Μαλωμένοι με τις συγγνώμες

«Από τότε που βγήκε η συγγνώμη, χάθηκε το φιλότιμο» μας έλεγε και μας ξανάλεγε ο δάσκαλος της πέμπτης δημοτικού, να ‘ναι καλά ο κύριος Στάθης. Κι εμείς πασχίζαμε να καταλάβουμε τι εννοούσε άραγε με αυτή τη φράση που στα μάτια μας έμοιαζε γρίφος ολόκληρος.

Τότε όλες οι λέξεις για εμάς ήτανε ίδιες και δε μας στοίχιζε τίποτα να τις ξεστομίσουμε, μάλλον μας φαινόταν κι αστείο, κάτι σαν παιχνίδι –λίγο βαρετό, βέβαια–, ειδικά όταν οι γονείς μας μάς ανάγκαζαν να ζητάμε συγγνώμη για κάθε αταξία που κάναμε. «Μα καλά, τι νόημα έχει γι’ αυτούς, θα ξανακολλήσει το βάζο;» σκεφτόμασταν και τρέχαμε γρήγορα να συνεχίσουμε το παιχνίδι μας.

Με τα χρόνια, εκεί γύρω στην εφηβεία, άρχισα να καταλαβαίνω τι εννοούσε χρόνια πριν ο κύριος Στάθης με αυτή τη φράση που επαναλάμβανε καθημερινά. Συγγνώμη· η λέξη αυτή εξ ορισμού σημαίνει «αλλάζω γνώμη, μετανιώνω για κάτι που έκανα» -και προφανώς (αφού μετάνιωσα) δεν έχω σκοπό να το ξανακάνω, συμπληρώνω εγώ.

Ποιο είναι, όμως, το νόημα αυτής της λέξης, όχι στη θεωρία αλλά στην πράξη. Άμα ο άλλος σε πλήγωσε βαθιά, ανεπανόρθωτα, άμα πάτησε πάνω στις ανασφάλειές σου και χρησιμοποίησε τα λάθη σου, μπορεί αυτή η μία λέξη να τα διορθώσει όλα αυτά; Υπάρχει άραγε κάποια άλλη πιο κατάλληλη που μπορείς να πεις σε κάποιον πληγωμένο; Κι αν υπάρχει, αλλάζει κάτι χρησιμοποιώντας την, αναρωτιέμαι. Το μόνο σίγουρο πάντως είναι ότι η λέξη «συγγνώμη» δεν είναι μια από αυτές τις μαγικές λέξεις που τόσο πολύ ψάχνω να ανακαλύψω, προσωπική εμπειρία τουλάχιστον.

Ίσως γι’ αυτό εμείς που πάθαμε και μάθαμε, την χρησιμοποιούμε με το σταγονόμετρο, την βρίσκουμε λίγη, μικρή. Πολλοί μας μπερδεύουν με εγωιστές, άλλοι μας θεωρούν αλάνθαστους κι υπερόπτες, αλλά η αλήθεια είναι ότι δε μας γνωρίζουν καθόλου γι’ αυτό και μας παρεξηγούν. Είναι κρίμα, ίσως σκεφτείς στην αρχή, μα μην έχεις αυταπάτες, είναι μια απόλυτα συνειδητοποιημένη επιλογή μας.

Αν είναι να πούμε απλά μια συγγνώμη για να ξεμπερδέψουμε από έναν καβγά ή για να βγούμε από μια δύσκολη θέση, χωρίς όμως στην ουσία να έχουμε καταλάβει το λάθος μας, προτιμότερο να μη βγάλουμε άχνα κι ας μας περάσουν για εγωιστές, δε βαριέσαι.

Το ότι δε λέμε συγγνώμη (εφόσον δεν έχουμε σκοπό να αλλάξουμε), προϋποθέτει ότι δε θέλουμε να το ακούμε κι από εσάς αν δεν νιώθετε το ίδιο. Έχουμε αλλεργία σε αυτή τη λέξη, πώς να το κάνουμε. Αν είσαι υπερευαίσθητος και δίνεις βάση στα λόγια, τρέχα μακριά. Αν πάλι σου έχει φανεί ενδιαφέρον το σκεπτικό μας, τότε μείνε και λάτρεψέ το. Η που το αγαπάς ή που το μισείς, ενδιάμεσο δεν έχει. Ίσως γι’ αυτό μας μαγεύει τόσο κι εξαιτίας αυτού τα παίρνουμε όλα λίγο πιο σοβαρά απ’ τους υπόλοιπους. Ίσως γι’ αυτό να αντιδρούμε τόσο υπερβολικά στην αδικία. Έτσι, στην υποκρισία τους απαντάμε με αδιαφορία.

Αν, λοιπόν, σταθείς αρκετά τυχερός ή ανάλογα άτυχος, για να γνωρίσεις και να αγαπήσεις έναν τέτοιο άνθρωπο, έναν άνθρωπο που ο χειρότερος εχθρός του είναι η συγγνώμη, εκτίμησε τουλάχιστον αυτή την ειλικρίνεια που σχεδόν σου θυμίζει αθωότητα μικρού παιδιού. Παιδιά είναι ακόμα, μην μπερδευτείς επειδή σου φαίνεται ότι ξέρουν τι κάνουν. Δεν έχουν ιδέα!

Φαίνονται δυνατοί για να μην πληγωθούν ξανά, μα η αλήθεια είναι ότι παίζουν θέατρο. Πίσω απ’ τα εκτυφλωτικά φλας και την υψηλής ευκρίνειας ανάλυση κρύβεται ο πραγματικός τους εαυτός. Αντέχεις να τον δεις;