Κι όμως εξηγείται το γιατί τόσο κόμπλεξ απέναντι στις διάνοιες

Ο Κονφούκιος είπε, πως όταν κάποιος εκφράζει μίσος προς ένα άτομο, αυτό πάει να πει πως έχει ήδη ηττηθεί από αυτό. Πιθανόν, γιατί υπερτερεί στον τομέα της νόησης, γιατί κατέχει περισσότερες γνώσεις σε συγκεκριμένους τομείς κι αυτό τρομάζει. Κι έτσι προς απάντηση, συμπλήρωσε ο Shakespeare, πως «θα σε προκαλούσα σε μια μάχη ευστροφίας, αλλά βλέπω πως είσαι άοπλος». Έτσι λοιπόν, με μόνο όπλο την καχυποψία και την καυστικότητα, τα άτομα που αδυνατούν να μπουν στη μάχη με ιδιοφυείς ανθρώπους, προσπαθούν να τους μειώσουν. Εφόσον δε μπορούν να παρουσιαστούν εκείνοι ως ανώτεροι, καταβάλλουν προσπάθειες για να κάνουν τις διάνοιες να φανούν κατώτεροι.

Σε τι οφείλεται λοιπόν το γεγονός, πως υπάρχει η τάση υποτίμησης των πολύ έξυπνων ανθρώπων; Γιατί γεννιέται ένα τέτοιο κόμπλεξ που δεν επιτρέπει να μάθουμε από αυτούς που ξέρουν καλύτερα, αλλά να τους αμφισβητήσουμε; Είναι άραγε ένα απλό σύμπλεγμα κατωτερότητας, ή κρύβει βαθύτερες αιτίες κι έναν περίπλοκο τρόπο σκέψης;

Μια πολύ βασική αιτία αυτής της συμπεριφοράς, είναι φυσικά ο φόβος. Ο άνθρωπος, όντας ξεροκέφαλος και πεισματάρης, δυσκολεύεται πάντα και πολύ ν’ αποδεχτεί αλλαγές στον τρόπο ζωής του. Να δει τα πράγματα διαφορετικά, να μάθει να ζει αλλιώς, να προσθέσει ή να αφαιρέσει συνήθειες από την καθημερινότητά του. Καθώς οι πολύ έξυπνοι άνθρωποι, είναι συχνά εκείνοι που θα εισηγηθούν καινοτόμες τεχνικές στην υγεία, πρωτότυπες ιδέες στην εκπαίδευση, άγνωστες στρατηγικές για την πολιτική, η μάζα ξεκινάει αντανακλαστικά ν’ αμύνεται. Ο φόβος προς το άγνωστο και το ποια θα μπορούσαν να είναι τα αποτελέσματα της εισαγωγής καινούριων ιδεών στη ζωή, τους κάνει να ψάχνουν τρόπο να τον καλύψουν. Κανείς δε θα παραδεχθεί εύκολα ότι φοβάται να δοκιμάσει γι’αυτό δεν κάνει το βήμα. Έτσι, θα προτιμήσει να υποτιμήσει, να χλευάσει, ν’αμφισβητήσει.

Αρνείται να επιτρέψει σε τυχάρπαστους να ταράξουν τα νερά του τρόπου ζωής του, να του αλλάξουν τα δεδομένα του χωρίς λόγο, ακόμα κι αν του παρουσιάζουν χίλιους λόγους μπροστά στα μάτια του. Εξαιρετικά ευφυείς άτομα, όπως ήταν ο Albert Einstein και ο Steve Jobs, έτυχαν άσχημων συμπεριφορών και εχθρικής αντιμετώπισης από μεγάλες μερίδες ανθρώπων, ακριβώς επειδή περπάτησαν έξω από τα κουτάκια της κοινωνίας, και προσπάθησαν –αλλά και κατάφεραν– ν’ αφήσουν το δικό τους στίγμα μέσα από τις καινοτόμες ιδέες τους. Έτσι λοιπόν, ο προαναφερθής φόβος, μετατράπηκε σε ζήλια και φθόνο. Κι αυτή η ζήλια είναι που γέννησε το γνωστό σε όλους σύνδρομο κατωτερότητας, ή κοινώς, όσα δε φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια.

Μια ίσως καινούρια τάση της εποχής, που προκαλεί αντιπάθεια προς συγκεκριμένα άτομα, συνήθως εκείνα που εκτίθενται στο κοινό κι ειδικότερα εκείνα που το κάνουν λόγω του μυαλού τους, είναι και η ποπ κουλτούρα. Τα μέσα έχουν δημιουργήσει διάφορες ομάδες προς υπεράσπιση ατόμων τα οποία είναι γνωστά σε μεγάλες μερίδες ανθρώπων. Εκεί, δίνεται η δυνατότητα να εκφέρουν γνώμη και να εκφράσουν όλους τους λόγους για τους οποίους θαυμάζουν κάποιους ανθρώπους. Με τον ίδιο τρόπο, αντίστοιχες πλατφόρμες, δίνουν επίσης βήμα για επίθεση προς συγκεκριμένα άτομα και έκφραση όλων εκείνων των λόγων οι οποίοι δεν τους καθιστούν αρεστούς. Και καθώς όλο αυτό το κύμα πληροφοριών έχει εξαιρετικά μεγάλη επιρροή στους πάντες, πολλοί άνθρωποι τείνουν απλώς ν’ακολουθούν, χωρίς να έχουν μελετήσει ιδιαιτέρως κάποιους ανθρώπους.

