Ποιο είδος ψυχοθεραπείας ταιριάζει στον χαρακτήρα σου;

Για καλή μας τύχη, η σπουδαιότητα της αναγνώρισης του ρόλου που παίζει η ψυχική υγεία στην ευημερία μας, είναι πλέον αρκετά διαδεδομένη και σίγουρα όχι τόσο ταμπού, όσο ήταν πριν λίγα χρόνια. Η συνεργασία μ’ έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας με σκοπό τη βαθύτερη κατανόηση όσων μας προκαλούν συναισθήματα και τη βέλτιστη αντιμετώπισή τους, είναι η ουσία της ψυχοθεραπείας. Υπάρχουν ποικίλες διακλαδώσεις και συχνά είναι δύσκολο να αποφασίσεις ποιο είδος είναι καλύτερο για εσένα ανάλογα με τα προβλήματα που αντιπαλεύεις αλλά και τη μοναδικότητα της προσωπικότητάς σου.

1. Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT)
Ίσως ο πιο διαδεδομένος τύπος ψυχοθεραπείας, αφορά σε μια προσέγγιση που εστιάζει στον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι ένα γεγονός που κρίνεις ως προβληματικό, κι όχι τόσο στο ίδιο το γεγονός. Βασίζεται στη λογική ότι, εάν σκέφτεσαι και αισθάνεσαι με αρνητικό τρόπο για ένα περιστατικό, τότε οι δράσεις και οι συνήθειές σου θα έχουν, με τη σειρά τους, αρνητικό πρόσημο. Οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και οι διαθέσεις σου σχετικά με την κατάσταση έρχονται στο προσκήνιο, λοιπόν, και ρυθμίζοντας τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά σου απέναντί σ’ εκείνη θα μπορέσεις να τη διαχειριστείς καλύτερα, αφήνοντας πίσω σου τη διαστρεβλωμένη θεώρηση της πραγματικότητας και προχωρώντας σε μια βελτιωμένη, εκλεπτυσμένη και ισορροπημένη προοπτική της.
Εάν κοιτάς το πρόβλημα κατάματα και βάζεις άμεσα σε εφαρμογή λογικές τεχνικές διαχείρισής του, τότε αυτή η προσέγγιση ίσως σου ταιριάζει. Δεν αναλύει τόσο το παρελθόν όσο εστιάζει στη συνεργατική και δομημένη άμεση επίλυση του προβλήματος, μέσω της εκμάθησης γρήγορων και πρακτικών τεχνικών προσαρστικότητας.

Έτσι, συνήθως, δεν είναι μακροχρόνια θεραπεία, παρότι υπάρχει η δυνατότητα επαναληπτικών συνεδριών. Η αγχώδης διαταραχή, η κατάθλιψη, οι εξαρτήσεις πάσης φύσεως, η σχιζοφρένεια, η μοναξιά και η αϋπνία είναι μονάχα μερικές από τις περιπτώσεις με τις οποίες απασχολείται η θεραπεία αυτού του τύπου.

2. Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία (DBT)
Παρακλάδι της CBT, αφορά στη συναισθηματική διαχείριση χρόνιων δυσκολιών και την εκμάθηση πρακτικών δεξιοτήτων πλοήγησης διαπροσωπικών σχέσεων που δυσχεραίνουν την ανθρώπινη ζωή. Διακρίνεται από μοναδικότητα στρατηγικών, όπως:
Α) Η ενσυνειδητότητα (mindfulness) είναι μια πρακτική που στρέφει την προσοχή στην άνευ αξιολόγηση εμπειρία της στιγμής, στην εστίαση του τι συμβαίνει τώρα, στην απογυμνωμένη στγμή από συναισθηματικές συνδέσεις του παρελθόντος.
Β) Ο καθοδηγούμενος διαλογισμός που αφορά στην εστιασμένη χαλάρωση με σκοπό την πρόληψη συναισθηματικής υπερφόρτισης και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής.
Γ) Η αισθητηριακή επεξεργασία (sensory grounding) είναι μια πρακτική σταδιακής επικεντρωμένης επαφής και ενασχόλησης με τις αισθήσεις που στοχεύει στην ηρεμία του σώματος και του μυαλού.
Μέσω της θεραπείας DBT, μαθαίνεις να χτίζεις διανοητική ισχύ και να ελέγχεις τη συμπεριφορά σου, έχοντας ανιχνεύσει και αποδεχτεί τη ρίζα του προβλήματός, εφαρμόζοντας δεξιότητες βέλτιστης διαχείρισής του.

