Μπορεί το ChatGPT να αντικαταστήσει τον ψυχολόγο σου;

Δεν είναι λίγες οι αναφορές στα social media τον τελευταίο καιρό, σχετικά με το ChatGPT και την ικανότητά του να προσφέρει ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες στους χρήστες του. Πιο συγκεκριμένα,  η τεχνητή νοημοσύνη που αναπτύχθηκε από την OpenAI, έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ως εργαλείο ψυχοθεραπείας, προσφέροντας νέες δυνατότητες και συζητήσεις γύρω από την υποστήριξη της ψυχικής υγείας. Κατά πόσο όμως αυτή η υπηρεσία είναι ευεργετική απέναντι στους χρήστες; Παρόλο που οι μαρτυρίες μέχρι στιγμής αναφέρονται στην κατανόηση και την ψύχραιμη τοποθέτηση του εργαλείο απέναντι στα προβλήματά τους, δεν παύουν να ελλοχεύουν κίνδυνοι που ίσως να μην μπορούμε να φανταστούμε ακόμα. Εξάλλου, η τεχνητή νοημοσύνη, είναι για την ώρα, ένα περιορισμένο αντίγραφο της ανθρώπινης συνείδησης. Ένας αλγόριθμος που βγάζει συμπεράσματα μέσα από δεδομένα που προσφέρει ο χρήστης. Έτσι, η αντικειμενικότητα, έχει ήδη απορριφθεί από τα χαρακτηριστικά του. 

Αρχικά, το ChatGPT μπορεί να προσφέρει έναν βαθμό υποστήριξης για άτομα που δυσκολεύονται να βρουν ψυχολόγο ή να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές ή γεωγραφικές δυσκολίες που συνδέονται με την ψυχολογική φροντίδα. Στην εποχή του διαδικτύου, το ChatGPT μπορεί να είναι προσβάσιμο από παντού και σε οποιονδήποτε χρόνο. Οι χρήστες μπορούν να συνομιλούν με το σύστημα, να μοιράζονται τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, να αισθάνονται ότι ακούγονται, χωρίς την πίεση μιας παραδοσιακής θεραπευτικής συνάντησης. Για κάποιους, αυτή η ανωνυμία και ευκολία μπορεί να μειώσει το άγχος και να τους επιτρέψει να εκφραστούν πιο ελεύθερα. Επιπλέον, η ταχύτητα και η διαθεσιμότητα του ChatGPT ως εργαλείου ψυχολογικής υποστήριξης είναι ένα ακόμα θετικό του. Ενώ η διαδικασία αναμονής για ραντεβού με έναν θεραπευτή μπορεί να είναι χρονοβόρα, το ChatGPT είναι πάντα διαθέσιμο, 24/7. Αυτό μπορεί να προσφέρει ανακούφιση σε στιγμές έντονου άγχο­υς ή ανάγκης για επείγουσα συναισθηματική υποστήριξη.

Επιπρόσθετα, το ChatGPT μπορεί να λειτουργήσει ως μια μορφή ψυχοεκπαίδευσης, προσφέροντας χρήσιμες πληροφορίες και εργαλεία για την αντιμετώπιση άγχους, κατάθλιψης, ή άλλων ψυχολογικών θεμάτων. Στην ουσία, μπορεί να παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα να μάθουν περισσότερα για τις συναισθηματικές τους καταστάσεις και να αποκτήσουν στρατηγικές διαχείρισης χωρίς να χρειάζεται να επισκεφτούν αμέσως έναν επαγγελματία. 

Παρά τα θετικά όμως, το ChatGPT στον τομέα αυτό έχει αρκετούς περιορισμούς που πρέπει να επισημανθούν. Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους είναι η έλλειψη ανθρώπινης επαφής. Η θεραπευτική σχέση μεταξύ θεραπευτή και ασθενούς βασίζεται σε αλληλεπίδραση και εμπιστοσύνη, στοιχεία που δεν μπορούν να αναπαραχθούν πλήρως από ένα αλγόριθμο. Η πραγματική ανθρώπινη υποστήριξη προσφέρει περισσότερη συναισθηματική κατανόηση, ενσυναίσθηση και προσαρμογή στη μοναδικότητα κάθε ατόμου, κάτι που είναι δύσκολο να επιτευχθεί μέσω μιας μηχανής. Επιπλέον, το ChatGPT είναι ένα εργαλείο που έχει προσαρμοστεί με βάση τον χρήστη και τις αλληλεπιδράσεις του. Αυτό σημαίνει ότι οι απαντήσεις που παρέχει δεν είναι αντικειμενικές, αλλά αντανακλούν τις πληροφορίες που έχει συλλέξει από τις συνομιλίες και τα δεδομένα που του δίνονται. Όταν η υποστήριξη έρχεται από έναν αλγόριθμο που βασίζεται στις εκάστοτε πληροφορίες του χρήστη, υπάρχει ο κίνδυνος η βοήθεια που προσφέρεται να μην είναι επαρκής ή σωστή για την κατάσταση του ατόμου. Οι απαντήσεις που παρέχονται μπορεί να ενισχύουν ή να διαιωνίζουν μια λάθος αντίληψη, χωρίς την παρουσία ενός ειδικού που θα μπορούσε να καθοδηγήσει σωστά τον χρήστη.

