Ταμπού και μύθοι πρωτόγονων λαών σχετικά με την έμμηνο ρύση

Οι πιο περίεργοι, οι πιο απίστευτοι μύθοι για την έμμηνο ρύση έχουν τις ρίζες τους στα αρχαία χρόνια, αν και πολλοί από αυτούς διαιωνίζονται μέχρι σήμερα σε πολλές κουλτούρες του κόσμου. Η εμμηνόρροια προκαλούσε φόβο και παρανοήσεις στους ανθρώπους από την αρχή της ύπαρξης τους και η λέξη αυτή αποτελεί θέμα ταμπού. Η λέξη «ταμπού» προέρχεται από την πολυνησιακή λέξη “tapua”, που σημαίνει «ιερή» αλλά και «εμμηνορροϊκή ροή.» Ο όρος «περίοδος» που χρησιμοποιούμε σήμερα εμφανίστηκε το 1822 και σημαίνει «επαναλαμβανόμενος κύκλος γεγονότων». Η βιολογική διαδικασία που επηρεάζει περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού περιγράφεται με μια πληθώρα ταμπού, μύθων και λανθασμένων αντιλήψεων που ίσως σας κάνουν να γελάσετε, ίσως και σας εξοργίσουν.

Ξεκινώντας με τους αρχαίους Έλληνες, ο Ιπποκράτης (και άλλοι) πίστευαν ότι έπρεπε να χυθεί αίμα, διαφορετικά η συσσώρευση αίματος μπορούσε να οδηγήσει σε ασθένεια. Οι άνθρωποι εκείνης της εποχής είχαν την πεποίθηση πως οι γυναίκες ως το πιο ευάλωτο φύλο, είχαν πιο μαλακή και πιο σπογγώδη σάρκα από τους άνδρες και έτσι το αίμα τους συσσωρευόταν από όλο το σώμα. Από την εφηβεία που ξεκινά η εμμηνόρροια μέχρι την εμμηνόπαυση, αυτό το αίμα έπρεπε να βγαίνει τακτικά κάθε μήνα, διαφορετικά θα συσσωρευόταν και θα προκαλούσε ασθένεια.

Μια ακόμη θεωρία για την περίοδο θα βρείτε στο βιβλίο «Μίγματα» του Γαληνού, του αρχαίου Έλληνα γιατρού και φυσιολόγου είναι τα μωρά που σχηματίζονται από αίμα. Κατά τον Γαληνό, «Το αίμα είναι δυνητικά σάρκα, καθώς απαιτεί μόνο τη μικρότερη αλλαγή για την παραγωγή σάρκας». Η μηνιαία αιμορραγία αποτελούσε απόδειξη ότι οι γυναίκες είχαν τη δυνατότητα να συλλάβουν, καθώς πίστευαν πως το αίμα σχηματίζει το έμβρυο και στη συνέχεια το θρέφει στη μήτρα. Άρα, χωρίς αίμα, καμία πιθανότητα μωρού. Απλή θεωρία, αλλά απόλυτη.

Στην αρχαία Ρώμη, οι μύθοι για την εμμηνόρροια ήταν όσο «φουσκωμένοι» όσο βάζει η φαντασία σας. Για παράδειγμα, πίστευαν πως το αίμα της περιόδου καταστρέφει τις καλλιέργειες σιτηρών και σκουριάζει τον σίδηρο. Αυτό εν ολίγοις ισχυριζόταν ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Ρωμαίος συγγραφέας μιας από τις πρώτες εγκυκλοπαίδειες της φυσικής ιστορίας. Το δικό του πόρισμα για την περίοδο περιγράφει με τα εξής λεγόμενά του: «Η επαφή με την έμμηνο ρύση των γυναικών μετατρέπει το νέο κρασί σε ξινό, κάνει τις καλλιέργειες να μαραίνονται, σκοτώνει τα μοσχεύματα, ξηραίνει τους σπόρους σε κήπους, προκαλεί την πτώση των καρπών από τα δέντρα, σκοτεινιάζει τη φωτεινή επιφάνεια των καθρεφτών, μειώνει την κοφτερότητα του ατσαλιού και τη λάμψη του ελεφαντόδοντου, σκοτώνει τις μέλισσες, σκουριάζει σίδερο και χαλκό και γεμίζει τον αέρα με μια φρικτή μυρωδιά.»

Η μεσαιωνική Ευρώπη είχε και αυτή τους δικούς της μύθους γύρω από την περίοδο. Μια από τις πιο ξακουστές αντιλήψεις της εποχής ήταν ότι το εμμηνορροϊκό αίμα μπορούσε να θεραπεύσει αλλά ταυτόχρονα και να προκαλέσει τη λέπρα. Οι άνθρωποι του μεσαίωνα θεωρούσαν την έμμηνο ρύση «κατάρα της Εύας», ένα φαινόμενο επικίνδυνο και συνάμα θεραπευτικό. Η Hildegard von Bingen, πολυμαθής καλόγρια που δημοσίευε και ιατρικά κείμενα μεταξύ άλλων, ήταν αυτή που διέδωσε το μύθο πως το εμμηνορροϊκό αίμα αποτελούσε μια θεραπεία για τη λέπρα.