Ας φέρουμε ένα απλό παράδειγμα στο τραπέζι. Ένας άνθρωπος που είναι κοινώς αποδεκτό το γεγονός ότι πρόκειται για διάνοια, δημοσιοποιεί μια αμφιλεγόμενη γνώμη του στο διαδίκτυο. Τότε, ξεκινάει ένας καταιγισμός σχολίων τα οποία διχάζονται από πολύ θερμά προς το μέρος του μέχρι και υβριστικά πολλές φορές. Εάν υπολογίσουμε πως αδρά αδρά οι πρώτοι δυο-τρεις εξέφρασαν την αρνητική τους γνώμη γιατί είχαν πράγματι κάτι να πουν και να διαφωνήσουν, οι υπόλοιποι που απλώς ξεκίνησαν ν’ανακυκλώνουν τα ίδια λόγια, γιατί το έκαναν; Μα φυσικά, γιατί έπεσαν στην παγίδα της μάζας και στο «αφού το είπαν οι άλλοι, ας πιπιλίσω κι εγώ την ίδια καραμέλα, μπας και πάρω λίγη από τη δόξα της δημοσίευσης».

Εάν λοιπόν η άγνοια φέρνει την ευτυχία, τότε μπορούμε να υποθέσουμε πως η μεγάλη δόση γνώσης φέρνει μιζέρια; Γιατί μαζί μ’αυτή φέρνει και τους αμφισβητίες κι όλους αυτούς που καθώς δε θα μπουν στον κόπο να προσπαθήσουν να κατανοήσουν, θα προτιμήσουν απλώς ν’αποφύγουν και να μην ασχοληθούν. Συνεχίζοντας λοιπόν περί ζήλιας και του γεγονότος ότι πολλοί θα φθονήσουν κάποιον που έχει το μυαλό που ίσως υποσυνείδητα θα ήθελαν εκείνοι να έχουν, καταλήγουμε πως θα επιθυμούσαν να κατείχαν και τα αγαθά που καταφέρνουν να κερδίζουν εξαιτίας εκείνου του μυαλού. Γιατί στις πλείστες των περιπτώσεων, οι εξαιρετικά έξυπνοι άνθρωποι, είναι εκείνοι που μέσα απ΄τις ιδέες, τη δουλειά και το πάθος τους, θα έχουν τα αντίστοιχα κέρδη. Είτε αυτά μεταφράζονται ως χρήματα, δόξα ή αναγνωρισιμότητα. Έτσι, εκείνοι που θα τους συμπεριφερθούν με πάσα αυστηρότητα, είναι επίσης εκείνοι που θα έδιναν τα πάντα για να μπορούσαν με το δικό τους μυαλό να κέρδιζαν τα αντίστοιχα.

«Ποτέ δε θα προσλάμβανα το εξυπνότερο άτομο στο δωμάτιο», δηλώνει CEO μεγάλης εταιρείας. Κι αυτό μόνο και μόνο επειδή δε θα συνέφερε να είχε ως υπάλληλο έναν άνθρωπο που έχει υψηλότερο δείκτη ευφυίας από αυτόν. Γιατί αυτομάτως θα φαινόταν εκείνος λιγότερο έξυπνος. Ποιος το λέει αυτό; Μα φυσικά ο ίδιος του ο εαυτός και η πεποίθηση, πως πρόκειται για διαγωνισμό κι επίδειξη γνώσεων, παρά για εκμετάλλευση αυτών προς κοινή ωφελιμότητα. Ως απάντηση λοιπόν, ο Steve Jobs είχε δηλώσει πως αντί ο κόσμος να έχει την άποψη πως πρέπει να προσλαμβάνουμε έξυπνους ανθρώπους για να τους λέμε τι να κάνουν, θα έπρεπε να τους προσλαμβάνουμε για να μας λένε εκείνοι τι θα έπρεπε να κάνουμε.

Όλες οι θεωρίες λοιπόν καταλήγουν στο ότι οι κλειστοί ορίζοντες και οι στενόμυαλοι άνθρωποι είναι εκείνοι που δε δέχονται μια διαφορετική οπτική απ΄τη δική τους, ακόμα κι αν αυτή προέρχεται από ομολογουμένως ιδιοφυείς ανθρώπους. Κι αντί να τρέφονται απ΄τις νέες πληροφορίες και να προσπαθούν κι εκείνοι να μαθαίνουν, ακόμα κι αν δε συμμερίζονται συγκεκριμένες απόψεις κι αναφορές, τρέχουν να προλάβουν όχι μόνο να τους βγάλουν ψεύτες αλλά και να τους μειώσουν, εάν είναι δυνατό, δημοσίως. Κάποιος λόγος θα υπάρχει που έχουμε διαφορετικούς δείκτες νοημοσύνης και που μόνοι μας δημιουργήσαμε αυτό που ονομάζεται IQ για να μπορούμε να διαχωρίζουμε τους ανθρώπους με βάση την εξυπνάδα τους.  Ο λόγος αυτός όμως, αμφιβάλλω ότι είναι για ν’ ανεβαίνουμε σε βάθρο και να μπορούμε ευκολότερα να τους λιθοβολούμε απλώς επειδή έτυχε να είναι εξυπνότεροι από μας.