Τι είναι το φαινόμενο Στρέιζαντ που μας κάνει να θέλουμε «το απαγορευμένο»

Φαινόμενο Στρέιζαντ ή αλλιώς το κοινωνικό φαινόμενο που μας αποδεικνύει η λαϊκή ρήση «Λατρεμένο το απαγορευμένο». Είναι φορές που όσα μας κρύβονται είναι κι αυτά που μας γίνονται εμμονή κι ανυπομονούμε να τ’ ανακαλύψουμε ή να πληροφορηθούμε για ό,τι τα αφορά. Ίσως κι ο μύθος που δημιουργείται γύρω από τα μυστικά και τ’ απαγορευμένα να μας ελκύει σθεναρά λόγω μιας αόριστης αξίας που υποβόσκει μέσα τους. Καμιά φορά, όμως, η προσπάθεια ν’ αποκρύψουμε κάτι, είναι κι αυτή που οδηγεί στη διάδοσή του, καθώς ο κόσμος απολαμβάνει διαχρονικά να εισχωρεί στα άβατα μονοπάτια, ακόμα κι αν πρέπει να έρθει αντιμέτωπος με διάφορα κωλύματα. Κάπως έτσι έγινε και στην περίπτωση της γνωστής ηθοποιού Μπάρμπαρα Στρέιζαντ πίσω στο μακρινό 2003, όπου κι έδωσε επώνυμο σ’ ένα κοινωνικό φαινόμενο.

Προ μιας εικοσαετίας, πίσω στο 2003, ο φωτογράφος Κένεθ Άντελμαν αποθανάτισε με το φωτογραφικό του φακό μεγάλο μήκος των ακτών της Καλιφόρνια και δημοσίευσε το έργο του σε μια ιστοσελίδα που καταπιάνεται με την τέχνη της φωτογραφίας, έχοντας ως σκοπό να γνωστοποιήσει στο ευρύ κοινό τη διάβρωση της παραλίας (Bovary, 2021). Οι πάνω από 12.000 εναέριες λήψεις που τράβηξε τον οδήγησαν στο μπλέξιμο με τη Μπάρμπαρα Στρέιζαντ, με την ηθοποιό να καταθέτει μήνυση τόσο στον φωτογράφο όσο και στην ιστοσελίδα pictopia.com που έκανε την ανάρτηση. Ανάμεσα στις φωτογραφίες υπήρχε και μια λήψη που απεικόνιζε μια έπαυλη της ηθοποιού στο Μαλιμπού κι η Μπάρμπαρα Στρέιζαντ το θεώρησε παραβίαση της ιδιωτικής της ζωής, οπότε κι επιθυμούσε να αποτρέψει την περαιτέρω διάδοση της φωτογραφίας.

Η ηθοποιός επικαλούμενη την εισβολή στην προσωπική της ζωή προχώρησε διεκδικώντας 10 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία  -όπως δήλωνε- θα δώριζε για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Το αίτημά της, ωστόσο δεν έγινε αποδεκτό και μάλιστα οδήγησε στα αντίθετα αποτελέσματα απ’ αυτά που προσδοκούσε. Η μήνυσή της έγινε πρώτο θέμα στις ειδήσεις της εποχής κι έτσι πολλοί κινήθηκαν προς την ιστοσελίδα για ν’ ανακαλύψουν αυτή τη φωτογραφική απαθανάτιση. Μόνο τον πρώτο μήνα προβολής, η φωτογραφία είχε 500.000 επισκέπτες, νούμερα εξωφρενικά μεγάλα για το 2003. Η φωτογραφία της έγινε, όπως θα λέγαμε σήμερα, viral, αξίζοντας να σημειωθεί πως τότε δεν υπήρχαν τα social media.

Όλες οι ενέργειες της ηθοποιού ν’ αποκρύψει τη φωτογραφία που απεικόνιζε ένα κομμάτι του ιδιωτικού της βίου και της περιουσίας αποδείχτηκαν μάταιες και μάλιστα συνέβαλαν θετικά ως προς τη διάδοσή της. Σχεδόν άπαντες είχαν δει την πολυσυζητημένη φωτογραφία κι η φήμη της ηθοποιού είχε υποστεί πλήγμα. Η περίπτωση αυτή βάπτισε το κοινωνικό φαινόμενο «Streisand Effect». Το φαινόμενο Στρέιζαντ κάνει λόγο για το πώς η προσπάθεια καμιά φορά ν’ αποκρύψεις κάτι μπορεί να είναι η αιτία της ευρείας γνωστοποίησής του. Όταν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πως κάτι είναι μυστικό και συνεπώς κι απαγορευμένο γι’ αυτούς, εξιτάρονται παραπάνω για να το ανακαλύψουν.

Ίσως το ενδιαφέρον για γνώση και το μυστήριο μιας κρυμμένης πληροφορίας να είναι δυο ποσά ανάλογα και να προχωρούν αγκαζέ. Από την άλλη, μπορεί να παίζει ρόλο κι η αξία που, καμιά φορά προσδίδουμε σ’ όσα δε γνωρίζουμε ή σ’ όσα έχουν πρόσβαση λίγοι. Όταν ανήκεις σ’ αυτούς τους λίγους που ξέρουν ή καρπώνονται κάτι που οι πολλοί αγνοούν ή δεν τους επιτρέπεται, ανήκεις σε μια ελίτ, για πολλούς ελκυστική. Το ξένο είναι πάντα πιο γλυκό, όπως και το απαγορευμένο και μάλλον αυτή είναι κι η αιτία που κι η λογοκρισία -τις περισσότερες φορές- αστοχεί και νικιέται.