Ο ύπνος είναι το σέρβις του οργανισμού μας

Ύπνος∙ απαραίτητος για τη διατήρηση της ψυχικής και της σωματικής μας υγείας. Υπάρχει λόγος που ορισμένοι τον ονομάζουν το φυσικό καλλυντικό. Κατά τη διάρκειά του, ο εγκέφαλός μας επισκευάζει όλες τις ζημιές, οργανώνει κι ενισχύει νέες πληροφορίες και μερικές φορές λύνει προβλήματα που αισθανόμασταν πως δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε.

Ποιος είναι ο ρόλος του; Κάποιοι τον θεωρούν χάσιμο χρόνου. Υπάρχει ακόμη η τάση να παρατείνεται η περίοδος της καθημερινής δραστηριότητας, ψαλιδίζοντας ώρες απ’ τον ύπνο μας. Η επιστημονική έρευνα, όμως, αποδεικνύει πως είναι θεμελιώδης για την υγεία μας κι η έλλειψή του μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο γρηγορότερα κι απ’ την έλλειψη τροφής.

Μετά από δυο-τρεις άγρυπνες νύχτες, η σωματική και πνευματική κατάσταση επιδεινώνει δραματικά τη μνήμη και τη συγκέντρωση. Η ανεπάρκειά του επηρεάζει αρνητικά τη δραστηριότητά μας, μειώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα, αυξάνει τον κίνδυνο ατυχημάτων, οπότε με λίγα λόγια: ο ύπνος είναι υγεία. Ας το πούμε απλά, όσο κοιμόμαστε κάνουμε ένα σέρβις στον οργανισμό μας.

Εξάλλου, εγκέφαλος, καρδιά, δέρμα και σιλουέτα επηρεάζονται απ’ τον ύπνο μας:

Εγκέφαλος: Όσο κοιμόμαστε ο οργανισμός μας λαμβάνει θετικά μηνύματα, μειώνοντας τον κίνδυνο κατάθλιψης. Τη νύχτα το επίπεδο των σημαντικών ορμονών για την υγεία μας αυξάνεται -μελανίνη και σεροτονίνη. Κατά τη διάρκεια της βραδινής ανάπαυσης, οι δεσμοί μεταξύ των νευρώνων ενισχύονται, πράγμα που μας επιτρέπει να θυμόμαστε για μεγάλο χρονικό διάστημα τις αποκτηθείσες γνώσεις κι εμπειρίες.

Καρδιά: Ο ύπνος είναι πολύ σημαντικός για το μυοκάρδιο. Προστατεύει το σώμα μας απ’ την υπέρταση.

Δέρμα: Η ποιότητα του ύπνου επηρεάζει όχι μόνο την κατάσταση του σώματος αλλά και την εμφάνισή του. Το δέρμα είναι μια αντανάκλαση αυτής της κατάστασής μας. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, εμφανίζονται περίπλοκες αναγεννητικές διεργασίες, επιβραδύνοντας τη διαδικασία της γήρανσης. Μια ξεκούραστη νύχτα βοηθά επίσης στη θεραπεία του ηλιακού εγκαύματος.

Σιλουέτα: Ο ύπνος μας επιτρέπει να διατηρούμε το σωστό βάρος ή να χάσουμε τα περιττά κιλά. Ένας καλός ύπνος ρυθμίζει το μεταβολισμό και μας επιτρέπει να εκκρίνουμε τις ορμόνες που είναι υπεύθυνες για την αίσθηση της πείνας.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ολόκληρο το σώμα αναζωογονείται και, πάνω απ’ όλα, αποκαθιστά ζημιές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο ύπνος από ιατρική άποψη είναι απλώς ο αποκλεισμός της δραστηριότητας του κεντρικού νευρικού συστήματος κι η ανανέωσή του στο φυσικό επίπεδο. Αυτή είναι η πιο βασική λειτουργία, αλλά, φυσικά, δεν είναι η μόνη.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου υπάρχουν δύο καταστάσεις που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Η κατάσταση NREM (non rapid eye movement) είναι ένας βαθύς, ήρεμος, αργός ύπνος. Χωρισμένος σε τέσσερις φάσεις. Ο πρώτος διαρκεί μόνο λίγα λεπτά κι είναι ημί-ύπνος, μισό-ξύπνημα. Στο δεύτερο και το τρίτο στάδιο, ο ύπνος βαθμιαία βαθαίνει για να φτάσει στην τέταρτη και βαθύτερη φάση. Η δραστηριότητα του εγκεφάλου εξαφανίζεται σχεδόν τελείως. Σε αυτή τη φάση ο εγκέφαλος αναγεννιέται εντατικά στο κυτταρικό και χημικό επίπεδο.

