Ο φανατισμός έχει χίλια πρόσωπα, ένα μεγάλο χωνί για στόμα και καθόλου αυτιά. Πρόκειται για ένα άψυχο, άυλο, μαύρο νέφος που πάει στο γήπεδο, πάει στα εκλογικά κέντρα, σε ναούς πίστης, προκαλεί αψιμαχίες σε καφενεία και σπίτια και συχνά κρύβεται πίσω από σύμβολα πατριωτισμού.
Ο φανατικός χαρακτήρας σε γενικές γραμμές είναι αυτός που πιστεύει ακράδαντα ότι οι δικές του πεποιθήσεις είναι η μόνη αλήθεια· όποιος έχει αντίθετη άποψη είναι βλάκας, κακός, δαιμόνιος, ανάξιος, άπιστος κι ευθύς πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν εχθρός.
Ο φανατισμός γεννάται από σπόρους που έχωσαν βαθιά στο μυαλό μας όλοι όσοι θέλουν να θερίσουν μίσος κι αποπροσανατολισμό. Είναι το παιδί της προπαγάνδας και του εκφοβισμού και καταπολεμά την ελεύθερη σκέψη σε κάθε του παιχνίδι.
Ο φανατισμός είναι επιβλαβής εθισμός, δυνατός σαν το χειρότερο ναρκωτικό, που εξυπηρετεί την χειραγώγηση των μαζών. Οι φανατικοί κρεμούν όλο τους «το είναι» πάνω στην θεωρία που τους φανατίζει κι έτσι πορεύονται στη ζωή χωρίς να χρειάζεται να σκεφτούν, να αμφισβητήσουν ή να αποφασίσουν ποτέ ξανά. Κανένα επιχείρημα δεν απαιτείται για να πράξουν ή να πουν όσα έχουν στο μυαλό τους, αφού η μόνη αλήθεια είναι αυτή η «έτοιμη και μοναδική αλήθεια» που ασπάστηκαν παθητικά.
Τα θύματα του φανατισμού δεν είναι μόνο θρησκευτικά κατευθυνόμενα ή πολιτικά ορμώμενα. Πολλές φορές εκκολάπτονται ως «οπαδοί» μέχρι που ο χρόνος που περνάει παρέα με την αδιαλλαξία τους, τους μεταμορφώνει σε φανατισμένους. Είναι όλοι αυτοί που κάνουν την ομάδα τους προτεραιότητα των πάντων και «πιάνονται στα χέρια» για ένα κακοσφυριγμένο πέναλτι. Είναι επίσης εκείνοι που δεν έχουν χρόνο για το παιδί τους όταν στο γυαλί διαδραματίζεται ματς και χάνουν την οικογένεια τους για ένα καλάθι με δίχτυα.
Καμιά φορά είναι κι όλοι εκείνοι που δε σε αφήνουν να σταυρώσεις λέξη για την αγαπημένη σου μουσική ή τον αγαπημένο σου συγγραφέα, αφού μόνο ό,τι αυτοί ακούν, βλέπουν κι απολαμβάνουν είναι ουσιώδες.
Θα μπορούσαμε εύστοχα να παραλληλίσουμε τον εθισμό του φανατισμού με τον αλκοολισμό. Όσο επικίνδυνο είναι για τον υπό επήρεια οδηγό Ι.Χ. να οδηγήσει ανάμεσα μας, άλλο τόσο επικίνδυνο είναι και ο φανατικός να ζει την καθημερινότητά του ερχόμενος σε επαφή μαζί μας. Ταυτόχρονα, όσο ανώφελο είναι να προσπαθήσεις να πιάσεις κουβέντα με έναν άνθρωπο που μόλις έχει ποτίσει με αλκοόλ το αίμα του, τόσο μάταια είναι η προσπάθεια να συζητήσεις πολιτισμένα με έναν άνθρωπο που έχει αρρωστήσει από τις φανατισμένες απόψεις του. Η μόνη βοήθεια που μπορεί να προσφερθεί σε αυτήν την περίπτωση νομίζω πως είναι αυτή της ψυχοθεραπείας.
Σε ακραίες μορφές, ο φανατισμός γίνεται τρομοκρατία , ρατσισμός κι αδικία. Σε αυτές τις περιπτώσεις οπλίζονται λάθος χέρια και θρηνούν λάθος συγγενείς.
Σε αυτές τις περιπτώσεις η βοήθεια δεν μπορεί να έρθει ούτε από συμβουλευτική ψυχοθεραπεία ούτε από ρουκέτες βομβαρδιστικών αεροσκαφών. Η μόνη ίσως ελπιδοφόρα προσέγγιση θα ήταν η προσπάθεια για αναβάθμιση μορφωτικού επιπέδου.
Ίσως τελικά ο φανατισμός να πρέπει να παραλληλιστεί με κάτι πιο τρομαχτικό για να αφυπνιστούν όσοι έχουν ακόμα κατάλοιπα σκέψης και κρίσης. Ο φανατισμός είναι για την κοινωνία μας το ίδιο καταστροφικός όσο ο καρκίνος για ένα ανθρώπινο σώμα. Φυτρώνει αθόρυβα, πολλαπλασιάζεται επιθετικά και πριν προλάβεις να τον σταματήσεις σε ρίχνει στο πάτωμα νεκρό.
Κλείσε για λίγο τα ΜΜΕ και πιάσε ένα βιβλίο. Εμπλούτισε το μυαλό σου με εκδοχές, θεωρίες, αξίες, ιδέες και πεποιθήσεις. Μάθε να έχεις πάντα χώρο για νέα επιχειρήματα και απόψεις μα πάνω απ’ όλα διώξε τους φανατισμένους ανθρώπους που πιθανόν έχουν εισβάλει στη ζωή σου.
Δοκίμιο προς ανάγνωση: «THE MANY FACES OF FANATICISM», Kalmer Marimaa, Ph.D. Student in Social Science, Lecturer in Religious Studies and Sociology at the Tartu Theological Seminary, Estonia
Επιμέλεια Κειμένου Αμάντας Πατσοπούλου: Πωλίνα Πανέρη
Συντάκτης: Αμάντα Πατσοπούλου
