Φτιαχτήκαμε ή όχι για να ευχαριστούμε κι ακολουθούμε τους άλλους;

Βρέθηκα που λέτε πριν δύο μέρες στον οδοντίατρο να διαβάζω περιοδικά περιμένοντας τη σειρά για το ραντεβού μου- καμία ανησυχία μην έχετε, πέρασα απλώς για το μηνιαίο τσεκ απ. Περιμένοντας λοιπόν και μετροφυλλόντας ένα τυχαίο περιοδικό εκείνο το απόγευμα, έπεσα πάνω σε ένα άρθρο το οποίο απαριθμούσε τα πιο hot και in μπαράκια τα οποία θα έπρεπε οπωσδήποτε να επισκεφτείς αυτό το καλοκαίρι. «Αν θέλεις κι εσύ να είσαι στη μόδα όπως κι οι υπόλοιποι τότε πρέπει αυτό το καλοκαίρι να χαρείς τις διακοπές σου στα πιο κάτω μπαράκια» έγραφε ο τίτλος πιέζοντάς σε με το δικό του τρόπο σώνει και καλά να θέλεις να πας εκεί. Το τρομακτικό βέβαια δεν ήταν μόνο ο τίτλος μα το γεγονός ότι έπιασα τον εαυτό μου για λίγα λεπτά να θέλει να είναι στη μόδα και να πάει σε εκείνα τα μπαράκια που πάνε όλοι.

Αν το καλοσκεφτείς, πολύ συχνά συχνάζουμε σε εκείνους τους χώρους όπου είναι «στη μόδα». Όχι γιατί πραγματικά το θέλουμε ή επειδή μας αρέσει, μπορεί και να βαριόμαστε θανάσιμα πολλές φορές, αλλά θέλουμε να μοιάζουμε και να ακολουθούμε το πλήθος. Ίσως πάλι να είμαστε προγραμματισμένοι και φτιαγμένοι έτσι, που να μας είναι πιο εύκολο να ακολουθούμε το πλήθος χωρίς πολλά πολλά, αντί για τις πραγματικές μας επιθυμίες και θέλω. Το θέμα δεν είναι εντούτοις τόσο επιφανειακό που να περιλαμβάνει μόνο τα μπαράκια και τα εστιατόρια, μα η αγελαία συμπεριφορά και σκέψη έχει ρίζες πολύ βαθιές και συνδέεται με πολλές από τις συμπεριφορές μας.

Η αγελαία συμπεριφορά ή αλλιώς η ψυχολογία της αγέλης, έχει να κάνει με τον τρόπο εκείνο όπου κινείται, δραστηριοποιείται και συμπεριφέρεται μια ομάδα ανθρώπων οι οποίοι με τη σειρά της κινείται, δραστηριοποιείται και συμπεριφέρεται όπως άλλοι. Ο όρος αυτός εξηγεί το πώς ο άνθρωπος πολλές φορές παρασύρεται σε συμπεριφορές και καταστάσεις τις οποίες δεν επέλεξε συνειδητά, αλλά απλώς και μόνο επειδή ακολουθεί το πλήθος, αλλιώς την αγέλη του. Όπως τα ζώα ακολουθούν την αγέλη τους για να μπορέσουν να επιβιώσουν, έτσι κι ο άνθρωπος σε αρκετές περιπτώσεις της ζωής του ακολουθεί την αγέλη και μιμείται το πλήθος για να μπορέσει με τη σειρά του να επιβιώσει. Μέσα λοιπόν από τα ένστικτα αυτά καταφέρνει πολλάκις να μπλέκεται σε καταστάσεις που ίσως και να μη θέλει, να πηγαίνει σε μέρη που να μην τον πολύ ενδιαφέρουν ή και ακόμα να συμπεριφέρεται με τρόπο που δεν πηγάζει από δική του ανάγκη. Κι αφού λοιπόν πέφτουμε στην τάση αυτή να μιμούμαστε το κοινωνικό σύνολο χωρίς σκέψη συμμορφωνόμαστε ή αντιδρούμε μαζί με τους υπόλοιπους.

