Ποιος φοβάται τους κλόουν;

Από τον Joker έως τον Pennywise (It), ο κινηματογράφος έχει παρουσιάσει τους κλόουν ως κάτι τρομακτικό, κάτι κακό, κάτι επικίνδυνο. Στα θρίλερ, οι κλόουν έχουν την τιμητική τους, καθώς ενσαρκώνουν κάτι το μοχθηρό. Αυτή η συσχέτιση δεν είναι αβάσιμη. Έχουν διαπραχθεί πολλές εγκληματικές ενέργειες από ανθρώπους με την αμφίεση ενός κλόουν για κάλυψη. Η ανθρώπινη συνείδηση έχει ήδη συνδέσει τους κλόουν με κάτι επικίνδυνο. Αλλά από πού πηγάζει αυτός ο φόβος γι’ αυτούς σε μια δεύτερη ανάγνωση;

Ο όρος Κωλοβαθριστοφοβία ή κουλροφοβία (Coulrophobia) περιγράφει τον παράλογο φόβο για τους κλόουν, ο οποίος προέρχεται κυρίως από το γεγονός πως το επάγγελμά τους τούς επιτρέπει να κρύβουν τα χαρακτηριστικά και τα συναισθήματά τους. Αν ρωτήσεις τον περίγυρό σου, σίγουρα θα βρεις 2-3 άτομα που δηλώνουν πως φοβούνται τους κλόουν κι άλλα τόσα που νιώθουν άβολα στον ίδιο χώρο μαζί τους. Τα παιδιά αποτελούν μία ιδιαίτερη κατηγορία, καθώς οι κλόουν γι’ αυτά δεν είναι οικείοι, αλλά κάτι ξένο. Η γενίκευση ότι τα παιδιά λατρεύουν τους κλόουν αποτελεί ξεκάθαρα παρανόηση, παρά την έντονη σύνδεση των κλόουν με τα παιδικά πάρτι.

Η μεταφορά τους στο σινεμά, βοηθά στο να δημιουργηθεί μια απόκοσμη αύρα γύρω από το παρουσιαστικό τους. Στην πιο πρόσφατη ταινία Joker, o Joaquin Phoenix ντύνεται, μασκαρεύεται και βάφεται, ώστε να υποδυθεί τον χαρούμενο κι αστείο κλόουν. Πίσω από τις μπογιές, όμως, κρύβεται ένας θλιμμένος άνθρωπος, κοινωνικά αποκλεισμένος, με μηδαμινές πιθανότητες εξέλιξης και σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα. Εδώ, φαίνεται ξεκάθαρα ο λόγος για τον οποίο ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού φοβάται ή αισθάνεται άβολα παρουσία ενός κλόουν: το άγνωστο. Βλέπεις έναν κλόουν, αλλά όχι τον άνθρωπο πίσω από τις μπογιές. Δεν ξέρεις ή δεν μπορείς να καταλάβεις πώς νιώθει ή τι σκέφτεται ένας κλόουν. Τα πολύχρωμα ρούχα, οι περούκες, οι κόκκινες μύτες και ειδικά το μακιγιάζ, καταφέρνουν να κρύβουν τα πραγματικά τους συναισθήματα, τις πραγματικές τους εκφράσεις. Το «έντονο» πάνω τους, από τα έντονα χρώματα μέχρι και τις μεγάλες κινήσεις, αποσυντονίζει. Συνεπώς, οι κλόουν φαίνονται και είναι πάντα χαρούμενοι. Τι γίνεται όμως με τους ανθρώπους που τους υποδύονται;

Οι κοινωνικές συναναστροφές βασίζονται κυρίως στη γλώσσα του σώματος, στις εκφράσεις του προσώπου και στον τρόπο ομιλίας και οι άνθρωποι, μέσω των προαναφερθέντων, βγάζουν κάποιο συμπέρασμα για το πρόσωπο απέναντί τους. Μία γνώμη, θετική ή αρνητική, μία διαίσθηση, κάτι που να υπονοεί ότι καταλαβαίνουν τα αισθήματα του ανθρώπου με τον οποίο συνομιλούν, κάτι που να μην τον καθιστούν «άγνωστο» ή «ξένο» στα μάτια τους.

Οι κλόουν, όμως, ντύνονται περίπου με τον ίδιο τρόπο, μιλάνε και περπατάνε με κάποιο αστείο, επιτηδευμένο τρόπο και το πρόσωπό τους κρύβεται. Ξαφνικά, λοιπόν, δεν μπορείς να «δεις» τον άνθρωπο, γεγονός που τον καθιστά «άγνωστο». Και το άγνωστο είναι ένας από τους μεγαλύτερους φόβους της ανθρωπότητας, αν όχι ο μεγαλύτερος, από την αρχαιότητα. Εξ’ ου και η θεοποίηση καθετί που οι αρχαίοι δεν μπορούσαν να εξηγήσουν: έδιναν πρόσωπο κι όνομα στο άγνωστο, ώστε να μην τους είναι άγνωστο πια (π.χ. Δίας-Κεραυνοί).

Οπότε, τι κάνεις για να το αντιμετωπίσεις; Στις περισσότερες περιπτώσεις, δε χρειάζεται να ανησυχείς υπερβολικά για τη φοβία σου, εκτός αν ελπίζεις να πιάσεις δουλειά στην αλυσίδα MacDonald’s. Σπάνια θα συναντήσεις κλόουν στους δρόμους των ελληνικών πόλεων κι αν αποφεύγεις τα θρίλερ με κλόουν, τα παιδικά πάρτι και τις αποκριές, θα είσαι μια χαρά. Αν η φοβία είναι πιο έντονη, τότε συνίσταται η ψυχοθεραπεία.

Με τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή δουλεύεις πάνω στον φόβο σου και σιγά-σιγά τον αντιμετωπίζεις. Στην ουσία αυτό που θέλεις να πετύχεις είναι η απευαισθητοποίησή σου από τα ερεθίσματα που σου προκαλούν τον συγκεκριμένο φόβο.  Στην περίπτωση που ο φόβος συνοδεύεται από κρίσεις πανικού και μειώνεται η ποιότητα της ζωής σου, με τη βοήθεια του γιατρού σου, θα κινηθείτε ίσως σε πιο δραστικές λύσεις, που σκοπό θα έχουν να επαναφέρουν την ψυχική σου γαλήνη.

Αν (για κακή σου τύχη) συναντήσεις τυχαία έναν κλόουν, σκέψου πως πίσω από το μακιγιάζ και τα γέλια, βρίσκεται ένας άνθρωπος που κάνει τη δουλειά του, θέλει να κάνει τους γύρω του να γελάσουν και πού ξέρεις, ίσως απολαμβάνει πραγματικά το να μοιράζει χαρά στους γύρω του. Ίσως τότε, να σου φανεί λιγότερο τρομακτικός και περισσότερο ανθρώπινος. Ίσως, να μη σου είναι και τόσο άγνωστος αυτός ο κλόουν.