Φιλία με καταπιεσμένες επιθυμίες κι απόψεις δεν υπάρχει

Σχεδόν επτάμισι δισεκατομμύρια άνθρωποι κατοικούν αυτή τη στιγμή στον πλανήτη μας κι εμείς, άλλοι με μεγάλη προσοχή, άλλοι τυχαία κι άλλοι λίγο παρορμητικά επιλέξαμε δύο —άντε τρεις— ανθρώπους, κοτσάραμε από δίπλα τους ένα επίθετο κι ανοίξαμε διάπλατα την πόρτα του σπιτιού μας, κυριολεκτικά και μεταφορικά. «Φίλος» ποιος να φανταζόταν ότι πέντε μόλις γράμματα θα χρωμάτιζαν τη ζωή μας τόσο όμορφα κι ότι  δύο φαινομενικά άγνωστοι άνθρωποι θα γίνονταν απαραίτητο συμπλήρωμα της ευτυχίας μας.

Όπως όμως η κάθε σχέση χρειάζεται κόπο για να χτιστεί, άλλος τόσος κόπος και θυσίες χρειάζονται για να διατηρηθεί. Όλα είναι φυσιολογικά· αμοιβαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμοί αποτελούν καθημερινότητα σε μια φιλία που είναι για εσένα ουσιαστική.

Οι άνθρωποι αφενός  χρειάζονται κάποιον να μοιραστούν μαζί του μια φορτισμένη συναισθηματικά κατάσταση —θετική ή αρνητική, δεν έχει καμιά απολύτως σημασία— κι αφετέρου, έναν άνθρωπο που τους ανέχεται και τους αγαπά γι’ αυτό ακριβώς που είναι, χωρίς να έχει την παραμικρή πρόθεση να τους αλλάξει. «Αγάπα τους φίλους με τα ελαττώματά τους», φωνάζει και ξαναφωνάζει η μαμά μου κάθε φορά που βλέπει ν’ απογοητεύομαι από ακόμη έναν άνθρωπο που θεωρούσα φίλο μου.

Αυτή η μικρή φράση κρύβει μέσα της το μυστικό για μια αέναη και σταθερή φιλία, καθώς όταν αγαπάς έναν άνθρωπο πολύ, αγαπάς μαζί μ’ αυτόν κι όλα τα ελαττώματα και τις παραξενιές που κρύβει μέσα του, δεν τον κατακρίνεις γι’ αυτά που μόλις σε άφησε να δεις, διότι θα ‘ναι σαν να τον προδίδεις κι εσύ.

Τι γίνεται, όμως, όταν η ανοχή τελειώσει; Τι γίνεται όταν ζητάς ή σου ζητείται να πνίξεις τα «θέλω» και τις απόψεις σου στο όνομα ακόμα μιας παραχώρησης; Αξίζει, άραγε, να καταπνίξεις τη γνώμη σου για μια φιλία; Η σωστή απάντηση στα ερωτήματα ακόμη αναζητείται -κι όποιος την βρει παρακαλώ να με καλέσει. Αν όμως είσαι κι εσύ σαν εμένα, σου είναι ακατόρθωτο δηλαδή να συγκρατήσεις τον εαυτό σου, ακόμη κι αν ξέρεις ότι τα λεγόμενά σου είναι πολύ πιθανό να θίξουν τον εγωισμό αυτών που αγαπάς, έχεις να κάνεις μόλις δύο πράγματα.

Το πρώτο και κυριότερο είναι να έρθεις να γίνουμε φίλοι και το δεύτερο, να μην αλλάξεις ποτέ και για κανέναν. Τύψεις δε χρειάζονται, γιατί πάμε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας, του το χρωστάμε άλλωστε. Και θα τον προστατεύσουμε απ’ οποιονδήποτε πάει να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες μας και να τις χρησιμοποιήσει υπέρ του.

Φιλία με καταπιεσμένα «θέλω» δεν υπάρχει. Αν δε σ’ αφήνουν να λες ελεύθερα τη γνώμη σου μπροστά τους, αν φοβάσαι την κριτική τους, αν δε θέλουν ν’ ακούσουν τα λάθη τους, τότε τι να το κάνεις; Και πίστεψέ με, συμβαίνει συχνά! Οι άνθρωποι, ακόμη κι αν σ’ αγαπούν, υποσυνείδητα προσπαθούν να σ’ αλλάξουν και να σε φέρουν στα μέτρα τους. Αυτό συμβαίνει περισσότερο σε δύο είδη φιλίας.

Το πρώτο και συχνότερο είναι οι άνθρωποι που αναγκάζεσαι να γίνεις φίλος μαζί τους επειδή τους συναναστρέφεσαι καθημερινά, όπως για παράδειγμα αν τυγχάνει να είστε συμφοιτητές ή συνεργάτες (κατά τον Αριστοτέλη αυτό το είδος φιλίας ονομάζεται ωφελιμιστική κι έχει μικρή διάρκεια). Η δεύτερη περίπτωση είναι στις φιλίες που βασίζονται στην καλοπέραση, το μόνο πράγμα δηλαδή που ενώνει τα μέλη της είναι οι υλικές απολαύσεις. Αυτές οι φιλίες είναι επιφανειακές, χωρίς άλλα ενδιαφέρονται πέρα απ’ τις εξόδους, τα ποτά και τα ξενύχτια, γι’ αυτόν το λόγο διαλύονται εύκολα (φιλία απόλαυσης).

Αν, λοιπόν, τύχει να βρεθούμε, ακόμη κι άθελά μας σε μια τέτοια φιλία, μια φιλία δηλαδή που δε μας προτρέπει να υιοθετήσουμε την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας και μας μηδενίζει ακόμη και το παραμικρό περιθώριο για αυτοβελτίωση, δε χρειάζεται να καταπιεστούμε παραπάνω. Ούτε να το υπεραναλύσουμε, αλλά να εξηγήσουμε την κατάσταση, όπως έχει στους εν λόγω φίλους μας, και να τους βγάλουμε με συνοπτικές διαδικασίες απ’ τη ζωή μας.

Μπορεί να φαίνεται δύσκολο αρχικά να κάνεις μια τόσο ριζική αλλαγή στη ζωή σου, μπορεί να φοβάσαι τη μοναξιά όσο εγώ —ποιος δεν την φοβάται άλλωστε;—, αλλά τα οφέλη αυτής της αλλαγής θα είναι μακροπρόθεσμα. Και μην ξεχνάς ότι όσο μένεις με το ζόρι, δεν εκμεταλλεύονται μόνο εσένα, αλλά κι εσύ εκμεταλλεύεσαι αυτούς, καθώς κάθεσαι κοντά τους μόνο και μόνο επειδή δεν έχεις κάποια καλύτερη πρόταση. Κανείς δε θέλει ανθρώπους στη ζωή του με το ζόρι.

Και πού ξέρεις; Μπορεί μια μεγάλη κι ουσιαστική φιλία να ‘ναι προ των πυλών και να σε περιμένει ν’ ανοίξεις χώρο στη ζωή σου για να περάσει, να περάσει και να μείνει εκεί μόνιμα.