Η ιστορία κάθε σχέσης είναι διαφορετική. Όσον αφορά στις σχέσεις με χειριστικούς συντρόφους όμως, οι εκδοχές, όσο πολύπλευρες κι αν είναι, τείνουν να μοιάζουν και τα σημάδια είναι συνήθως ίδια.

Γιατί άραγε αγνοούμε ή προσπερνάμε τις κόκκινες σημαίες που κυματίζουν περήφανες; Ίσως η ρίζα να βρίσκεται στην ανάγκη που νιώθουμε όλοι ν’ αγαπηθούμε επειδή είναι κάτι που μας λείπει. Για να την αισθανθούμε συμμορφωνόμαστε στις προδιαγραφές άλλων κι εκείνη έρχεται πάντα υπό όρους κι εμείς δε φαίνεται να είμαστε ποτέ αρκετοί για εκείνη. Πιθανόν μάλιστα να θεωρούμε ότι αυτού του είδους η αγάπη είναι οκέι ή πως μας αξίζει.

Πολλές φορές, καθοριστικό παράγοντα αποτελεί κι η οικογένεια, που είναι άλλωστε η αρχή και βάση όλων. Ακόμα, συνεισφέρουν τα λανθασμένα και -ας το πούμε- διεστραμμένα κοινωνικά πρότυπα που εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα ή κοινωνικές κατασκευές της κακιάς ώρας.

Από την άλλη, υπάρχουν πάντα εκείνες οι σχέσεις που πήγαν λάθος ενώ ήθελες πολύ να πάνε καλά, να φροντίσεις, να διορθώσεις, να σώσεις και ό,τι άλλο. Οι πληγές μπορεί να είναι τόσο βαθιές κι εσύ να μην τις έχεις αντιμετωπίσει στο βαθμό που χρειάζεται ώστε να βρεις τη δύναμη πορευτείς για λίγο με παρέα τη μοναξιά σου, έτσι αγκιστρώνεσαι από κάποιον άλλον.

Ξεκινά λοιπόν μια τέτοια σχέση, με «αγάπη». Και σε κάποιο σημείο αυτής της, συνήθως μακροχρόνιας διαδικασίας, αισθάνεσαι άνεση, ασφάλεια, προστασία και προστατευτικότητα και πως εδώ μπορείς να ακουμπήσεις, να ξεκουραστείς, να ανασάνεις.
Ως χειριστικοί όμως μπορούν να χαρακτηριστούν εκείνοι που διακριτικά μα εύστοχα σε εξαναγκάζουν να σκεφτείς, να αισθανθείς και να συμπεριφερθείς με τρόπο που επιθυμούν. Έχουν την ικανότητα να φέρνουν εις πέρας οτιδήποτε έχουν στο μυαλό τους κι αποκρύπτοντας τις προθέσεις τους, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα ή παρερμηνεύοντάς τη σε εξαπατούν, σε παραπλανούν, σε υπονομεύουν και εν τέλει σε βλάπτουν. Σε αποπροσανατολίζουν επιδέξια κάνοντάς σε να αμφισβητήσεις την κρίση σου και να επικεντρωθείς στην εξέταση της δικής σου αντίληψης των πραγμάτων αντί να αμφιβάλλεις για τους ίδιους.

Παίζουν με τις ανασφάλειες σου και θυματοποιούνται, αρνούμενοι την κριτική προς τους ίδιους αλλά αποδοκιμάζοντας σε δευτερόλεπτα και με αυστηρότητα όλους τους υπόλοιπους, ειδικά εσένα, κατηγορώντας τους πάντες για τα προβλήματά τους, αποποιούμενοι, ταυτόχρονα, κάθε ευθύνη.

Πόσο ασφαλής αισθάνεσαι στη σχέση σου;

Κάνε τώρα το τεστ!

Παρουσιάζουν έντονη παθητικοεπιθετική συμπεριφορά, χρησιμοποιώντας συχνά το σαρκασμό και τον χλευασμό με τρόπο που να μπορούν να ισχυριστούν ότι έκαναν πλάκα κι εσύ είσαι εκείνος που τα παίρνεις όλα σοβαρά και θέλεις να δημιουργείς εντάσεις. Συχνά εκφοβίζουν με σχόλια ή συμπεριφορές, απειλώντας έμμεσα ή άμεσα. Ο θυμός που επιδεικνύουν σκοπεύει στην απόσυρσή σου ώστε να αποφύγουν την αντίδραση.

