Αποτυγχάνουμε όσο φοβόμαστε πως θα αποτύχουμε

«Κι αν δεν τα καταφέρω; Αν αποτύχω να αντεπεξέλθω αυτή τη φορά; Θα χαθούν όλα∙ ο κόπος, η προσπάθεια, το αποτέλεσμα. Θα ‘ναι σαν να μην έγινε τίποτα, ποτέ. Πρέπει να ‘μαι έτοιμος να το διαχειριστώ. Όχι το καλό, αυτό είναι εύκολο. Πρέπει να ετοιμαστώ για τα χειρότερα, αυτά που θα ‘ρθουν, αν όλα στραβώσουν.»

Πόσες φορές σκέψεις σαν αυτές κατακλύζουν το μυαλό μας; Αβεβαιότητα, ανασφάλεια για πράξεις που δεν έχουν συμβεί ακόμα, με την πιθανότητα μιας αρνητικής έκβασης να επισκιάζει το εκάστοτε εγχείρημα. Η αποτυχία δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθόλου εύκολη. Μπορεί να σε χαράξει, τόσο θετικά όσο κι αρνητικά. Ανάλογα πάντα πόσο χώρο θα της δώσεις. Αν θα πεισμώσεις μαζί της ή αν θα την αφήσεις σε καταβάλει. Ίσως κάποιες φορές λειτουργήσει σαν ένα μάθημα για να βελτιωθείς την επόμενη φορά ή ίσως γίνει μια υπενθύμιση ότι δεν μπορείς να αντεπεξέλθεις.

Αλλά όλα αυτά έχουν να κάνουν με το αποτέλεσμα και τη διαχείρισή του. Αυτό που πολλές φορές κάνει τη μεγαλύτερη ζημιά δεν είναι το αποτέλεσμα αλλά η νοητική προσομοίωση που του κάνουμε, ώστε να γίνει αποδεκτό πιο εύκολα. Ο φόβος μας να σταθούμε ξαφνικά μπροστά σε κάτι αρνητικό μάς οδηγεί να δημιουργούμε υποθετικά σενάρια στο μυαλό μας, στα οποία έχουμε ήδη αποτύχει. Όλα αυτά σε μια προσπάθεια να τιθασεύσουμε αυτό το άχαρο συναίσθημα της ήττας.

Έτσι, λοιπόν, ζούμε μια πρώιμη αποτυχία, που δεν έχει συμβεί ακόμα, αλλά εγκεφαλικά έχουμε ορίσει όλες τις παραμέτρους της για να μοιάζει υπαρκτή. Αν κι αρχικά ξεκινάει απ’ την ανάγκη μας να ελέγξουμε την κατάσταση, και ως εκ τούτου τις σκέψεις μας στην περίπτωση μιας αρνητικής έκβασης, τελικά καταλήγουμε να ελεγχόμαστε από αυτή.

Όταν όλα έχουν να κάνουν με το τι θα συμβεί αν αποτύχεις, τότε επικεντρώνεσαι πιο πολύ σε αυτό το ενδεχόμενο και κατακλύζεσαι απ’ τα συναισθήματα που το συνοδεύουν. Πολλές φορές, αυτή η διαδικασία δεν είναι καν συνειδητή και τρέχει αυτόματα στο υποσυνείδητο, χωρίς να ξέρουμε πώς μπορούμε να τη σταματήσουμε. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορούμε να προσπαθήσουμε να βάλουμε ένα μέτρο στη συχνότητα και το βάθος που θα της δώσουμε την εκάστοτε φορά. Όσο πιο βαθιά χανόμαστε μέσα σε μια τέτοια διαδικασία τόσο πιο πολύ τη συνηθίζουμε, τόσο πιο συχνά μαθαίνουμε να την τρέχουμε. Σε σημείο που γινόμαστε εμμονικοί μαζί της και την υιοθετούμε σαν πρώτη αντίδραση σε κάθε φαινομενικά δύσκολη κατάσταση.

Κι αυτό φέρνει τη δυστυχία, την ανασφάλεια, την έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό μας και τις ικανότητές μας. Νιώθουμε ότι η αποτυχία είναι πάντα πιο κοντά απ’ την επιτυχία, κι ίσως να ‘ναι. Τουλάχιστον στο κομμάτι της νοητικής προεργασίας την έχουμε δουλέψει πολύ περισσότερο. Οπότε είναι και πιο πιθανό να την πετύχουμε ως αποτέλεσμα. Εκεί είναι το σημείο που έχουμε αποτύχει, πριν καν προσπαθήσουμε.

Η αρνητική νοητική προετοιμασία για το χείριστο αποτέλεσμα είναι μακράν πιο ζημιογόνα απ’ την τελική έκβαση. Μια φυσιολογική έκβαση των πραγμάτων θα ήταν να αφήσουμε τις καταστάσεις να εξελιχθούν και μετά να κρίνουμε. Ακόμα κι αν δεν ήταν αυτό που ελπίζαμε, θα πρέπει να το διαχειριστούμε αφού συμβεί, διότι αφενός δεν ξέρουμε ούτε ποιο θα ‘ναι το αποτέλεσμα κι αφετέρου ούτε ποιος θα ‘ναι ο γενικότερος αντίκτυπος που θα αφήσει. Δεν είναι λίγες φορές που ακόμα και τα αρνητικά αποτελέσματα, δημιουργούν θετικές καταστάσεις απ’ τις οποίες μπορείς να επωφεληθείς.

Όλα αυτά, όμως, είναι αδύνατο να προβλεφθούν σε υποθέσεις, διότι όταν προσπαθείς να ετοιμαστείς για κάτι αρνητικό, διαλέγεις τα χειρότερα δυνατά σενάρια. Που κατά πάσα πιθανότητα δε θα έρθουν. Οπότε ποιος ο λόγος να κάνεις κάτι τέτοιο στον εαυτό σου;

Αν είναι να αποτύχεις, τότε κάν’ το όχι θεωρητικά αλλά πρακτικά. Αντιμετώπισε τις συνέπειες με τον ίδιο τρόπο. Κάν’ το, όμως, αφού συμβεί, κι όχι πριν. Μη διαλέγεις να εγκλωβίζεσαι σε μια νοητική προετοιμασία που δεν έχει ποτέ θετικό πρόσημο. Δεν μπορεί όλα να πάνε στραβά. Στατιστικά να το δεις, κάποια θα πάνε και καλά. Συνήθως, πετυχαίνεις αυτό για το οποίο προετοιμάστηκες περισσότερο. Αυτό σημαίνει ότι αν η ζυγαριά γέρνει αρνητικά, τότε το πιο πιθανόν είναι να γευτείς ένα αντίστοιχο αποτέλεσμα. Αν πάλι έχεις δουλέψει περισσότερο για το πώς θα πετύχεις κι όχι για το τι θα συμβεί σε αντίθετη περίπτωση, η ζυγαριά θα γείρει θετικά.

Εν τέλει, είναι δική μας απόφαση πώς θα προσεγγίσουμε κάτι που μοιάζει βέβαιο και συνάμα αβέβαιο. Πώς θα προετοιμαστούμε για το πρώτο και πώς για το δεύτερο. Το άγνωστο είναι εκείνο που τρομάζει κι ενεργοποιεί τα συστήματα ασφαλείας, που πολλές φορές αντί να μας σώσουν, μας καταστρέφουν. Ίσως θα πρέπει να θυμόμαστε πιο συχνά ότι η αποτυχία είναι ένα κομμάτι της επιτυχίας. Χωρίς το πρώτο δεν υπάρχει δεύτερο.