Βενετσιάνικη, αιγυπτιακή κι άλλα 3 είδη μάσκας για να είσαι ψαγμένος αύριο

Κι όμως, έφτασε η μέρα που οι μάσκες πέφτουν για ν’ ανέβουν άλλες. Άλλη μια Κυριακή αποκριάς ξημερώνει κι ο κόσμος είναι έτοιμος να ξεχυθεί στους δρόμους φορώντας ό,τι πιο αλλόκοτο μπορεί να σκεφτεί- όσο πιο τρελό, τόσο πιο καλά. Ξαφνικά είμαστε όλοι τρελοί, παιδιά, ονειροπόλοι, φευγάτοι, ελεύθεροι, καθώς πίνουμε αρκετά, γελάμε δυνατά και χορεύουμε ή ακόμα και φλερτάρουμε μ’ έναν σέξι πιγκουίνο ή με μια κακιά μάγισσα. Αλλάζουμε κι είναι αποδεκτό, φοράμε ό,τι θέλουμε κι αυτό σχεδόν επιβάλλεται. Ακόμα κι εάν δεν είσαι ιδιαίτερα φανατικός οπαδός των αποκριών έστω μια μάσκα θα τη φορέσεις για να μην είσαι εντελώς εκτός κλίματος.

Έχετε σκεφτεί ποτέ όμως πως και η μάσκα -πέρα από τον γνωστό τοίχο που μαθαίνουμε στο σχολείο- έχει κι αυτή τη δική της ιστορία;

Από πού έχει ρίζες άραγε η λέξη «μάσκα»; Η ετυμολογία της προέρχεται από το λατινικό «masca», το οποίο σημαίνει προσωπίδα κι όσοι επιλέγουν να τη χρησιμοποιούν, οι λεγόμενοι «μασκαράδες», ορίζονται ως προσωπιδοφόροι ή μεταμφιεσμένοι της αποκριάς, ενώ σε μια λίγο πιο σκοτεινή ερμηνεία του όρου χαρακτηρίζεται έτσι κάποιος απατεώνας.

Την ευθύνη για τη δημιουργία και τη χρήση των μασκών φαίνεται να φέρει η ανάγκη των ανθρώπων ν’ αποκρύψουν ορισμένες φορές την ταυτότητά τους προσεγγίζοντας μια διαφορετική προσωπικότητα. Οι μάσκες έχουν αποδείξει μέσα από το πέρασμα των αιώνων πως έχουν καταλάβει την ανθρωπότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, έχοντας διαχρονική αξία. Ανάλογα με τη χρονολογική περίοδο που τη συναντάμε, αποκτά διαφορετική εμφάνιση, συμβολισμό και χρήση.

Μάσκες συναντάμε πολλές φορές σε διάφορες θρησκευτικές τελετές με χαρακτηριστικό παράδειγμα να αποτελούν οι αφρικανικές μάσκες που έχουν συνδεθεί σε σημαντικό βαθμό με την καθημερινότητα των αυτοχθόνων λαών. Οι ντόπιοι επιλέγουν να τις χρησιμοποιούν σε τελετές ενηλικίωσης ή παράκλησης των διάφορων θεοτήτων τους για εξευμενισμό ή για καλές σοδειές. Τις θεωρούν ιερές και έχουν την πεποίθηση ότι μέσα από τη χρήση τους αποκτούν υπερφυσικές δυνάμεις. Είναι ξυλόγλυπτες και διακοσμημένες με ποικίλα υλικά όπως χάντρες.

Άλλη μια μορφή μάσκας θεωρείται η νεκρική, η οποία χρησιμοποιήθηκε από διάφορους πολιτισμούς. Οι μάσκες αυτές έχουν ως σκοπό να προστατέψουν τον νεκρό από διάφορα κακοήθη πνεύματα και να του επιτρέψουν την επικοινωνία με το συμπαντικό πνεύμα παρέχοντας του έτσι ένα ασφαλέστερο ταξίδι για τον άλλον κόσμο. Εξαιρετικά  φημισμένη και πρωταγωνίστρια των νεκρικών μασκών αυτή του Φαραώ Τουταγχαμών της Αρχαίας Αιγύπτου.

