Όταν ο Νίκος Καζαντζάκης έγραψε για την αγάπη

«Τι θα πει ευτυχία; Να ζεις όλες τις δυστυχίες. Τι θα πει φως; Να κοιτάς με αθόλωτο μάτι όλα τα σκοτάδια.»

Αν υπήρχε ένας λόγος να είμαστε περήφανοι που είμαστε Έλληνες, αυτός είναι ο Νίκος Καζαντζάκης. Γεννημένος το 1883 στο Ηράκλειο της Κρήτης, ενώ διδάχθηκε την Ιταλική και Γαλλική γλώσσα και γνώρισε τον Δυτικό πολιτισμό μέσα από τα ταξίδια και τα γράμματα. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Θεάτρου και με το Παγκόσμιο Βραβείο Ειρήνης. Αποτελεί τον πιο πολυδιαβασμένο και διάσημο Έλληνα συγγραφέα. Πέθανε στις 26 Οκτωβρίου του 1957 αφήνοντας πλούσιο έργο για τις επόμενες γενιές. Ήταν δημοσιογράφος, πολιτικός, συγγραφέας, μουσικός, ποιητής, φιλόσοφος, ένας πολυμήχανος και πολυπράγμων άνθρωπος. Αγαπούσε την πατρίδα, τους Έλληνες, την ζωή την ίδια. Αγαπούσε, όμως, και να μιλάει για πράγματα που οι υπόλοιποι σιωπούσαν. Ήταν ένας πραγματικός επαναστάτης, που κυνηγήθηκε από πολιτεία κι εκκλησία εξίσου αλλά ποτέ δε σταμάτησε να γράφει. Τον μίσησαν γιατί τόλμησε να παρουσιάσει τον Χριστό περισσότερο σαν άνθρωπο με πάθη και φόβους και του απαγόρευσαν την ταφή σε νεκροταφείο. Τελικά, θάφτηκε στην Τάπια Μαρτινέγκο, πάνω από τα βενετσιάνικα τείχη του Ηρακλείου (κι ίσως καλύτερα έτσι). Ο Καζαντζάκης έγινε ο Νίκος όλων των ανθρώπων και πέρασε στην αιωνιότητα.

Είχε βρει την αγάπη στην Ελένη του και μας έκανε την τιμή να μας διδάξει, κι εμάς τους απλούς ανθρώπους τι είναι η αγάπη, τι είναι αυτό το συναίσθημα για το οποίο μάχονται οι άνθρωποι. Αν τον ρωτούσες γι’ αυτό θα σου απαντούσε πως «δεν είναι συμπόνια μήτε καλοσύνη. Στη συμπόνια είναι δυο, αυτός που πονάει κι αυτός που συμπονάει. Στην καλοσύνη πάλι δυο, αυτός που δίνει και αυτός που δέχεται. Μα στην αγάπη είναι ένας, σμίγουν οι δυο και γίνονται ένα. Δεν ξεχωρίζουν. Το εγώ και το εσύ εξαφανίζονται. Αγαπώ θα πει χάνομαι.» (Ο Χριστός ξανασταυρώνεται)

