ADHD: «Η αντίληψή μου είναι διαφορετική από τη δική σου»

Ο Stephen Tonti είναι σκηνοθέτης. Και συγγραφέας. Ηθοποιός, ντράμερ, δύτης, ποδοσφαιριστής, φυσικός, ορειβάτης, dj, ταχυδακτυλουργός και το Μάιο του 2012 του ζητήθηκε να φτιάξει δυο χρονόμετρα που είχαν σταματήσει να δουλεύουν. Έτσι μας συστήνεται ο Stephen και όλα όσα αναφέρει αλλά κι ακόμα περισσότερα, ισχύουν. Ο Stephen έχει ADHD: Attention Deficit Hyperactivity Disorder, ή αλλιώς, Ελλειμματική Προσοχή και Υπερκινητικότητα.

Ο Stephen είναι ένα από τα πολλά παιδιά, που πλέον ως ενήλικες, μας εξηγούν πώς είναι η καθημερινότητα μέσα στο μυαλό ενός ατόμου με ADHD. Ξεκινώντας από τον ορισμό, συναντάμε το πρώτο λάθος. «Deficit». Δηλαδή έλλειμμα. Που σημαίνει πως κάτι λείπει από τον εγκέφαλο εκείνου του ατόμου. Λείπει σε σχέση με ποιον; Ποιος αποτελεί το τέλειο παράδειγμα εγκεφάλου κι έτσι βγήκε αυτό το συμπέρασμα; Δεν έχουν ελλειμματική προσοχή, απλώς διαφορετικό τρόπο αντίληψης.

Πολλές φορές θα ακούσατε δασκάλους να λένε «δεν τα παίρνει τα γράμματα», «δε μπορεί να συγκεντρωθεί», «είναι ζωηρός», «δεν υπακούει», «δεν μπορεί να κάτσει ακίνητος». Όχι. Απλώς, ίσως, έχει ADHD. Γι’ αυτό την ώρα που θα κάθεται σε μια καρέκλα, δε θα ακούει εσένα που είσαι απέναντί του και διδάσκεις το μάθημα, κύριε καθηγητά. Θα βλέπει πίσω σου, θα χαζεύει έξω απ’ το παράθυρο γιατί έτυχε να περνά μια γάτα, να πηδά πάνω από κάτι δέντρα και ταυτόχρονα μια μέλισσα να μπαίνει μέσα στην τάξη. Το βλέμμα του θα ακολουθήσει τόσο γρήγορα αυτό που συμβαίνει γύρω από σένα κι έτσι όχι, λυπάμαι, αλλά δε θα ακούει εσένα. Γιατί λοιπόν, η αντίληψη αυτού του ανθρώπου να θεωρείται κατώτερη απ’τη δική σου;

Υπάρχει η λάθος θεωρία, ότι ένα άτομο που έχει ADHD δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί. Όχι, δυσκολεύεσαι να συγκεντρωθείς εσύ που έχεις στο μυαλό σου κάτι άλλο εκείνη τη στιγμή, ο άλλος που έχει κουραστεί και ένας τρίτος που ίσως νυστάζει. Αυτός που έχει ADHD χρειάζεται απλώς πιο έντονα ερεθίσματα. Πρέπει να του ενεργοποιήσεις περισσότερα εγκεφαλικά νεύρα για να σου δώσει σημασία. Για να έχεις την αμέριστη προσοχή του. Όταν κι εάν το καταφέρεις αυτό, τότε όχι απλά θα συγκεντρωθεί, αλλά θα περιορίσει τις σκέψεις του σε εκείνο το μοναδικό πράγμα και θα δώσει το 100% του.

Κι έτσι αφού οι πλείστοι θεωρούμε πως το ADHD είναι πρόβλημα, προσπαθούμε να το ξεφορτωθούμε. Ξεχνώντας φυσικά, πως δεν είναι ένα απλό κρυολόγημα που θα περάσει με παυσίπονα και αντιπυρετικά. Πώς; Εδώ είναι που οι πρωτοβουλίες των «κανονικών», των «φυσιολογικών», έρχονται για να παρέμβουν στην αντίληψη ενός άλλου ανθρώπου. Χωρίς ουσιαστικά να έχουν κανένα δικαίωμα.

Η χημική παρέμβαση και τα φάρμακα εισάγονται στην εξίσωση και τα αποτελέσματα είναι τουλάχιστον ντροπιαστικά. Γι’ αυτόν, φυσικά, που το προωθεί. Τι παίρνουμε εάν προσθέσουμε ένα παιδί με έναν εγκέφαλο που υπερ-λειτουργεί και κάποιες χημικές παρεμβάσεις; Η απάντηση είναι απλή. Καταλήγουμε όχι απλά να μη λύνουμε το «πρόβλημα», να μην ξεφορτωνόμαστε το ADHD του, αλλά να το βάζουμε σε κάποιου είδους κώμα. Να το ναρκώνουμε στην ουσία για να ’χουμε εμείς την ησυχία μας και να θεωρούμε πως έτσι ηρεμεί.

