Η πειρατεία σκοτώνει την τέχνη

Η μουσική κι ο κινηματογράφος είναι απ’ τις πιο πολυσυζητημένες και θελκτικές κατηγορίες τέχνης. Κι ακριβώς επειδή λατρέψαμε αυτές τις μορφές έκφρασης ίσως υπερβάλλαμε στον τρόπο που τις διαχειριζόμαστε. Όταν κάτι σου προκαλεί έντονα συναισθήματα, σε εθίζει, το θέλεις και βρίσκεις τρόπους να το έχεις δικό σου ακόμα κι αν δεν είναι θεμιτά κι αξιόπιστα τα μέσα που το αποκτάς.

Καθώς εξελισσόταν η τεχνολογία, τα τραγούδια κι οι ταινίες άρχισαν ν’ αναπαράγονται με ποικίλους τρόπους πέρα απ’ την αυθεντική μορφή τους. Η «πειρατεία» ουσιαστικά ξεκίνησε με αφορμή τα πρώτα αντιγραφικά μηχανήματα που βγήκαν στο εμπόριο. Μπορούσες ν’ αντιγράψεις το τραγούδι απ’ το πικάπ στο κασετόφωνο κι απ’ την κασέτα σ’ άλλη κασέτα, είτε αφορούσε περιεχόμενο μουσικής ή ταινίας.

Με τον καιρό, η διαδικασία αντιγραφικών μεθόδων εξελίχθηκε ραγδαία κι η πειρατεία πήρε τεράστια έκταση. Ο καθένας αγόραζε CD ακόμα κι απ΄ το δρόμο σε χαμηλότερη τιμή απ’ το αυθεντικό, κι αφού το διαδίκτυο έγινε ο πιο δημοφιλής τρόπος αναπαραγωγής δεδομένων, δημιουργήθηκαν sites που έδιναν εντελώς δωρεάν ή τουλάχιστον σε πολύ μικρό κόστος οποιαδήποτε ταινία ή τραγούδι, το οποίο αποθηκευόταν κατευθείαν στον υπολογιστή.

Πλήθος από ταινίες παλιές και καινούριες, θεατρικά έργα –βιντεοσκοπημένα κρυφά– έπαιζαν λαθραία στο διαδίκτυο υποσχόμενα εύκολη και προσβάσιμη διασκέδαση. Κάπως έτσι, πολλά δισκοπωλεία έκλεισαν κι αμέτρητα βιντεοκλάμπ έβαλαν λουκέτο. Ως μέτρο πρόληψης κι αντιμετώπισης της κατάστασης οι δισκογραφικές εταιρείες προσπάθησαν να κλειδώσουν τα CD τους έτσι ώστε να μην μπορεί να αντιγραφεί το περιεχόμενό τους, ενώ παράλληλα, ξεκίνησε κι η εκστρατεία κατά της πειρατείας με σύνθημα πως «η πειρατεία σκοτώνει τη μουσική».

Ωστόσο, η πειρατεία δεν αφορά μόνο τη μουσική και τον κινηματογράφο, αλλά πιάνει μεγαλύτερο εύρος της τέχνης. Είναι συχνό φαινόμενο βιβλία κι αποφθέγματα συγγραφέων ν’ αντιγράφονται χωρίς ν’ αναφέρεται πουθενά ο δημιουργός τους. Φωτογραφίες με τοπία κι εικόνες ανακυκλώνονται ανεξέλεγκτα χωρίς να γνωρίζουμε ποτέ τον φωτογράφο. Όμως, κάποιος τράβηξε αυτή τη φωτογραφία, κάποιος έγραψε αυτό το βιβλίο, κάποιος εμπνεύστηκε αυτό το στοίχο που εμάς μας αγγίζει συναισθηματικά και τον μεταδίδουμε με περίσσεια απλότητα.

Πρώτος ο στιχουργός μέσα απ’ τους στίχους του αποτύπωσε την ψυχή του σε λέξεις, τις οποίες ένας μουσικός μελοποίησε κι ένας τραγουδιστής τελικά ερμήνευσε. Με τον ίδιο τρόπο, κάποιος έδωσε ύπαρξη και ζωντάνεψε ένα σενάριο σκηνοθετώντας με τοπία κι εικόνες, ενώ υπήρξαν ηθοποιοί που έβαλε ο καθένας τη δική του πινελιά να ολοκληρωθεί η ταινία εκείνη που μας εντυπωσίασε.

