«Ο μπαμπάς δε θα κοιμάται πια στο σπίτι», μια συνηθισμένη έκφραση που χρησιμοποιούν οι γονείς για να ανακοινώσουν στα παιδιά τους το επερχόμενο διαζύγιο.
Η Ελένη ήταν γύρω στα 11 όταν της ανακοινώθηκε από τη μαμά της, ότι ο μπαμπάς θα φύγει από το σπίτι.
Δεν έκλαψε, ούτε της κακοφάνηκε ιδιαίτερα. Έκανε την αμυντική, προφανώς, σκέψη «Τέλεια, τώρα θα βλέπω εγώ ό,τι θέλω στη τηλεόραση και δε θα χρειάζεται να μου αλλάζει κανάλι ο μπαμπάς όταν γυρίζει σπίτι.»
Η αδερφή της που ήταν 5 χρόνια μικρότερη ξέσπασε σε λυγμούς και κλάματα. Αρνούνταν να το δεχτεί κι ας μην καταλάβαινε ακριβώς τι σημαίνει όλο αυτό.
Νομίζω καμία απο τις δύο δεν μπορούσε να καταλάβει τι ακριβώς σήμαινε το γεγονός πως η μαμά και ο μπαμπάς δε θα μένουν πλέον μαζί, αλλά θα συνεχίσουν να τις αγαπάνε το ίδιο.
Το διαζύγιο είναι ήδη μια σκληρή κι επώδυνη διαδικασία για το ζευγάρι.
Άσχετα με το ποιος φταίει ή αν φταίνε και οι δύο –που είναι το πιο σύνηθες- τίθενται σε αμφισβήτηση οι δικές τους επιλογές πρωτίστως, έχουν να διαχειριστούν μια διαφορετική πραγματικότητα την οποία δε θα αντιμετωπίσουν μαζί όπως συνέβαινε μέχρι τώρα, ενώ συγχρόνως προσπαθούν να βάλουν σε μια σειρά τα δικά τους πληγωμένα συναισθήματα.
Όταν, όμως, υπάρχει ένα ή περισσότερα παιδιά στη μέση, τα προσωπικά συναισθήματα οφείλουν να μπουν στην άκρη και να διασφαλίσουν μαζί την ομαλή μετάβαση του παιδιού στην καινούργια πραγματικότητα.
Έχουν δημοσιευτεί πολλές μελέτες για να δώσουν οδηγίες στους γονείς που χωρίζουν. Οι περισσότερες ακούγονται και διαβάζονται σωστές και σχετικά εύκολες. Στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Είναι τελείως διαφορετικό να έχεις το παιδί μπροστά σου και να του ανακοινώνεις το γεγονός.
Είναι απόλυτα φυσιολογικό να λυγίσεις ως γονέας στα δάκρυα του παιδιού σου, όταν αρνείται να το δεχτεί. Είναι εξαιρετικά επώδυνο και αναμενόμενο να κατηγορήσεις τον εαυτό σου που το προκάλεσες αυτό εσύ στο ίδιο σου το παιδί, που ακόμα και με μαχαίρι στο λαιμό ορκίζεσαι οτι δε θα πληγώσεις ποτέ.
Οι παιδοψυχολόγοι συνιστούν να είναι και οι δύο γονείς παρόντες στην ανακοίνωση. Να έχουν συνεννοηθεί απο πριν για το ποια γραμμή θα ακολουθήσουν, ώστε να είναι ξεκάθαρο και απόλυτο στο παιδί ότι η απόφαση αυτή είναι αμετάκλητη.
Γιατί το παιδί, ακόμα κι αν δεν το εκφράσει, μέσα του θα ελπίζει ότι είναι κάτι παροδικό. Οφείλουν να τραβήξουν τις γραμμές τους με ευαισθησία και όσο πιο ανώδυνα γίνεται.
Εκείνο που πρέπει να γίνει ξεκάθαρο στο παιδί είναι ότι δε φταίει το ίδιο για το διαζύγιο κι ότι και οι δύο γονείς του θα συνεχίσουν να το αγαπούν πολύ. Ότι χωρίζουν σαν ζευγάρι, αλλά παραμένουν γονείς.
Το να ωραιοποιήσουν την κατάσταση με ψέματα δε θα βοηθήσει πουθενά. Δε χρειάζονται υποσχέσεις που δε θα κρατηθούν, γιατί το παιδί θυμάται ό,τι του τάζεις και μη τηρώντας αυτές τις υποσχέσεις, καθιστάς τον εαυτό σου αναξιόπιστο μπροστά του και δε θα μπορεί να σε εμπιστευτεί στο μέλλον.
