφηβοι επέλεξαν προσωπικότητες σημαντικές από κάθε κατηγορία, που τους έλκυαν, αλλά και που θεωρούσαν ότι τους έμοιαζαν. Η μελέτη απεφάνθη πως οι παρακοινωνικές σχέσεις μπορεί να βοηθήσουν τους νέους να σχηματίσουν την ταυτότητά τους και να αναπτύξουν αυτονομία με βάση τα πρότυπα που επέλεξαν.
Στην πραγματικότητα είναι μια ακίνδυνη σχέσημέσα στην οποία δε χάνουμε την κοινωνικότητά μας, αποκτούμε περισσότερο σύνδεση και φυσικά δε γεμίζουμε κανένα κενό. Αν με ρωτάτε, προσωπικά έχω νικήσει την αυπνία μου έχοντας μια τέτοια παρακοινωνική σχέση.
Έχουν εντοπιστεί καθώς σε όλους τους κανόνες υπάρχουν κι οι εξαιρέσεις, σημάδια πως μια παρακοινωνική σχέση μπορεί να είναι καταστροφική όταν αναπτύσσεται μια καταδιωκτική μανία ή αν περνάμε τόσο πολύ χρόνο μαζί της, έχοντας ξεχάσει την υπόλοιπη ζωή μας. Σ’ αυτές τις σχέσεις δε δίνουμε ποτέ προτεραιότητα έναντι των πραγματικών. Δεν αναιρούμε τους φίλους μας και την οικογένειά μας και δεν ξεχνάμε πως είναι μια μονόπλευρη σχέση, την οποία μόνο εμείς έχουμε αναγάγει σε σχέση. Δεν απομονωνόμαστε σταματώντας να ασχολούμαστε με τους γύρω μας και τους αγαπημένους μας και τέλος -σε καμία περίπτωση- δεν εξαρτόμαστε από όλα όσα μαθαίνουμε ή ακούμε από τους φίλους των παρακοινωνικών μας σχέσεων, φτάνοντας στο σημείο να ξεχνάμε τη δική μας προσωπικότητα και να χάνουμε τα πιστεύω μας.
«Μέτρον άριστον» έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι κι αυτό κρατάμε, έχοντας δημιουργήσει μια παρακοινωνική σχέση. Και τώρα, θα μου επιτρέψετε, καθώς ξεκινάει το podcast της κολλητής μου, Μαρίας Σολωμού.
Πηγή φωτογραφίας: ladylike
Συντάκτης: Ταρασία Γεωργιάδου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