Η αγάπη έχει δώσει πνοή σε ανιδιοτελείς και θαρραλέες πράξεις, στο όνομά της έγιναν πόλεμοι που άλλαξαν την ιστορία της ανθρωπότητας. Μέσα στα έργα του, αυτό το μοναδικό συναίσθημα, εκφράζεται σε όλες του τις μορφές. Από τη μάνα στο παιδί, μεταξύ των συντρόφων, από τον άνθρωπο στη φύση, στον θεό και στον ίδιο του τον εαυτό. Δίνει στον άνθρωπο μια ουσιαστική και πνευματική υπόσταση, δίνει στον θεό μια πιο απτή μορφή. Αγαπά τον Δημιουργό, το σύμπαν, τον άνθρωπο. Ο πιο γνωστός ήρωας του Καζαντζάκη, ο Ζορμπάς, πορεύεται με γνώμονα την αγάπη και παίρνει από τη ζωή ό,τι μπορεί να του προσφέρει. Όπως τον ήρωά του, έτσι και τον Νίκο, πολλές φορές οι άνθρωποι τον πλήγωσαν και τον απογοήτευσαν, όμως συνέχιζε να ελπίζει, γιατί έτσι είναι η αγάπη, γεμάτη ελπίδα και συγχώρεση. Γι’ αυτόν «άνθρωπος θα πει να πονάς, να αδικιέσαι, να παλεύεις και να μην το βάζεις κάτω.» Να συνεχίζεις να συγχωρείς και ν’ αγαπάς και να προσπαθείς να αλλάξεις εσύ τον κόσμο γύρω σου.

Μας έμαθε πως από τη στιγμή που «ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο και καταλήγουμε ξανά σ’ αυτή» ας κάνουμε το «μεταξύ φωτεινό διάστημα που λέγεται ζωή» λίγο πιο όμορφο. Είχε τη δύναμη να κοιτάξει στον ουρανό και να ψάξει για απαντήσεις, μέχρι που κατάλαβε πως «και στο πιο μικρό πετραδάκι και στο πιο ταπεινό λουλούδι και στην πιο σκοτεινή ψυχή, βρίσκεται εκεί ολάκερος ο Θεός». Επέλεξε τον πιο δύσκολο δρόμο και παρ’ όλο που η ζωή πολλές φορές του έριχνε εμπόδια, αυτός συνέχιζε πέρα από αυτά, γιατί ένιωθε πως ακόμα κι αν μπορούσε να κάνει έναν και μόνο άνθρωπο να αγαπήσει δυνατότερα και να σβήσει το μίσος και τη μαυρίλα της καρδιάς του, θα είχε πετύχει. Ήξερε πως «η καρδία του ανθρώπου έιναι ένα κουβάρι κάμπιες» και παρακαλούσε τον Χριστό να φυσήξει και να γίνουν πεταλούδες. Ώθησε τους ανθρώπους να μην απαρνιούνται τις εσωτερικές τους μάχες, ν’ αγαπούν και συμπορεύονται με τους δαίμονές τους, μέχρι να βγουν στο φως. Να «μην καταδέχονται να ρωτούν: Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;» αλά όπως και να έχει «να πολεμούν».

Έγραφε και μιλούσε για την αγάπη, με τη μορφή που θα άξιζε να τη ζούμε και να τη μοιράζουμε γύρω μας. Χωρίς να περιμένουμε ανταλλάγματα, χωρίς να θέλουμε αναγνώριση. Έλεγε «αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι εσύ» και πόσο δίκιο είχε; Μας έλεγε να μη βλέπουμε στους άλλους μόνο ασχήμια και δόλο, αλλά συναισθήματα που κι εμείς οι ίδιοι έχουμε νιώσει όπως αγάπη, φόβο, χαρά ή λύπη. Γιατί τελικά αυτή είναι η αξία της ζωής, να αγαπήσουμε και ν’ αγαπηθούμε γυμνοί, με μόνο ένδυμα την ψυχή μας και τίποτα άλλο.

Εν τέλει, μόνο υπομονή και επίμονη χρειάζεται για να κάνουμε αυτόν τον κόσμο λίγο πιο φωτεινό. Και μπορεί η παρακάτω φράση του να ειπώθηκε για τον αγώνα της Κρήτης, αλλά μέσα της κρύβει την πεμπτουσία της ζωής, του έργου και της διδαχής το Νίκου Καζαντζάκη: «Νιώθω σαν να χτυπάμε τα κεφάλια μας στα σίδερα. Πολλά κεφάλια θα σπάσουν. Μα κάποια στιγμή, θα σπάσουν και τα σίδερα.»

Πηγή φωτογραφίας