Μια από τις πιο χαρακτηριστικές τακτικές τους είναι το gaslighting. Πρόκειται για την προσπάθειά τους να αμφισβητήσεις την ίδια σου τη νοητική υγεία. Δε σε παίρνουν στα σοβαρά και σε απορρίπτουν, στοχεύοντας στη δημιουργία ενός σύννεφου απόλυτης σύγχυσης, ώστε να αισθανθείς ανασφαλής, μπερδεμένος, αναποφάσιστος, αβοήθητος και να αμφιβάλλεις για τη μνήμη σου.

Ακόμα, συχνά όταν πρόκειται για σύγκρουση μεταξύ σας, σ’ αγνοούν ή είναι απόμακροι, χρησιμοποιώντας τη σιωπή ως μέσο συναισθηματικής τιμωρίας (silent treatment). Είναι πιθανόν επίσης ν’ αρχίσουν να καταφεύγουν στη συναισθηματική διαδικασία της τριγωνοποίησης κατά την οποία προσκαλείται τρίτο άτομο για να επιλύσει το πρόβλημα. Ουσιαστικά, δημιουργούν τις δυναμικές εκείνες που επιτρέπουν τη δυσαρμονία ώστε, από τη μία, να αποφύγουν την κατάσταση και να αλλάξουν το βαθμό συμμετοχής τους σε αυτή και από την άλλη, να περιορίσουν την ελευθερία σου αποτρέποντάς σε απ’ οποιαδήποτε αυτόβουλη απόφαση ή κίνηση.

Ένας άλλος τρόπος χειρισμού είναι το love-bombing. Αφορά στην έντονη και επίμονη προσοχή και τρυφερότητα για να κερδίσουν την εύνοιά σου και να δημιουργήσουν ή να εξασφαλίσουν συναισθηματική εξάρτηση.

Όσο αναλυτικά κι αν παρουσιαστούν οι τακτικές των χειριστικών συντρόφων, άλλο τόσο δύσκολα είναι ξεκάθαρες όταν τις ζεις καθώς φροντίζουν απόλυτα και για αυτό. Οι χειριστικοί άνθρωποι, λειτουργούν σταδιακά κι ύπουλα. Πρώτα προετοιμάζουν το έδαφος ώστε να κερδίσουν την εμπιστοσύνη σου, να μάθουν τις ανασφάλειές σου και να σε φέρουν σε θέση εξάρτησης κι έπειτα ξεδιπλώνουν το ραδιούργο ταλέντο τους.

Οι σχέσεις μαζί τους έχουν τεράστια επιρροή στην ψυχική σου υγεία και μέσα σ’ αυτές φαίνεται να χάνεις την αυτοεκτίμησή σου, να σε καταβάλλει το άγχος και να βρίσκεσαι στα όρια κατάθλιψης. Πώς μπορείς λοιπόν, να διακρίνεις εάν ο άνθρωπος που είναι απέναντί σου είναι πράγματι χειριστικός;

Εάν τακτικά προσπαθείς να αγνοήσεις το ένστικτο σου πως κάτι δεν πάει καλά, εάν μαζί τους μονίμως βρίσκεσαι σε συνθήκες στις οποίες δεν αισθάνεσαι άνετα ή ακόμα φτάνεις διαρκώς σε σημείο να απαξιώνεις σημαντικές για εσένα καταστάσεις μόνο και μόνο για να μη δημιουργηθούν εντάσεις, ίσως να πρέπει να εξετάσεις τη σχέση σου κάπως βαθύτερα.

Οι χειριστικοί άνθρωποι συχνά σε κάνουν να αναρωτιέσαι εάν εσύ είσαι το πρόβλημα κι εάν υπεραναλύεις κολλώντας σε λεπτομέρειες. Αμφισβητείς τις προθέσεις και τις ικανότητές σου, θολώνει η λογική σου, χάνεις τον εαυτό σου και γίνεσαι ασαφής. Ακόμα, σε κάνουν να αισθάνεσαι ενοχές ή ντροπή σχετικά μ’ όσα θέλεις, τα οποία φαίνεται να τους δυσαρεστούν. Αποτελεσματικά, καταλήγεις να ακολουθείς τις φανερές ή συγκαλυμμένες απαιτήσεις τους, να αλλάζεις απόψεις και ενδιαφέροντα και να ενδίδεις σ’ όλα υιοθετώντας τον τρόπο ζωής τους ώστε να αποφύγεις τις συγκρούσεις.