Η φάση REM (Rapide Eyes Movement), απ’ την άλλη, είναι η φάση που κατά τη διάρκειά της δημιουργούνται τα όνειρα, είναι ένας ενεργός ύπνος. Ο εγκέφαλος τότε εργάζεται εντατικά, αν και με διαφορετικό τρόπο από ό,τι όταν είναι ξύπνιος. Σε έναν υγιή ενήλικα, αυτή η κατάσταση διαρκεί περίπου το ένα τέταρτο της νύχτας και μάλιστα κυκλικά (εναλλασσόμενος με το NREM), με τις επόμενες φάσεις REM να γίνονται μακρύτερες (γι’ αυτό βλέπουμε τα περισσότερα όνειρα το πρωί).

Σε αυτή τη φάση, οι μύες μας είναι χαλαροί. Δεν υπάρχουν σαφή δεδομένα σχετικά με το αποτέλεσμα των ονείρων στη ζωή μας, αλλά είναι γνωστό με βεβαιότητα ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου REM ο εγκέφαλος εκτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό έργο. Αυτό συμβαίνει όταν οι πληροφορίες, που συλλέγονται κατά τη διάρκεια της ημέρας, οργανώνονται και διαχωρίζονται.

Οι νευροδιαβιβαστές επίσης ανοικοδομούνται. Αυτό είναι σημαντικό επειδή με μια ανεπάρκεια νευροδιαβιβαστών εμφανίζονται ασθένειες, όπως η κατάθλιψη. Με απλοποιημένο τρόπο, μπορεί να ειπωθεί ότι η φυσική αναγέννηση του εγκεφάλου συμβαίνει στη φάση NREM, ενώ στη φάση REM λαμβάνει χώρα η λειτουργική του αναγέννηση.

Ο Φρόιντ αναγνώρισε επίσης ότι η μελέτη των ονείρων μπορεί να ‘ναι χρήσιμη για τη θεραπεία της κατάθλιψης, διάφορων νευρώσεων καθώς και για την επίλυση των προσωπικών μας προβλημάτων.

Αξίζει, άραγε, να ονειρευτούμε; Και πώς μας επηρεάζουν τα όνειρα; Κατά τη διάρκεια του ύπνου, η αυτολογοκρισία είναι απενεργοποιημένη, αντίθετα η φαντασία μας, η δημιουργικότητα κι η ικανότητα να σκεφτούμε μεταφορικά παίρνουν ενεργό ρολό. Τα περισσότερα όνειρα είναι κοινά, μια μετασχηματισμένη αντανάκλαση πραγματικών εμπειριών. Ο ύπνος μπορεί επίσης να αντικατοπτρίζει τους φόβους μας. Συχνά ονειρευόμαστε αυτό που σκεφτόμαστε έντονα, όσα πηγάζουν απ’ τους φόβους ή τις ανησυχίες μας. Τα όνειρα επίσης είναι θεραπευτικά, επειδή συχνά προσπαθούμε να τα κάνουμε πραγματικότητα, αφού όσο υπάρχουν αυτά μας δίνουν άνεση και βοήθεια να υπομένουμε τις δύσκολες στιγμές.

Οπότε αξίζει να ονειρευτούμε, γιατί χάρη στο όνειρο ο άνθρωπος είναι ευτυχισμένος…