Το να έχει κάποιος τη ψυχολογία της αγέλης ή να δρα σύμφωνα με το ευρύτερο πλήθος δεν είναι πάντα κάτι αρνητικό. Ο Γάλλος μαθηματικός Marquis de Condorcet, μέσα από έρευνες του, απέδειξε ότι η συμπεριφορά της αγέλης μπορεί να οδηγήσει στην επίτευξη σωστών πράξεων. Από την άλλη όμως, όσο εύκολο είναι να «μιμηθούμε» το σωστό, άλλο τόσο εύκολο είναι να κάνουμε και το λάθος. Κι όταν γράφω εδώ λάθος, δε μιλάω για κάτι συγκεκριμένο αλλά για εκείνο που ο κάθε ένας ξεχωρίζει ως σωστό και λάθος με τα δικά του προσωπικά κριτήρια. Θέλοντας και μη, επηρεαζόμαστε και πέφτουμε όλοι άθελά μας θύματα στον κύκλο αυτό της αγελαίας συμπεριφοράς.

Πόσες φορές βγήκες για καφέ κι επέλεξες να πας σε ένα μαγαζί όπου θα πάει ο περισσότερος κόσμος; Πόσες φορές μπήκες σε πολιτικές, κοινωνικές κι άλλες συζητήσεις και πριν μιλήσεις ή σκεφτείς πήρες το μέρος του πλήθους; Και δεν το κάνεις μόνο εσύ, το κάνω κι εγώ και όλοι μας γιατί είμαστε προγραμματισμένοι να ακολουθούμε την «αγέλη» μας για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Η ανάγκη μας να νιώθουμε ασφαλής, να μην μπαίνουμε σε συγκρούσεις και να αισθανόμαστε ότι ανήκουμε σε ένα σύνολο πηγάζει από πολύ παλιά χρόνια μέσα μας, πράγμα που δεν είναι απαραίτητα κακό. Το σφάλμα μας όμως δεν έχει να κάνει με την ανάγκη μας αυτή, αλλά με το γεγονός ότι κάποιες φορές μπορεί να διαφωνούμε, να συγκρουόμαστε και να μη συμπάσχουμε με καταστάσεις μα και πάλι να ακολουθούμε το πλήθος μήπως και βρεθεί κάποιος από το ίδιο το πλήθος να μας ρωτήσει γιατί.

Στο βιβλίο του «Σκέψου σαν μοναχός» ο Jay Shetty αναλύει το γεγονός αυτό λέγοντας ότι είμαστε όντα που θέλουν υποσυνείδητα να συμφωνούν και να ευχαριστούν τους άλλους γιατί ο εγκέφαλός μας προτιμάει να χαλαρώνει μέσα στην ομοφωνία παρά μέσα στη διαφωνία. Από μικρές συμπεριφορές όπως είναι τα μπαράκια που θα επισκεφθούμε μέχρι βαθιές συζητήσεις που θα εκφράσουμε τη γνώμη μας -έτσι θεωρούμε τουλάχιστον- η ψυχολογία της αγέλης μάς ακολουθεί παντού. Κι έτσι προχωράμε με την αγελαία συμπεριφορά, χωρίς πραγματικά να σκεφτόμαστε, να αναθεωρούμε και κάπου κάπου να σταματάμε για να δούμε αν αυτό που κάνουμε ευχαριστεί πραγματικά εμάς ή τους άλλους. Έτσι, επειδή θέλουμε να ζούμε με ήσυχο μυαλό!

Η ψυχολογία της αγέλης έρχεται εκεί όπου ίσως να μην έχουμε μια εμπεριστατωμένη άποψη σε κάποιο θέμα, εκεί όπου δεν έχουμε τη διάθεση να διαφωνήσουμε αλλά και την ώρα εκείνη που θα νιώσουμε ότι μένουμε εκτός επειδή τα δικά μας θέλω και αξίες δε συνάδουν με εκείνα των άλλων. Αυτόματα επομένως ακολουθούμε την αγέλη μας για να έχουμε ήσυχο μυαλό και να αισθανόμαστε ότι ανήκουμε. Άλλωστε είναι πολύ δύσκολο να καταφέρεις να μην ανήκεις πουθενά παρά μόνο στον εαυτό σου! Κάποιοι το έχουν καταφέρει, εσύ;