Πίσω απ’ τη φαρμακευτική χορηγία κι όταν πέσει η κουρτίνα της καταπράυνσης και της προσπάθειας να τιθασεύσουμε ένα μυαλό που αδυνατεί να μπει σε νόρμες, κρύβονται η κατάθλιψη, οι ακραίες αντιδράσεις, ο τρόμος. Δεν μπορούμε όμως να τα δούμε όλα αυτά. Ξέρετε γιατί; Γιατί του ‘χουμε ναρκώσει το μυαλό. Του ‘χουμε βάλει χειροπέδες στον εγκέφαλο και δεν μπορεί να αντιδράσει. Σκεφτείτε να σας έδεναν τα εγκεφαλικά σας κύτταρα, να σας τα κολλούσαν πάνω στην επιφάνεια του κρανίου σας, έτσι που να μην μπορούσαν να λειτουργήσουν, να κάνουν αυτό για το οποίο υπάρχουν μέσα στο κεφάλι σας. Έτσι νιώθει ένας άνθρωπος που του δίνεις χάπια για να «ηρεμήσει» το μυαλό του. Για να μην κάνει τη δουλειά του, να μη λειτουργεί. Αυτό που είναι προορισμένο να κάνει στην ουσία.

Ο Stephen συνεχίζει και εξηγεί ότι η οικογένεια αποτελεί καταλυτικό παράγοντα στην πορεία της ζωής ενός παιδιού με ADHD. Ο ίδιος, στάθηκε τυχερός, καθώς ο πατέρας του, όταν ο δεκατετράχρονος γιος του τού ζήτησε αεροσυμπιεστή, αυτός του τον αγόρασε. Και παρέμεινε δίπλα του σε κάθε εμμονή του. Κι ο Stephen περνούσε υπέροχα με το νέο του παιχνίδι. Σε άλλες περιπτώσεις όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο ευχάριστα. Τα σχολεία δεν είναι τόσο δεκτικά και οι γονείς δεν είναι αρκετά ενημερωμένοι.

Παρουσιάζει το παράδειγμα του συγκατοίκου του, του Adam. Μεγαλωμένος σε πολύ κοντινή περιοχή από εκείνον κι όμως πήγαινε σε ένα σχολείο με πολύ διαφορετικούς κανόνες. Που όταν ο μαθητής δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί, οι τιμωρίες ήταν πολύ πιο αυστηρές. Όταν έχεις ADHD, εξηγεί, σου χορηγούν αμφεταμίνες κι απλά περιμένουν. Κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί. Μπορεί να οδηγήσουν σε κρίση, μπορεί να σε κάνουν πιο ήρεμο, μπορεί να επιτεθείς στους ανθρώπους γύρω σου. Όταν ο Adam άλλαξε φάρμακα είχε ηρεμήσει. Πολύ. Η αναφορά του καθηγητή του εκείνο το διάστημα έγραφε: «Ο Adam έχει πολύ πιο ανίσχυρο κίνητρο για να προσπαθήσει, όμως τουλάχιστον, τώρα είναι ήσυχος».

Αυτό ζητάμε λοιπόν; Ανθρώπους ρομπότ που μπαίνουν μέσα σε κουτάκια; Μέσα στις νόρμες που έχει δημιουργήσει μια κοινωνία και τα κομμάτια αυτών που δεν εφαρμόζουν καλά απλώς τα κόβουμε και τα πετάμε; Είμαστε άνθρωποι. Δεν έχουμε βγει από καλούπια. Δεν έχουμε συγκεκριμένο σχήμα και μορφή. Δεν εφαρμόζουμε όλοι τέλεια μέσα στη μήτρα της κοινωνίας. Κάποια κομμάτια θα περισσεύουν, άλλα θα κρέμονται έξω. Κανείς όμως δεν είναι αρμόδιος για να δηλώσει πως είναι αχρείαστα. Γιατί είναι μέρος του όλου. Ενός όλου που στην προκειμένη περίπτωση είναι υπερενεργό.

«Όλοι έχουμε μια μικρή σπίθα τρέλας. Δεν πρέπει να τη χάσουμε», είπε ο Robin Williams κάποτε. Αυτή η «τρέλα» για τον άνθρωπο που έχει ADHD, είναι η γάτα που περνάει από πίσω σου, η μέλισσα που μπαίνει μέσα στην τάξη, το βλέμμα του που αποσπάται από σένα και η διαφορετική προσοχή του. Όχι ελλειμματική.