Οι μάσκες είχαν σημαντική αξία και κατά την αρχαία Ελλάδα, καθώς χρησιμοποιούνταν στις Διονυσιακές εορτές, τα λεγόμενα προσωπεία, και είχαν σημαντικό ρόλο στο θέατρο της εποχής. Αρχικά ήταν απλές από άχρωμο λινό ύφασμα και με το πέρασμα του χρόνου εξελίχθηκαν έχοντας περισσότερο χρώμα και προσεγγίζοντας την εμφάνιση ενός προσώπου. Εδραιώθηκαν από τον Θέσπη τον 6^Ο π. Χ αιώνα στο Αττικό Θέατρο.

Μια άλλη πολύ χαρακτηριστική κι ιδιαίτερα γνωστή θεωρείται η βενετσιάνικη μάσκα. Πρωτοεμφανίστηκε στη Βενετία κατά την περίοδο του Μεσαίωνα και συνδέθηκε με την απόκρυψη διάφορων σκανδάλων και παράνομων δραστηριοτήτων και γι’ αυτό απαγορεύτηκε σταδιακά και νομοθετικά η χρήση της δημόσια. Ωστόσο, τις απολαμβάνουμε στα πολύ ιδιαίτερα και ξακουστά βενετσιάνικα καρναβάλια. Οι βενετσιάνικες μάσκες θεωρούνται αριστουργήματα τέχνης, είναι χειροποίητες  και φτιάχνονται από πεπιεσμένο χαρτί, πορσελάνη ή δέρμα και διακοσμούνται με πολύχρωμα και όμορφα φτερά ή με πολύτιμους λίθους.

Τέλος, υπάρχουν και οι μάσκες της Αποκριάς όπως του περίφημου Halloween ή του Ρίο ή του δικού μας καρναβαλιού της Πάτρας ή της Ξάνθης κ.α. Αυτές οι μάσκες είναι άλλοτε χαρούμενες ή τρομακτικές, εντυπωσιακές, αστείες, πολύχρωμες, με φτερά πούλιες. Απεικονίζουν πρόσωπα γνωστά της επικαιρότητας ή κι όχι, μας δίνουν τη δυνατότητα να προσεγγίσουμε μια άλλη ηλικία ή ένα διαφορετικό φύλο από το δικό μας ή ακόμα και ν’ αποκτήσουμε μια μορφή κάποιου ζώου. Τις μάσκες των καρναβαλιών τις αγαπάμε ιδιαίτερα από παιδιά καθώς αποτελούν πηγή διασκέδασης. Όποια μάσκα κι αν επιλέξει κάποιος εκείνη τη μέρα είναι μια μικρή ένδειξη ότι ανήκει κι αυτός στο λεγόμενο απελευθερωτικό κλίμα των καρναβαλιών.

Μ’ αυτά τα λίγα παραδείγματα αποδεικνύεται ότι η μάσκα έχει διαχρονική και διαπολιτισμική αξία. Χρησιμοποιείται σε βάθος χρόνου από διάφορους πολιτισμούς για την κάλυψη κοινωνικών, θρησκευτικών και διαφόρων άλλων τελετών. Επίσης, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια ιδιαίτερη μορφή τέχνης με πολύ ενδιαφέρον για μελέτη, καθώς και ν’ αποτελέσει πηγή έμπνευσης.

Τι περιμένετε λοιπόν; Αρπάξτε μια οποιαδήποτε μάσκα. Όποια μορφή θέλετε. Ξημερώνει Κυριακή της Αποκριάς κι όλα είναι αποδεκτά κι αρεστά. Θέλετε τελετουργική για να νιώσετε ότι ξαφνικά ανήκετε σε κάποιον άλλον πολιτισμό; Νεκρική; Ζωή σε λόγου μας. Προσωπεία για να τιμήσουμε και τους αρχαίους ημών προγόνους μας; Φαντασμαγορική βενετσιάνικη; Ή μήπως μια χαρακτηριστική καρναβαλική; Όποια κι αν επιλέξετε, κοιτάξτε να τη χαρείτε και να διασκεδάσετε με την καινούργια σας για λίγες ώρες προσωπικότητα. Σας αφήνω. Πάω να επιλέξω τη δικιά μου μάσκα. Τα λέμε στο καρναβάλι!