Η έλλειψη συναισθηματικής κατανόησης είναι επίσης ένας παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Αν και το ChatGPT μπορεί να προσφέρει χρήσιμες συμβουλές ή στρατηγικές, δεν μπορεί να «κατανοήσει» πλήρως τα συναισθηματικά ή ψυχολογικά ζητήματα του χρήστη με τον τρόπο που θα το έκανε ένας έμπειρος θεραπευτής. Η αντίδραση ενός αλγορίθμου βασίζεται σε υπολογιστικά μοντέλα και όχι σε αυθεντική ανθρώπινη εμπειρία ή συναισθηματική ευαισθησία, γεγονός που το καθιστά αδύνατο να προσφέρει τις ίδιες προσαρμοσμένες και βαθιές απαντήσεις που θα είχε ένας ψυχολόγος σε μια θεραπευτική συνάντηση. Άλλο ένα σημαντικό θέμα είναι ότι η θεραπεία μέσω ChatGPT ενδέχεται να απομονώσει ή να παρατείνει το πρόβλημα, αν ο χρήστης επιλέξει να βασιστεί αποκλειστικά σε αυτό. Αν και η χρήση του ChatGPT μπορεί να προσφέρει ανακούφιση για στιγμές έντονου άγχους, δεν μπορεί να προσφέρει τη συνεχιζόμενη υποστήριξη και καθοδήγηση που απαιτείται για πιο σοβαρές ή μακροπρόθεσμες ψυχολογικές καταστάσεις.

Το ChatGPT μπορεί να είναι μια χρήσιμη συμπληρωματική λύση, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πραγματική επαφή με έναν θεραπευτή. Ο ανθρώπινος παράγοντας, η ενσυναίσθηση, η βαθιά κατανόηση και η δυνατότητα να παρέχεται εξατομικευμένη θεραπεία βασισμένη στις μοναδικές ανάγκες κάθε ατόμου είναι αξεπέραστες. Η πραγματική ψυχολογική υποστήριξη απαιτεί ανθρώπινη παρουσία, συναισθηματική νοημοσύνη και τη δυνατότητα προσαρμογής σε κάθε μοναδική περίπτωση. Ο αλγόριθμος του ChatGPT, όσο εξελιγμένος κι αν είναι, δεν μπορεί να αντιληφθεί τις πολυπλοκότητες της ανθρώπινης ψυχής και των σχέσεων με τον ίδιο τρόπο που το κάνει ένας εκπαιδευμένος ψυχολόγος ή ψυχοθεραπευτής. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η πραγματική θεραπεία δεν αφορά μόνο την ανάλυση δεδομένων ή την προσφορά απαντήσεων. Αφορά την ανθρώπινη σύνδεση, την ασφαλή και υποστηρικτική ατμόσφαιρα και τη διαρκή διαδικασία εμβάθυνσης στη συναισθηματική και ψυχική ευημερία του ατόμου.

Το ChatGPT μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη όταν χρησιμοποιείται ως εργαλείο για τη συναισθηματική υποστήριξη ή για την επίλυση μικρών ψυχολογικών θεμάτων, όμως δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη παρουσία στην ψυχοθεραπεία. Ο χρήστης μπορεί να επωφεληθεί από την ευχρηστία και την προσβασιμότητά του, αλλά η πραγματική, ουσιαστική ψυχολογική βοήθεια παραμένει αναγκαία για τη θεραπεία σοβαρών ή διαρκών ψυχολογικών προβλημάτων. Η ανθρώπινη αλληλεπίδραση, η ενσυναίσθηση και η συναισθηματική υποστήριξη από έναν επαγγελματία ψυχολόγο δεν μπορούν να αντικατασταθούν από έναν αλγόριθμο, όσο εξελιγμένος κι αν είναι.