Η ψυχή του ηθοποιού διψά για χειροκρότημα

Όπως εξαιρετικά έχει γράψει ο Μάνος Χατζιδάκις κι έχει τραγουδήσει ο Δημήτρης Χορν: «Ηθοποιός σημαίνει φως. Είναι καημός πολύ πικρός και στεναγμός πολύ μικρός.» Ένα επάγγελμα άλλοτε λουσμένο με τα φώτα της δημοσιότητας και της δόξας κι άλλοτε βυθισμένο στα πιο σκοτεινά υπόγεια της ανθρώπινης ύπαρξης.

Παλιά έλεγαν πως οι πιο εμβληματικές προσωπικότητες της τέχνης ή της λογοτεχνίας και της ποίησης είναι άνθρωποι που κατέχονται από ιδιαιτερότητες με παραβατικές κι αποκλίνουσες συμπεριφορές, και σε μεγάλο βαθμό ήταν αλήθεια. Συναντούσαμε σπουδαίους καλλιτέχνες της μουσικής, του θεάτρου ή της συγγραφής που όμως η τεράστια δύναμή τους προερχόταν από μικρές ή μεγάλες κακές συνήθειες, ελαττώματα κι εξαρτήσεις. Άνθρωποι που για να μπορέσουν να ξεπεράσουν τα κοινά ανθρώπινα δεδομένα έπρεπε να ξεπεράσουν τα ανθρώπινα όρια.

Σήμερα, μπορεί να ‘χουμε πια δεχτεί πως οι καλλιτέχνες δεν είναι αυτό που κάποτε έλεγαν «λίγο διεστραμμένοι», αλλά φυσικά είναι άνθρωποι που διαφέρουν απ’ το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο, με τους ηθοποιούς να ‘ναι οι πρώτοι στη λίστα των ξεχωριστών αυτών προσωπικοτήτων. Η επιλογή της ενασχόλησης με το θέατρο τις περισσότερες φορές δεν είναι καν επιλογή, είναι μια ανάγκη που σε οδηγεί και σε πηγαίνει ακριβώς εκεί που η ψυχή σου ζητάει. Η μία ζωή που ερχόμαστε να ζήσουμε, γι’ αυτούς είναι λίγη, όπως λίγη είναι κι η πραγματικότητα που βλέπουν τα δυο τους μάτια.

Ο ηθοποιός εξερευνά την πραγματικότητα μέσα από κείμενα, λέξεις γραμμένες σε χαρτιά και μάτια που κοιτάζουν αριστερά και δεξιά προσπαθώντας να κρύψουν αυτά που αισθάνονται. Διαβάζουν, παρατηρούν, παρακολουθούν και συνθέτουν. Οι ρόλοι που ενσαρκώνουν δεν είναι απλά πεταμένες λέξεις σε ένα χαρτί που μαθαίνουν και με ευλάβεια αναμεταδίδουν επί σκηνής. Οι λέξεις κρύβουν συναισθήματα, σκέψεις κι αλήθειες, που ο ηθοποιός καλείται να ανακαλύψει, να μελετήσει, να τις κάνει δικές του για όσο διαρκεί η παράσταση και μετά να τις αφήσει να φύγουν. Ποτέ, όμως, αυτές δε φεύγουν εντελώς από μέσα του, γίνονται μια μίξη μαζί με όσα ήδη ξέρει, με όσα ήδη πιστεύει και με όσα ήδη αγαπάει, συνεπώς η ψυχική διεργασία αυτή δημιουργεί μια τρομερή ανασφάλεια σε αυτούς τους ανθρώπους.

Όλοι μας είμαστε λίγο-πολύ ανασφαλείς, μα οι ηθοποιοί κυνηγούν την επιβεβαίωση σε τεράστιο βαθμό, κι αυτό φυσικά είναι επακόλουθο της έκθεσής τους. Η δημόσια κατάθεση ψυχής που κάνουν κάθε φορά στη σκηνή απαιτεί και τη δημόσια αποδοχή τους. Δεν είναι καθόλου εύκολο να μπει κανείς σε αυτή τη διαδικασία της εξερεύνησης της ζωής και της ανθρώπινης φύσης.

Μπαίνουν στα μύχια της ψυχής των ρόλων κι αυτά τα μεταφέρουν μέσα απ’ τον καθρέφτη της σκηνής για να μπορέσουν να τα δείξουν στο κοινό. Το σώμα κι η ψυχή τους γίνεται το μέσο για να δούμε εμείς και να νιώσουμε την αλήθεια που με τρομερό κόπο μας προσφέρεται. Η διαδικασία αυτή είναι δύσκολη κι επώδυνη, κι έτσι όχι μόνο είναι φυσιολογικό, αλλά καθίσταται κι αναγκαίο να ‘ναι φανερή η αποδοχή του κόσμου, ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να γίνονται κοινωνοί συναισθημάτων κι αλήθειας.

Σύμφωνα με ψυχαναλυτές, η συναισθηματική ανασφάλεια κάνει τον άνθρωπο να μην πατάει γερά στα πόδια του και να βρίσκεται συνέχεια σε κατάσταση εγρήγορσης. Αυτή είναι μια κατάσταση στην οποία οι ηθοποιοί βρίσκονται καθημερινά, αφού καλούνται να μεταβαίνουν από ορισμένες ψυχικές καταστάσεις σε άλλες, διαφορετικές –πολύ αντιφατικές μεταξύ τους, τις περισσότερες φορές– και να αλλάζουν διαρκώς ρόλους.

Οι ρόλοι δεν είναι μόνο οι θεατρικοί ή οι τηλεοπτικοί-κινηματογραφικοί αλλά κι οι δικοί τους καθημερινοί ρόλοι μέσα στην κοινωνία, ανάμεσα στους δικούς τους ανθρώπους. Εκ φύσεως είναι άνθρωποι περισσότερο ευαίσθητοι που βρίσκουν τον τρόπο με την έκθεσή τους να κρύβουν πιο βαθιά τις δικές τους αλήθειες κι ανασφάλειες, οι οποίες ικανοποιούνται φυσικά με το χειροκρότημα.

Η πιο κλισέ φράση είναι πως ο οι ηθοποιοί ζουν για το χειροκρότημα, αλλά ταυτόχρονα είναι και μια αλήθεια. Αν εξαιρέσουμε το οικονομικό κομμάτι που φυσικά απασχολεί και τροφοδοτεί μια διαφορετικού είδους ανασφάλεια –αυτήν την επιβίωσης–, η ανησυχία της ψυχής τους για την αποδοχή του εγχειρήματός τους κρύβεται στον ήχο του χειροκροτήματος, στο δάκρυ και το χαμόγελο του κοινού.

Την επόμενη φορά που θα δείτε μια παράσταση που πραγματικά σας συγκλόνισε, μην ντραπείτε να πάτε και να συγχαρείτε τον ηθοποιό που σας προκάλεσε τόσα συναισθήματα, η ικανοποίησή του θα ‘ναι πολύ μεγαλύτερη απ’ τη δική σας!