Τείνεις να κινείσαι και να εκφράζεσαι πολύ προσεχτικά γύρω τους, διστάζεις να πράξεις ή να συμπεριφερθείς με κάποιο τρόπο και αποφεύγεις ορισμένα θέματα. Δεν εκφράζεσαι, λοιπόν. Οι προσωπικές επιλογές που καθορίζουν τη ζωή σου, εκείνο που είσαι και ό,τι μπορείς να γίνεις, δεν έχουν πλέον τόση σημασία καθώς εσύ σκέφτεσαι μονάχα τις αντιδράσεις τους.

Οι χειριστικοί άνθρωποι για ποικίλους -συνειδητούς ή όχι- λόγους, χαρακτηρίζονται από επικοινωνιακές δυσκολίες, άμυνες, φόβο κριτικής, και δημιουργία αγχωτικών συνδέσεων με τους γύρω τους. Το πιο γνώριμο και ουσιώδες γνώρισμά τους, ωστόσο, είναι πως έχουν ανάγκη να ελέγχουν και να εξουσιάζουν τους ανθρώπους με τους οποίους συνάπτουν σχέσεις.

Άραγε, υπάρχει τρόπος να προστατευτείς και πώς τους αντιμετωπίζεις; Σε μια προσπάθεια πρόληψης και προστασίας σου μπορείς να ακολουθήσεις ορισμένες τεχνικές που θα σε βοηθήσουν να μένεις σε επαφή με τον εαυτό σου και να αντιμετωπίζεις το πρόβλημα δίχως αποπροσανατολισμούς.

Αφού λειτουργούν με τρόπους που θαμπώνουν τις αποδείξεις εναντίον τους, η καταγραφή τόσο των γεγονότων όσο και του τρόπου που αισθάνεσαι κατά την παρουσία τους, ενδέχεται να σε βοηθήσει να ξεκαθαρίσεις το τοπίο, αφού θα συνδράμει στο να μην εκτρέπεται το θέμα συζήτησης και να μην κινδυνεύεις να γίνεις μαριονέτα τους. Ακόμα θα βοηθήσει στο να επικεντρώνεσαι στα συναισθήματά σου και όχι στην διφορούμενη κατάσταση που έχουν δημιουργήσει.

Έτσι, ηρεμία και με τη χρήση της γλώσσας του σώματος, που αποπνέει αυτοπεποίθηση, επικοινωνείς ξεκάθαρα τα όρια ανοχής σου και τα θέτεις αμέσως σε εφαρμογή. Όταν όλα δείχνουν πως δεν υπάρχει δίαυλος επικοινωνίας και χάνεις τον εαυτό σου, καλό είναι ν’ απομακρύνεσαι ώστε να μπορείς να εξετάσεις την κατάσταση με καθαρό μυαλό.

Τέλος και πιο σημαντικό απ’ όλα είναι να πιστέψεις πως δε φταις εσύ, όσο κι αν σε φέρνουν διαρκώς σε θέση να αναρωτιέσαι σχετικά με τις προθέσεις τους. Ξέρεις, εκείνη την φωνούλα στο κεφάλι σου που λέει: «Μωρέ μήπως παρεξήγησα; Μήπως δεν καταλαβαίνει πώς με κάνει να αισθάνομαι; Μήπως εγώ δεν το έχω κάνει αρκετά ξεκάθαρο;», πρέπει να την πιστέψεις. Όταν όλα τα παραπάνω τα χαρακτηρίζει η σταθερότητα και η συνέπεια, όταν τ’ αρνητικά συναισθήματα τείνουν να εντείνονται ή να προκύπτουν αποκλειστικά όταν είναι δίπλα σου, έχει έρθει η ώρα να αποδεχθείς πως βρίσκεσαι σε σχέση με χειριστικό σύντροφο και πως είναι κακοποιητικός.

Κάπου εδώ θα ήταν συνετό να αρχίσεις να επικεντρώνεσαι αποκλειστικά σε εσένα. Δεν μπορείς και δεν είναι δουλεία σου να σώσεις τους άλλους. Αντιμετώπισε τον εαυτό σου με αγάπη και επιείκεια. Απασχολήσου με χόμπι που σου αρέσουν. Βρες κάτι καινούριο να μάθεις. Βγες με φίλους. Κάνε νέους. Πήγαινε μια βόλτα. Αναζήτησε επαγγελματική βοήθεια. Ό,τι κι αν επιλέξεις να κάνεις, ξεκίνα παίρνοντας μια βαθιά ανάσα και μην ξεχνάς πως δε φταις εσύ. Διάβασε το ξανά. Νιώσε το. Πες το.
«Δε φταίω εγώ».