Από συνταγές μαγειρικής με όσα υλικά σου έχουν απομείνει στο ψυγείο, μέχρι την επίλυση αποριών για τα μαθήματα της σχολής, και από τη μετατροπή φωτογραφιών σου σε καρτούν μέχρι το ρίξιμο και την ερμηνεία ταρώ, το ChatGpt και τα λοιπά εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης κερδίζουν συνεχώς έδαφος στην καθημερινότητά μας, αποδεικνυόμενα ένα χρήσιμο μέσο σχεδόν για κάθε είδους εργασία, δουλειά και υποχρέωση που έχουμε να διεκπεραιώσουμε. Και αν είναι αρκετοί εκείνοι οι οποίοι καταφεύγουν στα AI εργαλεία για τη διευκόλυνσή τους σε ζητήματα τεχνικά και πρακτικά, υπάρχει και ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων που έχουν αρχίσει να απασχολούν τις υπηρεσίες του ChatGpt, ακόμη και για θέματα και προβλήματα προσωπικής φύσεως.
Παρατηρείται πως ολοένα και αυξανόμενος αριθμός ατόμων εκμυστηρεύονται στην τεχνητή νοημοσύνη τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς τους, την εμπιστεύονται να τους παράσχει συμβουλές προσπαθώντας με τον τρόπο αυτό να βρουν τη συναισθηματική και ψυχική στήριξη που έχουν ανάγκη για να διαχειριστούν την όποια κατάσταση βιώνουν. Αναπτύσσεται κατά κάποιον τρόπο μεταξύ του λογισμικού και του ανθρώπου που το χρησιμοποιεί μια συνομιλία που προσιδιάζει σε συνεδρία με ψυχολόγο ή απλά μοιάζει με μία εκ βαθέων και ειλικρινή συνομιλία με κάποιον φίλο, ή άλλο πρόσωπο που εμπιστευόμαστε.
Και προκύπτει μέσα από την πρακτική αυτή το εξής παράδοξο: Να υπάρχει και να εκδηλώνεται μεγαλύτερη εμπιστοσύνη, οικειότητα και ειλικρίνεια απέναντι σε ένα άψυχο λογισμικό, σε έναν αλγόριθμο που έχει λάβει τέτοια ρύθμιση και είναι προγραμματισμένος να δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις, από ότι σε κάποιον κοντινό μας άνθρωπο.
Αυτή και μόνη η τάση υποδηλώνει μία εξαιρετικά προβληματική και ανησυχητική συνθήκη που εδραιώνεται σταδιακά. Διότι, όταν κάποιος χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για να λάβει απάντηση σε κάποιες ερωτήσεις του και να αποκτήσει μια γνώση που δε διέθετε, είναι οφθαλμοφανές πως απλώς αξιοποιεί το εύρος των πληροφοριών που αυτή έχει. Βλέπει και αντιμετωπίζει την τεχνητή νοημοσύνη στις πραγματικές της διαστάσεις. Ως αυτό που όντως και πράγματι είναι. Ένα τεχνητά έξυπνο πρόγραμμα, μια εξελιγμένη μορφή εγκυκλοπαίδειας, ένας σχεδόν παντογνώστης από τον οποίο μπορεί κάποιος να λάβει σε χρόνο μηδέν την απάντηση που αναζητά. Όταν, ωστόσο, ένας άνθρωπος στρέφεται στην τεχνητή νοημοσύνη όχι για να εξεύρει βοήθεια, απάντηση ή λύση σε κάποιο πιο τεχνικό ζήτημα, αλλά αντιθέτως αυτό που αναζητά είναι κατανόηση, ανακούφιση, εγγύτητα και κάποιον στον οποίο να μπορεί να μιλήσει, να μοιραστεί σκέψεις και φόβους και να εκφραστεί ελεύθερα· στην περίπτωση αυτή δεν αξιοποιεί τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης ως εργαλείο νοημοσύνης, αλλά επιδιώκει να δημιουργήσει ένα υποκατάστατο της ανθρώπινης επαφής και επικοινωνίας.
