Αν κάνουμε μια ενδοσκόπηση, αρκετοί από εμάς θα παραδεχτούμε τελικά, ότι κρύβουμε μέσα μας έναν ή και περισσότερους ψυχαναγκασμούς. Αλλά τι πραγματικά σημαίνει το να είναι κανείς ψυχαναγκαστικός;
Ο ψυχαναγκασμός πηγάζει από την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, που με τη σειρά της εντάσσεται στη γνωστή αγχώδη διαταραχή. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή περιλαμβάνει τους ψυχαναγκασμούς, αλλά και τους καταναγκασμούς. Η διαφορά τους έγκειται στο ότι ο ψυχαναγκασμός αφορά επαναλαμβανόμενες σκέψεις και παρορμήσεις, που κάνουν την εμφάνισή τους καθημερινά και τις οποίες αδυνατούμε να περιορίσουμε, ενώ οι καταναγκασμοί είναι μια προέκταση των ψυχαναγκασμών κι αφορούν τις πράξεις στις οποίες προβαίνει τελικά κάποιος εξαιτίας των ψυχαναγκασμών του. Συγκεκριμένα, είναι οι συμπεριφορές που γεννιούνται μέσα από τους ψυχαναγκασμούς κι έχουν ως στόχο τη μείωσή αυτών.
Στην πραγματικότητα, όμως, οι καταναγκασμοί ενισχύουν τους ψυχαναγκασμούς. Η καταναγκαστική αυτή συμπεριφορά ανακουφίζει μόνο προσωρινά. Οι σκέψεις εμφανίζονται και πάλι, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο έναν φαύλο κύκλο, όπου το άτομο επαναλαμβάνει την ίδια συμπεριφορά πολλές φορές σε μια ημέρα, προκειμένου να καταλαγιάσει το άγχος που του προκαλεί μια συγκεκριμένη σκέψη. Προσπαθώντας να αποκτήσει ξανά τον έλεγχο που αισθάνεται πως έχει χάσει, ψυχικά και σωματικά εξαντλείται. Κι ενώ υπάρχει η αντίληψη κι η αναγνώριση από το άτομο, ότι αυτή η συμπεριφορά του είναι υπερβολική, εντούτοις δυσκολεύεται να την αποχωριστεί.
Ένα παράδειγμα συνδυασμού ψυχαναγκασμών και καταναγκασμών είναι η πεποίθηση ότι πάσχει κανείς από μια ανίατη ασθένεια. Αυτή η σκέψη κουλουριάζει στο μυαλό του και τον ωθεί στο να επισκέπτεται συχνά τους γιατρούς, για να του επιβεβαιώνουν πως όλα είναι καλά. Ακόμα, ο επανειλημμένος έλεγχος του σώματός του για ανεπιθύμητα σημάδια, που θα σημάνουν κάποια ασθένεια, είναι μια ενέργεια που ενισχύει την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
Επιπλέον, μια ακόμα μορφή της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής είναι το να ακούει κάποιος ένα πυροσβεστικό όχημα, με αναμμένη τη σειρήνα να περνά, κι η πρώτη σκέψη που ξεπηδά στο μυαλό του να είναι το αν ξέχασε να κλείσει κάποια ηλεκτρική συσκευή φεύγοντας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους, που ενώ ξέρει πως η ηλεκτρική κουζίνα είναι σβηστή, τσεκάρει ακόμα δυο ή τρεις φορές πριν φύγει για να βεβαιωθεί, μολονότι φεύγοντας, εγκαθίσταται πάλι η αμφιβολία μέσα του.
Γιατί, όμως, προκύπτει ξαφνικά μια τέτοια διαταραχή, εφόσον δεν την είχαμε από πάντα; Αρχίζει να κάνει την εμφάνισή της αθόρυβα, χωρίς να την αντιλαμβανόμαστε. Οι σκέψεις άγχους προκύπτουν σε περιόδους που μας διαπερνά έντονα το στρες ή ίσως γεννιούνται έπειτα από μια τραυματική εμπειρία, όπως για παράδειγμα, μια διάρρηξη. Μια διάρρηξη θα μπορούσε να αποτελεί το έναυσμα μιας εμμονής κατά την οποία θα ελέγχαμε επανειλημμένα τις κλειδαριές και τα παράθυρα.
Οι ψυχαναγκασμοί, λοιπόν, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος κι εκεί φυτρώνουν. Η υπερβολική ανάλυση των σκέψεών μας ξετρυπώνει παράλληλα και τις φοβίες μας, και τις βοηθά να αναπτυχθούν, τη στιγμή που εμείς προσπαθούμε ανεπιτυχώς να τις μετριάσουμε.
