Παιδαγωγικό μοντέλο Μοντεσσόρι· το σχολείο αλλιώς

Υπάρχει άραγε σχολείο το οποίο τα παιδιά δε θέλουν να αποχωριστούν για να πάνε σπίτι τους; Μπορεί να επιτευχθεί μάθηση αποκλειστικά μέσω του παιχνιδιού; Γίνεται να συνδυαστεί σχολείο κι επαφή με τη φύση; Είναι δυνατόν παιδιά προσχολικής ηλικίας να δρουν αυτόνομα κι ανεξάρτητα ανακαλύπτοντας τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους; Η απάντηση σε όλα τα παραπάνω είναι πως βεβαίως και γίνεται κι όλα αυτά μαζί με, πειράματα χημείας, σύνθετες μαθηματικές πράξεις και γλωσσολογικές ασκήσεις, πάντα μέσω του παιχνιδιού, διακρίνονται στο παιδαγωγικό σύστημα Μοντεσσόρι.

Το εκπαιδευτικό σύστημα Μοντεσσόρι προήλθε από τη Μαρία Μοντεσσόρι, η οποία γεννήθηκε το 1870 στην Ιταλία και υπήρξε παιδαγωγός, φιλόσοφος και γιατρός. Βασιζόμενη στην επιστημονική παιδαγωγική έγινε γνωστή για τα γραπτά της σχετικά με τη φιλοσοφία ενός διαφορετικού εκπαιδευτικού συστήματος που αργότερα έλαβε το όνομά της. Άρχισε να αναπτύσσει τη φιλοσοφία και τη μέθοδό της το 1897 ενώ παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα Παιδαγωγικής στο πανεπιστήμιο της Ρώμης. Το πρώτο της τμήμα που ονομάστηκε «το σπίτι των παιδιών», λειτούργησε το 1907 σε ένα κτίριο της ίδιας πόλης. Από την αρχή έδωσε μεγάλη βάση στην παρατήρηση των παιδιών και τους πειραματισμούς τους με το περιβάλλον και με διάφορα φυσικά υλικά. Αρχικά ασχολήθηκε με παιδιά με νοητική υστέρηση αλλά στη συνέχεια εφάρμοσε τη μέθοδο και σε ομαλώς αναπτυσσόμενα παιδιά, καθώς αντιλήφθηκε ότι μένουν πολύ πίσω των δυνατοτήτων τους, λόγω του τεχνοκρατικού συστήματος του σχολείου.

Το Μοντεσσοριανό σύστημα χαρακτηρίστηκε για τον διαφορετικό τρόπο προσέγγισης και τον προοδευτικό του χαρακτήρα αλλά το αξιοσημείωτο είναι ότι χαρακτηρίζεται έτσι ακόμα και σήμερα.

Μερικές από τις αρχές αυτής της μεθόδου είναι:

1.  Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού

2. Η ελευθερία που προκύπτει από την πειθαρχία

3. Η εσωτερική και εξωτερική τάξη στη συγκρότηση του παιδιού

4.  «Βοήθησέ με να το κάνω μόνος μου»

5. Η ατομική προσπάθεια αλλά και η καλή συνεργασία με τον κόσμο

6. Η μάθηση μέσω της έρευνας που θα δώσει χαρά για τη δουλειά και ικανοποίηση για το αποτέλεσμα

7. Η παντοειδής άσκηση για την απόκτηση δυνατοτήτων

8.  Ικανός άνθρωπος ίσον ευτυχής άνθρωπος

9. «Αφομοιωτικός νους« (δηλαδή ότι τα παιδιά εκπαιδεύονται και μαθαίνουν από το περιβάλλον τους μεν, αλλά αυτό που μαθαίνουν εξαρτάται πάρα πολύ από τους δασκάλους και τις εμπειρίες.)

10. Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα σε ένα προετοιμασμένο χώρο όπου μπορούν να κάνουν εξερευνήσεις με υλικά δικής τους επιλογής

Σκοπός του συστήματος και των αρχών είναι να δημιουργήσουμε παιδιά ανεξάρτητα, σκεπτόμενα, με ελευθερία επιλογής της εκπαιδευτικής τους πορείας (εντός κάποιων ορίων) αλλά και στην ύπαρξη σεβασμού της φυσικής, σωματικής, ψυχολογικής και κοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού.

