Η δημιουργική πτυχή των διπολικών ατόμων

Οι δύο αντίθετοι πόλοι κινούνται προς διαφορετικές κατευθύνσεις κι ενώ ο ένας προσθέτει ο άλλος παράλληλα του αφαιρεί. Δύο πτυχές αντιφατικές που καλούνται να συνυπάρξουν. Δημιουργούν μπέρδεμα, σύγχυση. Μέσα σ’ όλο το χάος και στην αδυναμία του να κλίνει κανείς προς μία από τις δύο πλευρές, γεννιέται η ενέργεια κι η φαντασία προς δημιουργία τέχνης. Καινοτόμες ιδέες συνδέονται με διπολικές τάσεις κατά τους ερευνητές. Ασυνήθιστες καταστάσεις κατά τις οποίες γεννιούνται δημιουργικές ιδέες αποδεικνύονται συμφέρουσες ως προς την τέχνη, δηλώνουν σχετικές έρευνες. Τα επιχειρήματα στηρίζουν το γεγονός ότι μέσω της τέχνης, το διπολικό άτομο αντιμετωπίζει το πρόβλημά του. Μοιράζεται την τέχνη του με τους άλλους. Νιώθει πως ο κόσμος τον ακούει.

Πολλές προσωπικότητες της τέχνης, του κινηματογράφου, της μουσικής, είτε έχουν διαγνωστεί, είτε πιστεύεται ότι έπασχαν από διπολική διαταραχή. Η τέχνη τους πιθανό να λειτουργούσε ως το τούνελ μέσω του οποίου εκτονώνονταν οι πιο σκοτεινές πλευρές που φέρει μαζί της η διαταραχή αυτή. Άλλες ίσως φορές να κρυβόταν πίσω από το πέπλο της επιτυχίας, της αναγνωρισιμότητας και μιας φαινομενικά «τέλειας» ζωής.

Ξεκινώντας από το χώρο της μουσικής, ποικίλουν οι καλλιτέχνες που είχαν ή έχουν σημειώσει τέτοιες τάσεις. Ο αρχηγός του ροκ συγκροτήματος Nirvana, Kurt Cobain, ως παιδί παρουσίαζε συμπτώματα ελλειμματικής προσοχής. Ως ενήλικας είχε διπολικές τάσεις αλλά παρ’ όλ’ αυτά δεν ακολούθησε κάποια ιατροφαρμακευτική αγωγή. Η τεράστια επιτυχία των Nirvana ερχόταν σε σύγκρουση με τις καταθλιπτικές τάσεις του καλλιτέχνη, μέχρι που τον οδήγησαν στην αφαίρεση της ζωής του. Ο μάγος της κιθάρας, Jimi Hendrix, από την άλλη, ως έφηβος είχε αποβληθεί από το σχολείο, είχε κλέψει ένα αμάξι και άντεξε μόλις ένα χρόνο στο στρατό. Το τραγούδι του “Manic Depression” περιγράφει τη ζωή του μέσα από τα σκαμπανεβάσματα της διάθεσής του που ήταν συχνά κι απότομα. Αντίθετα από τη μελωδική του φωνή, ο Frank Sinatra, φερόταν ως ένας βλοσυρός χαρακτήρας στα παρασκήνια. Οι συνάδελφοί του τόνιζαν την ευερέθιστη προσωπικότητά του και την ευκολία με την οποία ερχόταν σε σύγκρουση με τους άλλους, κάτι εντελώς αντίθετο από την εικόνα του χαμογελαστού καλλιτέχνη.

