«Δημήτρη μου, έχεις δίκιο ήταν ψέμα. Αλλά ήταν αθώο ψέμα».
Μόλις σας είπα μια φράση που μου στοιχειώνει το μυαλό. Ζορίστηκα ακόμη και να τη γράψω. Ίσως να εκνευρίστηκα και λίγο όπως την έγραφα. Τι σημαίνει αθώο ψέμα, ρε κοπελιά;
Και μιας που πιάσαμε τις ανακριτικού τύπου ερωτήσεις, δε μου λες, από πότε ένα ψέμα μπορεί να δεχτεί τον επιθετικό προσδιορισμό «αθώο»; Άντε να υποθέσουμε ότι το λέμε αθώο. Το ψέμα έχει μία και μοναδική χρήση. Την απόκρυψη της αλήθειας για την επίτευξη κάποιου σκοπού. Επομένως, από πότε ένα ψέμα γίνεται αθώο, από τη στιγμή που εναντιώνεται στην αλήθεια; Κι αφού αποδέχεσαι τη χρήση ενός αθώου ψέματος, αναρωτήθηκες ποτέ αν εσύ θ’ αντιμετώπιζες το ίδιο άνετα ένα ψέμα, όπως απαιτείς από κάποιον άλλον να κάνει;
Στην τελευταία ερώτηση θα σου απαντήσω αμέσως. Κατηγορηματικά όχι. Δεν υπάρχει περίπτωση ν’ ανεχόσουν ένα αθώο ψέμα. Γιατί αθώο ψέμα δεν υπάρχει κι εσύ το ξέρεις ήδη καλά, αφού το χρησιμοποιείς όταν σε συμφέρει.
Το ψέμα και η αλήθεια είναι δύο έννοιες πολύ συγκεκριμένες. Αντίθετες και αμοιβαίως αποκλειόμενες. Η μια δεν μπορεί να συνυπάρξει με την άλλη. Όταν υπάρχει ψέμα, είναι ψέμα, τέλος. Οι δικαιολογίες τύπου «ήταν μισή αλήθεια, όχι ψέμα», είναι δικαιολογίες πεντάχρονου. Η φράση «μισή αλήθεια» είναι σαν να λες «έκανα μισή απάτη». Δεν υπάρχει μισή απάτη, κοπελιά. Είτε είσαι απατεώνας, είτε δεν είσαι.
Κι αφού ξεχωρίσαμε τις έννοιες, πάμε παρακάτω.
Αξίζει να κρύβεις την αλήθεια με δήθεν αθώα ψέματα; Προφανώς κι όχι. Η αλήθεια είναι σαν το βήχα. Δεν κρύβεται όσο κι αν ζοριστείς. Θα κοκκινίσεις, θα πνιγείς, αλλά στο τέλος θα βήξεις σαν να μην υπάρχει αύριο. Θεωρώ μία από τις πιο ηλίθιες τακτικές να πιστεύεις ότι θα γίνουν τα πράγματα καλύτερα, κρύβοντας μια αλήθεια ή καθυστερώντας μια αποκάλυψη με ψέματα.
Η αποκάλυψη της απάτης, πιθανότατα θα χειροτερέψει μια κατάσταση που ήταν ελεγχόμενη πριν αρχίσεις τα ψέματα. Όμως, η ανωριμότητά σου δε σου επέτρεψε να διαχειριστείς την κατάσταση. Όχι, δε σε δικαιολογώ. Αντιθέτως, σε κατηγορώ γι’ αυτό.
Το ψέμα δεν αποτελεί ωραιοποίηση μιας κατάστασης, αλλά μπάλωμα. Κακόγουστο και ευτελές. Δεν υφίσταται δικαιολογία, εφόσον πάντα είχες την επιλογή να πεις την αλήθεια και να ξεμπερδεύεις.
Ελαφρυντικά; Ούτε ένα. Γιατί;
Πόσο ένοχη ήταν η αλήθεια σου για να χρειαστεί να επιστρατεύσεις ψέματα, τα οποία επιμελώς βάφτισες αθώα; Αν όντως ήταν τόσο ένοχη αλήθεια, δικαιολογώ τον πανικό σου να την καλύψεις, αλλά μόνο αυτόν. Όχι το κουκούλωμα.
Αλλά αν δεν ήταν ένοχη και χρησιμοποίησες τόσο εύκολα κι άνετα ψέματα, τι θα γίνει όταν βρεθείς σε μια κατάσταση ενοχής; Αναρωτιέμαι πόσο δυνατή απάτη μπορείς να στήσεις, αν έχεις εύκολο το ψέμα για κάτι σχετικά ακίνδυνο.
Μάλιστα, φροντίζεις συνήθως να δώσεις και άλλοθι. «Ξέρεις Δημήτρη μου, το έκανα για εσένα». Αλήθεια δεν έχεις ακούσει την παραπάνω φράση; Αν όχι, είσαι τυχερός. Αν ναι, πανηγύρισε. Γνώρισες έναν άνθρωπο που κερδίζει το τζακ ποτ βλακείας. Κλήρωνε κάθε μέρα λέγοντας ψέματα σ’ εσένα και ταυτόχρονα κέρδιζε. Θα μου πεις «τι κέρδιζε;». Ξέρω κι εγώ; Ίσως χρόνο. Ίσως διαιώνιζε με ψέματα μια κατάσταση που τον βόλευε. Όπως και να ‘χει, παραμένεις ζημιωμένος.
Κι αν σκέφτεσαι καμιά φράση του τύπου: «Εσύ ρε Μητσάρα, δεν είπες ποτέ ψέματα;», απαντώ το εξής: Και ρεβίθια τρώω, αλλά τ’ απεχθάνομαι. Έχω πει ψέματα. Απλώς πλέον, προτιμώ το δρόμο της αλήθειας. Απελευθερώνεται πολύτιμη μνήμη στο σκληρό δίσκο που έχω εγκατεστημένο στο κεφάλι μου και ταυτόχρονα δεν έχω το άγχος μη μαθευτεί κάτι. Τα λέω μόνος μου, κι όλα κομπλέ.
Αν ακόμη δε σ’ έχω πείσει, διάβασε παρακάτω τι είπαν οι μεγάλοι γκουρού πριν από μένα.
Είναι πάντα τα ψεύτικα που σε κάνουν να υποφέρεις: οι ψεύτικοι φόβοι κι επιθυμίες, οι ψεύτικες αξίες και ιδέες, οι ψεύτικες ανθρώπινες σχέσεις. Παράτα τα ψεύτικα και θα απελευθερωθείς από τον πόνο. Η αλήθεια φέρνει την ευτυχία, η αλήθεια απελευθερώνει. Sri Nisargadatta Maharaj, Ινδός γκουρού.
Συντάκτης: Δημήτρης Σκράπαρης