Είτε πρόκειται για ομαδική συνεδρία είτε όχι, η τηλεφωνική επαφή και παρακολούθηση αποτελεί συνηθισμένη πρακτική. Άτομα με τάσεις αυτοκτονίας, διατροφικές διαταραχές και εξαρτήσεις συχνά επωφελούνται από αυτό το είδος θεραπείας.

3. Προσωποκεντρικές θεραπείες (θεραπεία Gestalt)
Προσπαθούν να σε φέρουν σε θέση να κατανοήσεις τον τρόπο με τον οποίο έρχεσαι σε επαφή με τον κόσμο και σκοπεύουν στην προσωπική σου «αλλαγή« κι ανάπτυξη μέσω της αυτοαποδοχής και της ενορατικής ανάληψης των ευθύνων σου. Δίνουν έμφαση στη μοναδική οπτική γωνιά με την οποία βιώνεις το εδώ και τώρα, αλληλεπιδράς με και προσαρμόζεσαι στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά πλαίσια της ζωής σου και στον τρόπο που τελικά επιλέγεις να πράττεις. Βρισκόμενος σε διαρκή και αμοιβαία επαφή με τον θεραπευτή σου, επηρεασμένος από εκείνον αλλά παραμένοντας ισχυρά ενεργός εσύ ο ίδιος στην πορεία της θεραπείας σου, αυτοί οι τύποι ψυχοθεραπείας, σε φέρνουν αντιμέτωπο με την ευθύνη των επιλογών σου όσον αφορά στα μοτίβα συμπεριφοράς και δράσης σου. Οδηγώντας σε στη συνειδητοποίηση του προορισμού σου, αφού κατανοήσεις την τωρινή συναισθηματική σου κατάσταση αι αναγνωρίσεις τους στόχους σου μέσω ορθής καθοδήγησης και κατάλληλων τεχνικών.

Εάν, λοιπόν, τείνεις να αποφεύγεις το πρόβλημα, ν’ αποπροσατολίζεσαι και ψάχνεις για χειροπιαστούς τρόπους να αισθανθείς καλύτερα, ίσως μια θεραπευτική προσέγγιση αυτής της μορφής σου ταιριάξει καλύτερα.

4. Συμπεριφορικές θεραπείες
Τα είδη ψυχοθεραπείας που εντάσσονται σ’ αυτήν την κατηγορία επικεντρώνονται στο πρόβλημα ώστε μέσω της εκμάθησης τεχνικών να δημιουργήσουν θετικές ψυχοσωματικές συνδέσεις. Μεταξύ άλλων, εδώ ανήκουν:
Α) Η θεραπεία ενεργοποίησης συμπεριφοράς που ενθαρρύνει την ενασχόληση με δραστηριότητες, που βελτιώνουν τη διάθεσή σου ώστε να συνδέσεις τη δράση με τη διάθεση.
Β) Η θεραπεία σταδιακής έκθεσης σε φοβογόνα αντικείμενα σε φέρνει, σ’ έναν ασφαλή χώρο, ελεγχόμενα αντιμέτωπο μ’ όσα σε αγχώνουν, σε φοβίζουν, σε πανικοβάλλουν ή αποτελούν ιδεοψυχαναγκαστικά τραύματα. Με οποιονδήποτε τρόπο κι αν λαμβάνει χώρα η έκθεση αυτή, στοχεύει στην εκ νέου εκμάθηση πως το μυαλό και το σώμα είναι ικανά να υπομένουν τυπικές δυσχέρειες χωρίς να κατεβάζουν διακόπτες. Αφορά στην αύξηση της αυτοπεποίθησης, στην ανεκτικότητα και την εξοικείωση με εκδοχές όσων σου προκαλούν στρες.
Γ) Η θεραπεία τροποποίησης συμπεριφοράς έχει να κάνει με την επιβράβευση, την αδιαφορία και την τιμωρία. Βασίζεται στην πεποίθηση κατά την οποία η αναγνώριση θετικής συμπεριφοράς οδηγεί στην ενίσχυση αυτής της συμπεριφοράς και την επανάληψή της, η αδιαφορία σχετικά με μια αρνητική συμπεριφορά έχει ως αποτέλεσμα τη διακοπή της, ενώ η αρνητική αναγνώριση μιας άσχημης συμπεριφοράς, δηλαδή η τιμωρία της, καταλήγει στην επανάληψή της, με σκοπό τη λήψη προσοχής.