Η μέθοδος Μοντεσσόρι πλέον εφαρμόζεται σε περίπου 60.000 σχολεία σε όλο τον κόσμο, καλύπτοντας όλες τις ηλικιακές ομάδες από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωση του παιδιού. Παρ’ όλα αυτά, μπορεί να εφαρμοστεί και στο σπίτι καθώς τα πρώτα ερεθίσματα στη ζωή του ανθρώπου προέρχονται από εκεί. Μπορούμε λοιπόν με τη σωστή επιλογή επίπλων και παιχνιδιών να δημιουργήσουμε ένα «μοντεσσοριανό δωμάτιο». Όμως πώς καταλαβαίνουμε ότι ένα σχολείο ή χώρος έχει μοντεσσοριανό χαρακτήρα; Στον χώρο αυτό πρέπει να υπάρχουν:

– έπιπλα από φυσικά υλικά σχεδιασμένα για το μέγεθος των παιδιών

– παιχνίδια κατάλληλα για την ανάπτυξη των αισθήσεων π.χ. ήχοι φυσικών και τεχνητών αντικειμένων

-παιχνίδια λογικομαθηματικών δραστηριοτήτων π.χ. ταξινομήσεις, αντιστοιχίσεις

– υλικό αντίληψης του χώρου

-όλα  τα παιχνίδια και τα υλικά να είναι από φυσικά υλικά

-ένας μεγάλος καθρέφτης ώστε να μπορεί το παιδί να παρατηρεί τον εαυτό του

Όπως καταλαβαίνουμε τα πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι ποικίλα καθώς επεκτείνονται σε διάφορους τομείς, αναπτύσσοντας την αμφιπλευρικότητα των παιδιών.Όσοι είχαμε την τύχη να υπάρξουμε παρατηρητές ενός τμήματος σε ένα τέτοιο σχολείο, μείναμε έκθαμβοι μόλις αντικρίσαμε παιδάκι 2 χρονών να μαζεύει με σκουπάκι τα ξύσματά του, ενώ παράλληλα ένα λίγο μεγαλύτερο έκανε ζωγραφιές με τετραγωνικές ρίζες και γενικότερα κάθε ένα παιδί έκανε κάτι που φαντάζει αδιανόητο για τον κλασικό τρόπο παιδαγωγικής.

Όπως σε κάθε τι όμως, έτσι κι εδώ προξενούνται κάποια ερωτήματα και αμφιβολίες σχετικά με αν αυτή είναι η κατάλληλη ηλικία για να εστιάσουμε στη μάθηση και μήπως τελικά αυτό το σύστημα είναι ξεπερασμένο κι αυταρχικό. Η μεγαλύτερη σύγκρουση όμως, γίνεται με την παιδαγωγική Βάλντορφ και τα σχολεία της φύσης, όπου υποστηρίζεται ότι τα παιδιά μέχρι εφτά ετών πρέπει να μην έρχονται καθόλου σε επαφή με τη γραφή και τα μαθηματικά, αντιθέτως να εστιάζουν στην αναγνώριση και διαχείριση των συναισθημάτων τους, ανακαλύπτοντας τόσο τον εαυτό τους όσο και τον κόσμο που τα περιβάλλει και το πιο σημαντικό, να υπάρχει ενασχόληση κι επαφή με τη φύση. Επίσης ένα ακόμη αμφιλεγόμενο θέμα είναι το παιχνίδι με τη μουσική και το θέατρο που στο μοντεσσοριανό σύστημα είναι σχεδόν ανύπαρκτο, ενώ σε άλλα συστήματα δίνεται πάρα πολλή σημασία και θεωρούνται πολύ σημαντικά.

Ακόμα κι αν για κάποιους δεν αποτελεί πρώτη επιλογή, είναι σίγουρα προτιμότερο από ένα κοινό σχολείο και αποτελεί επένδυση για το μέλλον ενός παιδιού. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ακόμα κι αν δε συνεχίσει αργότερα στο ίδιο σχολείο, θα έχει αποκομίσει τόσες πολλές γνώσεις που για αρκετά χρόνια θα έχει λιγοστή -αν όχι καθόλου μελέτη χωρίς να χρειαστεί φροντιστήριο. Πλέον ζούμε σε μια εποχή που υπάρχουν πολλές επιλογές, οπότε το μόνο που μένει είναι να κάνουμε την αναζήτησή μας ώστε να ενημερωθούμε επαρκώς για να αποφασίσουμε τι ταιριάζει καλύτερα στα πιστεύω μας και στο παιδί μας.