Είναι επίσης άσχημο το παιδί να θεωρήσει οτι ο ένας γονιός δεν αγαπάει τον άλλο. Μπορούμε να του εξηγήσουμε, ανάλογα με την ηλικία, ότι σαφώς ο μπαμπάς αγαπάει τη μαμά κι η μαμά τον μπαμπά, απλά δεν είναι ευτυχισμένοι όταν είναι μαζί.
Κάθε παιδί θα αντιδράσει διαφορετικά. Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο πιο εύκολα θα δεχτεί την νέα κατάσταση.
Ένα νήπιο δε θυμάται ιδιαίτερα τον μπαμπά και τη μαμά μαζί και ένα κοινό σπίτι, ωστόσο υποσυνείδητα η ψυχολογία του επηρεάζεται και με μια καλή παρατήρηση, μπορεί να δουν οι γονείς αλλαγές, τις οποίες οφείλουν να δουλέψουν για να υποχωρήσουν.
Ένας έφηβος σαφώς θα το πάρει πιο βαριά, γιατί διαταράσσεται έμπρακτα και άμεσα η καθημερινότητα του και οι συνήθειες του, ωστόσο ένα πιο μεγάλο παιδί που αντιλαμβανόταν μια άσχημη κατάσταση μέσα σε ένα σπίτι, μπορεί και να θεωρήσει καλύτερο το να χωρίσουν οι γονείς του.
Δεν είναι λίγοι οι έφηβοι που θα ακούσεις μέσα σε μια παρέα όταν ένας φίλος τους, τους λέει πως οι δικοί του χωρίζουν, να εκφράζουν την επιθυμία πως καλύτερα θα ήταν να χώριζαν και οι δικοί του γονείς από το να μαλώνουν καθημερινά.
Τα παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία έχουν πιο αναπτυγμένη τη λογική, ώστε να ξέρουν πως αυτό γίνεται για καλό, ωστόσο είναι κάτι που και πάλι θα τα πονέσει.
Τα παιδιά κάθε ηλικίας μπορεί να γίνουν σκληρά με τον ένα γονιό (συνήθως με αυτόν που μένουν μαζί) και να δείχνουν μια παραπάνω αγάπη στον άλλο γονιό (αυτόν που έφυγε από το σπίτι).
Και πάλι, ένας ειδικός θα μας πει ότι αυτό είναι μέρος της μετάβασης του παιδιού στη καινούργια πραγματικότητα και φυσικά δε σημαίνει ότι αγαπάει τον έναν περισσότερο από τον άλλο.
Ο γονιός που παραμένει το παιδί μαζί του, δεν πρέπει να ενοχληθεί από κάτι τέτοιο και θα πρέπει να το αντιμετωπίσει ως κάτι φυσιολογικό μη αντιδρώντας αρνητικά προς τον άλλο.
Ο γονιός που «ευνοείται» από το γεγονός οτι λείπει στο παιδί του, δε θα πρέπει να χαρεί από αυτό. Οφείλουν και οι δύο να μιλούν με τα καλύτερα λόγια στο παιδί ο ένας για τον άλλο, μέχρι να γίνει πλήρως κατανοητό στην ψυχολογία του παιδιού και να βρει εκείνο τις ισορροπίες του.
Οι καταστάσεις που θα οδηγήσουν ένα ζευγάρι στο διαζύγιο είναι πάμπολλες.
Η προσωπική μου άποψη είναι να εξαντλήσουν κάθε περιθώριο επανασύνδεσης, μέχρι πραγματικά να μην υπάρχει άλλη λύση. Όταν, όμως, παρθεί οριστικά η απόφαση, τα παιδιά που αποκτήθηκαν από αυτόν το γάμο έχουν προτεραιότητα.
Δεν τα χρησιμοποιούμε επ’ουδενί για να εκβιάσουμε τον/την πρώην σύντροφο μας, δεν τα «ψαρεύουμε» για πληροφορίες, δεν τα βάζουμε στη μέση.
Όποιοι κι αν είναι οι λόγοι που χωρίσαμε, τους εξηγούμε με πολύ αγάπη ότι συνεχίζουμε να τα αγαπάμε, να τα νοιαζόμαστε εξίσου και ότι θα είμαστε και οι δύο δίπλα τους σε κάθε βήμα και απόφαση της ζωής τους.
Και όπως είπα πιο πάνω, δεν αρκεί να το πούμε. Το θέμα είναι να το τηρήσουμε.
Η παιδική ψυχή μπορεί να στιγματιστεί ανεπανόρθωτα από ένα τέτοιο γεγονός, στο χέρι των γονιών είναι να μη γίνει αυτό.
Άλλωστε αυτά τα παιδιά ήταν καρπός ενός έρωτα, μπορεί να παραμείνει καρπός και να ανθίσει ακόμα και αν αυτός ο έρωτας δεν υπάρχει πια.
Συντάκτης: Βούλα Ραπτούδη
