«Πολιτική ορθότητα» αλλά να λες κι αυτό που θες να πεις

«Πολιτική ορθότητα». Για όσους δε γνωρίζουν, ο όρος “political correctness” εμφανίστηκε τέλη της δεκαετίας του ’80, αρχές του ’90. Με βάση το λεξικό της Οξφόρδης, η «πολιτική ορθότητα» ορίζεται ως «η αποφυγή μορφών έκφρασης ή δράσης που μπορεί να θεωρηθεί ότι αποκλείει ή περιθωριοποιεί ομάδες ανθρώπων που υφίστανται κοινωνικές διακρίσεις». Ακόμη και αν δε στοχεύει στην επίθεση, μια ομιλία και συμπεριφορά χωρίς πολιτική ορθότητα μπορεί να προσβάλει το άτομο ή το κοινωνικό σύνολο στο οποίο απευθύνεται. Μάλιστα, αρκετοί είναι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι πρόκειται για μια «εθελούσια νόρμα», που ο καθένας θέτει τον εαυτό του υπόλογο των λέξεων που χρησιμοποιεί.

Η πολιτική ορθότητα έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Θα μπορούσε να πει κανείς πως αυτό έγκειται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν γίνει πιο ευαίσθητοι στον τρόπο που μιλούν και στον τρόπο που αντιμετωπίζουν τους άλλους, αλλά και το αντίθετο. Υπάρχουν, όμως, απαγορευμένες λέξεις μέσα στα πλαίσια μιας δημοκρατικής κοινωνίας; Ή μήπως απλώς πρέπει να προσέξουμε όλοι τον τρόπο με τον οποίο εκφραζόμαστε και το πώς κοινοποιούμε τις σκέψεις και τις θέσεις μας σε τρίτους;

Οι λέξεις μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν «αθώες» και στα μάτια και στα αφτιά μας. Σήμερα, ενώ μιλάμε και προωθούμε την πολιτική ορθότητα, επί τοις πράγμασι, καταντήσαμε να φοβόμαστε να μιλήσουμε και να θίξουμε ένα θέμα, γιατί μπορεί να θεωρηθεί μη πολιτικά ορθό. Εδώ είναι ακριβώς που ελλοχεύει η απειλή του ελεύθερου λόγου και ο κίνδυνος της λογοκρισίας. Από τη μία, υποστηρίζουμε την ελευθερία έκφρασης και από την άλλη παριστάνουμε τους ειδήμονες και θέτουμε όρια στο τι είναι σωστό να ειπωθεί και τι λάθος.

Η «πολιτική ορθότητα» χρησιμοποιείται ενίοτε καταχρηστικά για να προωθήσει κανείς μια συγκεκριμένη πεποίθηση, προσπαθώντας να καμουφλάρει αυτό που πραγματικά θέλει να πει. Ο πολιτικά ορθός λόγος φαίνεται να έχει μετουσιωθεί σε μια εξαντλητική τάση ανεύρεσης της αλήθειας ανάμεσα στα συμφραζόμενα. Προς Θεού, δε λέω να ανοίγουμε το ρημάδι μας και να λέμε ό,τι μας κατέβει, αλλά μήπως τελικά το έχουμε παρακάνει με την επίκληση της πολιτικής ορθότητας και πιανόμαστε από  λέξεις, μόνο και μόνο για να ‘χουμε να σχολιάσουμε κάτι;

Σαφώς και είναι άσχημο να προσβάλλουμε τους συνανθρώπους μας λεκτικά. Είναι όμως σημαντικό να νιώθουμε ελεύθεροι να επικοινωνούμε τις σκέψεις μας, χωρίς να σκεφτόμαστε μήπως αυτό που θα πούμε ενοχλήσει και φέρει θύελλα αντιδράσεων. Καλύτερα να είμαστε αυθόρμητοι -και αν κάποιος πειραχτεί έχει τη δυνατότητα να το δηλώσει, να μοιραστεί τι τον πείραξε, να μην απαντήσει. Ας μη θέτουμε εμείς οι ίδιοι όρια στους εαυτούς μας κάνοντας την επικοινωνία μεταξύ μας ακόμα πιο τυπική απ’ ότι ήδη είναι.  Η «αστυνομία σκέψης και λόγου» δεν είναι η λύση. Κι αν πρέπει να φιλτράρεις κάτι πριν το πεις, άραγε πόσοι θα μάθουν πραγματικά την αλήθεια σου;