Μάλιστα, όταν συμβιώνουμε μ’ έναν άνθρωπο, που έχει μια καταναγκαστική συμπεριφορά, δεν είναι διόλου απίθανο να μας επηρεάσει η συμπεριφορά του κι απροσδόκητα να υιοθετήσουμε έως έναν βαθμό τις δικές του συνήθειες. Ειδικότερα, εάν μένουμε με κάποιον που τρέφει φόβο για τα μικρόβια κι απολυμαίνει τον χώρο σε τακτά χρονικά διαστήματα, θα συνηθίσουμε να ζούμε σε ένα τέτοιο περιβάλλον κι αργότερα η μεταφορά μας σε ένα λιγότερο καθαρό χώρο θα μας φανεί άβολη.
Σ’ άλλες πάλι περιπτώσεις, όσον αφορά στους καταναγκασμούς, ίσως πρόκειται για αποτυχημένες προσπάθειες, που κάνουμε με σκοπό να ανακτήσουμε τον έλεγχο σε κάτι που δεν μπορούμε να προβλέψουμε. Το να προσπαθούμε να τακτοποιήσουμε και να οργανώσουμε ένα σπίτι καθημερινά, επαναλαμβάνοντας το ίδιο μοτίβο διαρκώς, ενδεχομένως να καθησυχάζει το μυαλό μας προσωρινά, καθώς αισθανόμαστε πως επιβάλλαμε την τάξη, αλλά αγνοούμε ταυτόχρονα μια άλλη υποχρέωση, η οποία διεγείρει το άγχος μας.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν τα πιο γνωστά σε όλους σημάδια της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Οποιαδήποτε, όμως, κι αν είναι η αιτία που προσκαλεί στη ζωή μας την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, οφείλουμε να την ανακαλύψουμε και να την περιορίσουμε -αν όχι να την εξαφανίσουμε- έτσι ώστε να αισθανθούμε ελαφρύτεροι. Μια λύση είναι, εφόσον αναγνωρίσουμε ότι μια συμπεριφορά είναι παράλογη, να προσπαθήσουμε να την ελαττώσουμε, υπενθυμίζοντας στον εαυτό μας πως όλα είναι υπό έλεγχο, και πως η παράληψη του καταναγκασμού που ενισχύει ο ψυχαναγκασμός, δε θα έχει σαν αποτέλεσμα κάτι κακό. Αρχικά, θα είναι δύσκολο στην εφαρμογή του, σταδιακά όμως η επιμονή μας θα βοηθήσει στην εξάλειψη αυτής της σκέψης από το μυαλό.
Αν πρόκειται για καταναγκασμούς και συμπεριφορές, που αφορούν την προσωπική και δημόσια ασφάλεια, όπως είναι η απενεργοποίηση ηλεκτρικών συσκευών, μπορεί κανείς να φωτογραφίζει τους κλειστούς διακόπτες ή τα καλώδια των συσκευών που είναι έξω από την πρίζα, έτσι ώστε όταν έχει την παρόρμηση να γυρίσει στο σπίτι και να τις ελέγξει, να καταφεύγει στη φωτογραφία και να επιβεβαιώνει πως η πράξη αυτή έχει ήδη τελεστεί.
Αντίστοιχα, για σκέψεις που αφορούν το αίσθημα του πόσο ικανοί είμαστε ή πόσο αξίζουμε, κι οι οποίες μας προκαλούν στεναχώρια κι ανασφάλεια, βοηθάει η διακοπή αυτών, ξεκινώντας, κατά την έναρξή τους, μια άλλη δραστηριότητα. Είτε αυτή είναι καλλιτεχνική, όπως η ανάγνωση ενός βιβλίου, η μελωδία ενός τραγουδιού, είτε είναι η φυσική δραστηριότητα, όπως η γυμναστική, το τρέξιμο ή το περπάτημα, είτε είναι κοινωνική, δηλαδή μια βόλτα με φίλους.
Φυσικά σε πολλές περιπτώσεις οι σκέψεις έχουν ήδη εισβάλει τόσο πολύ στην καθημερινότητά μας, που δυσκολευόμαστε να τις μπλοκάρουμε, ακόμα κι όταν προσπαθούμε να αφοσιωθούμε σε κάτι διαφορετικό. Σε μια τέτοια περίπτωση, εφόσον αδυνατούμε να τις ελέγξουμε από μόνοι μας, δεν είναι καθόλου ντροπή το να καταφύγουμε σε κάποιον ειδικό που μπορεί να μας βοηθήσει περισσότερο και μ’ αυτόν τον τρόπο να πάρουμε πίσω τον έλεγχο του μυαλού μας. Στο κάτω-κάτω της γραφής, δε θα έπρεπε να είμαστε δέσμιοι των σκέψεών μας, ούτε να σπαταλούμε χρόνο κάνοντας τις ίδιες ενέργειες ξανά και ξανά, ιδίως όταν υπάρχουν τόσα όμορφα πράγματα με τα οποία μπορούμε να γεμίσουμε τη μέρα μας!
Ψυχαναγκασμοί: Οι εκβιαστές του μυαλού
Θέλουμε και τη δική σου άποψη!
Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!
Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!
Συντάκτης: Γεωργία Κανδηλανάπτη
Επιμέλεια κειμένου: Ζηνοβία Τσαρτσίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ζηνοβία Τσαρτσίδου