Άνθρωποι πίσω απ’ τις κάμερες, μακιγιέζ, τεχνικοί, παραγωγοί, είναι όλοι υπεύθυνοι για να έχουμε μπροστά μας είτε μια ταινία, είτε ένα τραγούδι, ή ένα βιβλίο. Αφιέρωσαν χρόνο κι εργάστηκαν με τον δικό τους τρόπο για ένα αποτέλεσμα στο οποίο βρίσκεται κι επεμβαίνει κάποιος τυχαίος που το αντιγράφει ή το πουλάει χωρίς να το έχει πονέσει τόσο, όσο το ένιωσαν και το έζησαν όλοι όσοι εργάστηκαν για να δημιουργήσουν το αυθεντικό. Κι απ’ τη στιγμή που δίνεται το προνόμιο στον θεατή να έχει αυτό που θέλει δωρεάν, φυσικά θα το εκμεταλλευτεί προς όφελός του και δε θα διαθέσει χρήματα να αγοράσει το γνήσιο, νιώθοντας εν τέλει κι ικανοποιημένος που ως καταναλωτής κέρδισε αυτό που ήθελε εύκολα με μειωμένο ή μηδαμινό κόστος.

Απ’ τη μία θα μπορούσε να είναι κολακευτικό αν μια ταινία, για παράδειγμα, κάνει τόση μεγάλη επιτυχία κι έχει τόση ζήτηση που ακόμα και μέσω της πειρατείας καταφέρνουν να την δουν ακόμα μεγαλύτερη μερίδα κόσμου. Μα απ’ την άλλη αυτός ο τρόπος διάδοσης της ταινίας είναι μια μορφή βολέματος, εύκολης λύσης και σχεδόν εθιστικής προχειρότητας. Απ’ τη στιγμή που η ταινία παίζεται στον κινηματογράφο μ’ ένα συγκεκριμένο κόστος εισιτηρίου, πρέπει να γίνει σεβαστό απ’ τον θεατή και κατανοητό απ’ όλους πως ο δημιουργός κι οι συντελεστές αυτής της ταινίας πρόσφεραν τη δημιουργικότητά τους μ’ ένα ανάλογο οικονομικό αντίκτυπο.

Φυσικά κι ένας αληθινός δημιουργός θα δημιουργήσει με ανιδιοτέλεια είτε κερδίσει είτε δεν κερδίσει χρήματα ή φήμη απ’ τον κόσμο. Όμως, δεν έχει να κάνει τόσο με τα χρήματα ή τη δόξα αλλά με το δικαίωμα πως μόνο ο ίδιος ο δημιουργός μπορεί να αποφασίσει πώς θα διανεμηθεί το έργο του. Τα καλλιτεχνικά, κυρίως, επαγγέλματα βρίσκονται στη θέση να υπερασπίζονται συνέχεια τα δικαιώματα της πνευματικής τους ιδιοκτησίας και γνησιότητάς τους. Η πειρατεία αφορά σε οτιδήποτε αντιγράφεται κι αναπαράγεται χωρίς τη δικαιωματική συμφωνία του δημιουργού. Ουσιαστικά, μιλάμε για λογοκλοπή και κατάχρηση των πνευματικών δικαιωμάτων.

Η τέχνη είναι μια παρεξηγημένη έννοια κι επειδή είναι άυλη τη θεωρήσαμε δεδομένη. Πιστέψαμε πως είναι αυτονόητο να διανέμεται δωρεάν κι ανεξάρτητη απ’ τον τρόπο που επιθυμεί ο δημιουργός της να την επικοινωνήσει. Το τραγούδι δεν το πιάνεις, την ταινία δεν τη φοράς, όμως, την κουβαλάς στο μυαλό σου για πάντα σου και σου ενεργοποιεί συναισθήματα. Η τέχνη είναι η μόνη ουσιαστική μας διέξοδος απ’ την οποία καταφέρνουμε να βρούμε συμπαράσταση στην τετριμμένη μας καθημερινότητα.

Πάνω απ’ όλα είναι θέμα ιδεολογίας να δείξουμε την εκτίμησή μας, να σεβαστούμε τον δημιουργό αναφέροντάς τον ως πηγή για το έργο του και να φροντίσουμε με τη σειρά μας να επικροτήσουμε και να στηρίξουμε (κι οικονομικά) με υπευθυνότητα το πρωτότυπο δημιούργημά του που θέλησε να μοιραστεί μαζί μας.

Βάζουμε το χέρι στην τσέπη για τόσα επιφανειακά κι ανούσια, μα η τέχνη προσφέρει τέτοιο συναισθηματικό πλούτο που της αξίζει κάθε κόστος.