Περνώντας στο χώρο του κινηματογράφου, τα παραδείγματα ατόμων που παρουσίαζαν τέτοια συμπτώματα δεν είναι λίγα. Η Catherine Zeta Jones έχει μιλήσει ανοιχτά για τη μάχη της με τη διαταραχή κι έχει εξηγήσει πως το άγχος που γεννήθηκε στον οργανισμό της αφού είχε να αντιμετωπίσει την επάρατη νόσο, την οδήγησε στην κατάθλιψη. Τα σκαμπανεβάσματα στη διάθεση είναι στις πλείστες των περιπτώσεων το κύριο σημάδι που οδηγεί στο κοινό συμπέρασμα και αυτό συνέβη με τον Jean Claude Van Damme ο οποίος χρήζει ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης για αυτές τις εναλλαγές που παρουσιάζει, κάτι που συνέβαινε από την παιδική του ηλικία. Τελειώνοντας με δύο βασίλισσες του σινεμά, η Vivien Leigh και η Marilyn Monroe είχαν και οι δύο υποδείξει μανιακές και σχιζοφρενικές τάσεις. Η πρώτη περιγράφεται ως «δύσκολη στα γυρίσματα» που έπασχε από σοβαρής μορφής κατάθλιψη και η θεραπεία στην οποία υποβλήθηκε ήταν το ηλεκτροσόκ. Για τη δεύτερη λέγεται πως η «παράνοια» ήταν κάτι το οποίο προχωρούσε από γενιά σε γενιά στην οικογένειά της. Ενώ προσπαθούσε να ανακαλύψει τον εαυτό της, η καταθλιπτική και συντηρητική Norma Jean ερχόταν σε αντιπαράθεση με τη δυναμική, θηλυκή, υστερική Marilyn Monroe.

Η συγγραφή έκτοτε θεωρείτο μία μορφή ψυχοθεραπείας και εκτόνωσης. Ίσως αυτό να προκύπτει από τις ποικίλες περιπτώσεις όπου συγγραφείς παρουσίασαν ενδιαφέρουσες ψυχολογικές και ψυχιατρικές τάσεις. Ο βραβευμένος με νόμπελ Ernest Hemingway λέγεται πως παρουσίαζε μανιακή, καταθλιπτική συμπεριφορά. Η παράνοια τον έκανε να πάθει εμμονή με το θάνατο και τελικά να βάλει από μόνος του τέλος στη ζωή του. Η Virginia Woolf και τα καινοτόμα, για την εποχή της, έργα της, φαίνεται να οφείλονται στις εναλλαγές της διάθεσής της και τα ψυχιατρικά της ξεσπάσματα που την οδηγούσαν σε συγγραφικό οίστρο.

Τελειώνοντας με μια περίπτωση που ήταν και είναι αξιοπερίεργο παράδειγμα για την καλλιτεχνική και ψυχιατρική κοινότητα, ο Vincent Van Gogh έζησε βασανιστικά τους τελευταίους μήνες της ζωής του εξαιτίας ενός διπολικού επεισοδίου. Ο ζωγράφος του οποίου οι πίνακες θα μπορούσαν άνετα να είχαν ζωγραφιστεί όχι από ένα αλλά από περισσότερα ζευγάρια χέρια, αυτός που έκοψε το ίδιο του το αυτί και μετά έφτιαξε την προσωπογραφία του, συνεχίζει να είναι θέμα μελέτης από τους ειδικούς. Η κατάστασή του σε συνδυασμό με επιπλοκές εξαιτίας της χρήσης αλκοόλ είναι αυτό που επιδείνωσε τη θέση του και τον οδήγησε στο τέλος.

Η διπολική διαταραχή είναι μέρος της ιδιοσυγκρασίας πάρα πολλών και διαφορετικών ανθρώπων από όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Η τεχνολογία του σήμερα επιτρέπει τη διάγνωση και την αντιμετώπισή της μέσω φαρμάκων. Πολλές φορές όμως, αυτή η αλχημεία που συμβαίνει στο μυαλό ενός ατόμου όπου ίσως μια ουσία να υπερισχύει κάποιας άλλης, έχει φαντασμαγορικά αποτελέσματα σε άλλους άσχετους τομείς. Κι ενώ οι παραπάνω άνθρωποι πάλευαν με τον εαυτό τους σε μια μάχη που δύσκολα θα μπορούσαν να βγουν νικητές, η καλλιτεχνική τους φύση όχι απλώς δεν τους διέψευσε, αλλά τους έδωσε και την ώθηση προς τη γέννηση εξαιρετικών δουλειών από μέρους τους, σ’ όλες τις διαφορετικές πτυχές της τέχνης.