Και η διαμορφούμενη αυτή κατάσταση υποδεικνύει πως έχει επέλθει τέτοια διάβρωση και διάρρηξη των ανθρωπίνων σχέσεων στην εποχή μας, τέτοια αποξένωση, ώστε η τεχνητή νοημοσύνη, που μολονότι δε φέρει την ανθρώπινη συναισθηματική νοημοσύνη, μοιάζει ικανότερη να συμπαρασταθεί, να κατανοήσει και να επιδείξει την απαιτούμενη συμπόνια. Αυτό διότι στην αλληλεπίδραση και τη συνομιλία με αυτήν υπάρχουν βασικά στοιχεία και χαρακτηριστικά τα οποία δυστυχώς δε φαίνεται να διέπουν και να τηρούνται, στον ίδιο τουλάχιστον βαθμό, και στις ανθρώπινες συναναστροφές.
Το κυριότερο από αυτά είναι πως στις απαντήσεις της τεχνητής νοημοσύνης δεν εμπεριέχονται στοιχεία επίκρισης και λογοκρισίας. Λειτουργεί ως ένας καλός ακροατής που σου δίνει τον χώρο να εκφράσεις ότι αισθάνεσαι απαλλάσσοντάς σε από τον φόβο της έκθεσης· από τον φόβο του να μείνεις ευάλωτος απέναντι σε κάποιον που ίσως κάποια στιγμή αποφασίσει να χρησιμοποιήσει τις πληροφορίες αυτές εναντίον του· απαλλάσσοντάς σε για το τι γνώμη θα σχηματίσει ο άλλος για σένα, γι’ αυτά που λες, που κάνεις, που σκέφτεσαι, για τα λάθη στα οποία ενδεχομένως προέβης, τα βιώματα και τις καταστάσεις που ζεις.
Ένα δεύτερο στοιχείο που φαίνεται να καθιστά την τεχνητή νοημοσύνη στο μυαλό κάποιου ως περισσότερο έμπιστης από έναν άνθρωπο είναι το στοιχείο της ασφάλειας και της εχεμύθειας. Γνωρίζει κανείς πως οι συνομιλίες, όσα έχουν διατυπωθεί σε αυτές και όλες οι δοθείσες πληροφορίες δεν πρόκειται να διαρρεύσουν, δεν πρόκειται να αποτελέσουν αντικείμενο «κουτσομπολιού» και θέμα συζήτησης μεταξύ τρίτων. Άλλη μια σημαντική παράμετρος που συντείνει στην προτίμηση των προγραμμάτων τεχνητής νοημοσύνης έναντι των ανθρώπων είναι το γεγονός της άμεσης και ανεξαρτήτως ώρας και χρόνου προσβασιμότητας. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι εκεί ετοιμοπόλεμη και διαθέσιμη επί εικοσιτετραώρου βάσεως οποτεδήποτε παραστεί και προκύψει σε κάποιον η ανάγκη να θελήσει να επικοινωνήσει με κάποιον. Δε θα παραπονεθεί για την ώρα, ούτε για το αν έχει «ξανά ακούσει» για το ίδιο περιστατικό. Και σε κάθε «ευχαριστώ» που θα ειπωθεί, το πρόγραμμα αυτό είναι σχεδιασμένο να απαντάει «Χαρά μου! Εάν χρειαστείς κάτι άλλο είμαι εδώ για σένα».
Και ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που οι άνθρωποι σήμερα τείνουν να προτιμούν την τεχνητή νοημοσύνη από την ανθρώπινη επικοινωνία. Επειδή η τεχνητή νοημοσύνη είναι εκεί… Και ίσως αν προσπαθούσαμε και εμείς να είμαστε λίγο περισσότερο εκεί ο ένας για τον άλλον, ίσως εάν μέναμε εμείς λίγο πιο ανθρώπινοι, να μην αισθανόμασταν την ανάγκη να εξανθρωπίσουμε προγράμματα και μηχανές.
Συντάκτης: Παναγιώτα Παπακωνσταντίνου