Τέτοιου τύπου θεραπείες φαίνεται να χρησιμοποιούνται συχνά σ’ οικογενειακά πλαίσια με μικρά παιδιά, με σκοπό τη βελτίωση των δυναμικών μεταξύ των μελών της.

5. Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία
Εδώ εξετάζονται σε βάθος τα μοτίβα των σκέψεων, των συναισθημάτων και των σχέσεών σου. Η Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία θέτει στο κέντρο του ενδιαφέροντος τις δυνάμεις πίσω από τη συμπεριφορά σου και τον τρόπο που επιδρούν εκείνες στις εμπειρίες σου αλλά και το πώς σχετίζονται με τα πρώιμα βιώματά σου που αποτελούν τις βάσεις του τρόπου που αντιδράς σ’ ερεθίσματα. Συνδέει το συνειδητό με το ασυνείδητο στοχεύοντας στην αυτογνωσία και την κατανόηση του παρελθόντος σου ώστε να είσαι σε θέση να ενώσεις τις κουκίδες μεταξύ όλων όσων έχεις ζήσει και των θεμάτων που σε προβληματίζουν.

Αφορά σε μακροπρόθεσμες συνεδρίες και τείνει να λειτουργεί καλύτερα εάν εκείνο που επιθυμείς είναι να κατανοήσεις τους λόγους που αντιδράς με συγκεκριμένους τρόπους, να βρεις τη ρίζα των καταπιεσμένων αρνητικών συναισθημάτων σου και της συμπεριφοράς σου απέναντι σε δυσλειτουργικές καταστάσεις.

Παρ’ όλο που έγινε μια παρουσίαση των βασικών τύπων ψυχοθεραπείας, θα πρέπει να γίνει σαφές πως υπάρχουν πολλά ακόμη είδη και πως οι περισσότεροι θεραπευτές χρησιμοποιούν συνδυαστικές τεχνικές. Εκείνο που κρίνεται σημαντικό, εκτός από την απόφαση ν’ αναζητήσεις επαγγελματική βοήθεια, είναι να κατανοήσεις πως η σύνδεση με το θεραπευτή είναι υψίστης σημασίας. Δεν κουμπώνουμε όλοι με όλους και αυτό ισχύει και σε σχέσεις θεραπευόμενου-θεραπευτή. Αν και η τιμή παίζει μείζονα ρόλο στην επιλογή σου, οι φίλοι σου θα μπορούσαν να σε κατευθύνουν και το βιογραφικό του κάθε επαγγελματία να σε βοηθήσει να περιορίσεις τη λίστα σου. Εκείνα που, πάση θυσία, πρέπει να έχεις ξεκάθαρα στο νου σου είναι οι ανάγκες και οι στόχοι σου: Tι θέλεις να δουλέψεις, πώς επιθυμείς να το διαχειριστείς, ποιος σε κάνει να αισθάνεσαι άνετα και ασφαλής ώστε να είσαι 100% ειλικρινής και να τον αφήσεις να σε καθοδηγήσει;