Παραμένοντας στην Ευρώπη, εξετάσαμε τις αντιλήψεις των Γάλλων για την περίοδο τα αρχαία χρόνια. Σ’ αυτό το κομμάτι του πλανήτη, αλλά και σε ορισμένους άλλους πολιτισμούς υπήρχε ο τρομακτικός μύθος πως αν προέκυπτε ερωτική επαφή κατά τη διάρκεια περιόδου μιας γυναίκας και αργότερα έμενε έγκυος, το μωρό θα γεννιόταν παραμορφωμένο. Στο βιβλίο The Curse: A Cultural History Of Menstruation, καταγράφεται αυτή η εντύπωση των Γάλλων: ένα μωρό που γεννήθηκε από έρωτα στην περίοδο θα είναι «μικροκαμωμένο, νωθρό, ετοιμοθάνατο, εκτεθειμένο σε πολλές εμβρυϊκές παθήσεις, βρωμερό και ακάθαρτο.»

Ανησυχητικό το γεγονός πως σε μερικές χώρες του κόσμου, η περίοδος θεωρείται αρρώστια. Στην Βολιβία η έμμηνος ρύση θεωρείται κάτι εξευτελιστικό, ενώ φοβερίζουν τα νεαρά κορίτσια πως οι σερβιέτες που πετάγονται στα σκουπίδια προκαλούν καρκίνο. Στα σχολεία, μέχρι και οι δασκάλες αποφεύγουν αυτή την πράξη. Έτσι, τις κρατούν στην τσάντα τους όλη τη μέρα και περιμένουν να τις πετάξουν όταν φτάσουν σπίτι.

Το στίγμα της περιόδου κάνει αφόρητα δύσκολη και την καθημερινότητα των γυναικών στην Ινδία, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα. Σε μερικές περιοχές της Ινδίας, ως συνήθως αγροτικές, λέγεται στις γυναίκες ότι η περίοδός τους μπορεί να «μολύνει» το φαγητό. Οι γυναίκες και τα κορίτσια της Ινδίας είναι πεπεισμένα πλέον πως αν πιάσουν στα χέρια τους ένα αγγουράκι τουρσί, ενώ έχουν περίοδο, θα χαλάσει μόνο με το άγγιγμά τους. Το ταμπού δε σταματάει μόνο στις πίκλες καθώς από νεαρή ηλικία λένε στις γυναίκες να αποφεύγουν να μαγειρεύουν κατά τη διάρκεια της περιόδου τους επειδή μπορεί να «μολύνουν» ή να «δηλητηριάσουν» το φαγητό.

Μέχρι και σήμερα, σε ορισμένες περιοχές της Ιαπωνίας, δεν επιτρέπεται στις γυναίκες να κάνουν παραδοσιακά αντρικές δουλειές, όπως για παράδειγμα σούσι σεφ. Έχετε διερωτηθεί γιατί δεν είδατε ποτέ γυναίκα σούσι σεφ; Κατά την ιαπωνική παράδοση, οι γυναίκες δεν μπορούν να κάνουν αυτή τη δουλειά, επειδή έχουν περίοδο! Ο Yoshikazu Ono, γιος ενός διάσημου σούσι σεφ, δήλωσε συγκεκριμένα στην The Wall Street Journal (2011) «Για να είσαι επαγγελματίας πρέπει να έχεις μία σταθερή αίσθηση της γεύσης και οι γυναίκες λόγω του κύκλου τους έχουν ανισορροπία στη γεύση τους, άρα, δεν μπορούν να γίνουν σεφ.» Ναι, καλά καταλάβατε, κατά τους Ιάπωνες, η έμμηνος ρύση καθιστά τις γυναίκες «ανισόρροπες».

Αυτές οι πρωτόγονες αντιλήψεις κάνουν αφόρητα δύσκολη τη ζωή των κοριτσιών και γυναικών μέχρι σήμερα, αφήνοντας μίλια πίσω τη γνώση της βιολογίας του ανθρώπινου σώματος και της επιστήμης. Σε πολλά μέρη του κόσμου η έμμηνος ρύση αντιμετωπίζεται με καχυποψία και στιγματίζει τις γυναίκες, οι οποίες απομονώνονται με σοβαρές επιπτώσεις στην εργασία τους, τη ψυχική και σωματική τους υγεία. Η παραπληροφόρηση σχετικά με την έμμηνο ρύση αποτελεί τη ρίζα του προβλήματος κάτι για το οποίο πολλοί φιλανθρωπικοί οργανισμοί στοχεύουν να τερματίσουν με σωστή εκπαίδευση των κοριτσιών, από το Ιράν, το Αφγανιστάν μέχρι την Ινδία και το Μαλάουι.